Мушрик Аллоҳни ер юзи подшоҳларига ўхшатиб ўзидан узоқлаштиради. Подшоҳ билан боғланмоқчи бўлган киши, унга яқин деб билган бошқа бир шахсни ўрталарида воситачи қилиб олганидек, мушрик ҳам Аллоҳга яқин деб билган бир шахсни воситачи қилиб олади. Христианлар Исони Аллоҳнинг ўғли дейиши, Маккали мушриклар бутларини Аллоҳнинг қизлари[1] дейиши, буюк пирларининг руҳларидан ёрдам кутганлар ҳам уларни Аллоҳнинг махсус дўстлари деб билиши сабаблидир.
Мушрик- воситачини маънавий бир кучга эга деб билади ва унга яқин мартабада бўлиши учун совға-саломлар ва қурбонликлар қилади ва обрў-эътибори олдига ҳурмат билан эгилади. У билан алоқани маҳкам ушлайдики, воситачи ҳам у билан Аллоҳ ўртасини боғлаб турсин. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللّهِ
“Инсонлар орасида Аллоҳ билан ўзининг ўртасидаги ниддларга ёпишганлар бор. Уларни худди Аллоҳни севгандек севадилар.” (Бақара 2/165).
Нидд- Аллоҳга яқин деб билингани, Аллоҳ билан шериклик хусусиятлари бўлгани ва зиддий нарсаларни ҳимоя қила олишига ишонилган хаёлий бир борлиқдир.[2] Улар Аллоҳ уларни хафа қилмаслигини, керак бўлса Аллоҳ ўзи хоҳламаган нарсани ҳам Аллоҳга қабул эттира олишини, улар бундай кучни Аллоҳдан олганини, шафоатлари билан ўзига мансуб бўлган (муридларини) қутқариб олишига ишонтиради. Аллоҳ билан бирор хусусда шерик бўла оладиган бошқа бир борлиққа ишониш инсон табиатига зиддир. Аммо, бундай бир ғоя ва ишончга кўра тузилган тарийқатлардаги баъзи манфаатларга кўз тикканлар, ўзларини бунга ишонтиришга мажбур қилишади. Асл мақсади Аллоҳ бўлгани эълон қилингани учун, ўзларини алдаган ҳолда уни биринчи ўринга Аллоҳни эса иккинчи ўринга қўйишади. Улар учун энг катта хавф туғдирган нарса Қуръони Каримни тушунишдир. Ташкилотларини давом эттириш учун Қуръонни тушуниб-англаш имкониятини йўққа чиқариб, Қуръонни йўлини беркитишга уринадилар, (чунки Қуръон уларнинг хатолари ва тузоқларини фош қилувчи энг катта нурдир) уни ҳар ким ҳам тушуна олмайди деб айтадилар, оятлардаги маъноларга пирларидан сўрамай амал қилиш мумкин эмаслигини тушунтиришади. Қуръон билан тафсирни иккига айириб, Қуръонга эмас тафсирга қарши эканини тушунтиришда давом этишади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَؤُلاء شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللّهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللّهَ بِمَا لاَ يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلاَ فِي الأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ
“Аллоҳга қарши ёлғон тўқигандан, ёки Унинг оятларига нисбатан нотўғри муносабатда бўлган кўра каттароқ ҳақсизликни ким қила олади? Бу жиноятга қўл урганлар мақсадларига эришолмайдилар. Аллоҳдан олдин шундай нарсага қул бўляптиларки; уларга на фойдаси ва на зарари тегади. Айтадиларки: “Булар Аллоҳ ҳузуридаги бизнинг шафоатчиларимиздир.” Сиз айтки: “Осмонлару ерда Аллоҳ билмаган нарса бор экан-у сизлар ундан хабар беряпсизлар шундайми?” Бундай бўлиши мумкинми?! Аллоҳ уларнинг ширкидан узоқдир.” (Юнус 10/17-18)
Аллоҳнинг барча элчилари ёлғиз Аллоҳга қуллик қилишга чақирган.[3]
Ёлғиз Аллоҳга қул бўлган киши ёрдамни ҳам ёлғиз ундан сўрайди. Мусулмонлар намозларининг ҳар ракъатида шундай дейишади:
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ
“Ёлғиз сенга қуллик қиламиз ва ёлғиз сендан ёрдам сўраймиз.” (Фотиҳа 1/4)
Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَمَّا جَاءنِيَ الْبَيِّنَاتُ مِن رَّبِّي وَأُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَمَّا جَاءنِيَ الْبَيِّنَاتُ مِن رَّبِّي وَأُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ فَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِ اللَّهِ أَنَّى يُصْرَفُونَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِالْكِتَابِ وَبِمَا أَرْسَلْنَا بِهِ رُسُلَنَا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ إِذِ الْأَغْلَالُ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَالسَّلَاسِلُ يُسْحَبُونَ فِي الْحَمِيمِ ثُمَّ فِي النَّارِ يُسْجَرُونَ ثُمَّ قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تُشْرِكُونَ مِن دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَل لَّمْ نَكُن نَّدْعُو مِن قَبْلُ شَيْئًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكَافِرِينَذَلِكُم بِمَا كُنتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَبِمَا كُنتُمْ تَمْرَحُونَادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ
“Айтингки: “Аллоҳ билан орангизга қўйиб ёрдамга чақираётган нарсаларингизга қул бўлишим менга тақиқланди. Бу тақиқ менга ҳақиқий Эгамдан очиқ оятлар нозил бўлган вақтда бўлди. Мен борлиқларнинг эгаси (Аллоҳ)га таслим бўлиш буйруғини олдим.”
(Сизни У яратган. Аввал тупроқдан, сўнг нутфадан,[4] сўнг алақадан[5] яратади; сўнгра сизни бир чақалоқ ҳолида ташқарига чиқаради-ки, куч-қувватли ҳолга келаоласиз ва ниҳоят қари кишиларга айланасизлар. Сиздан кимдир аввалроқ ўлади, кимдир белгиланган бир муддатгача яшайди. Балки ақлингизни ишлатарсиз.)
“Жон берган ҳам ўлдирган ҳам Удир. У бир ишга қарор берса, фақат “бўл” дейди ва пайдо бўлади. Аллоҳнинг оятлари қаршисида ўзини ҳақман деб ўртага чиқишга уринганларни кўрмайсизми? Булар қаердан дастак олиб у ҳолдан бу ҳолга айлантирилмоқда?”[6]
Булар шундай кишиларки, ҳам китобга нисбатан ҳамда аввалги элчиларимизга туширган (китобларимиз)га нисбатан нотўғри муносабат билдиришади. Аммо бўйнидаги ҳалқалар билан қайноқ сувлар ичида, занжирбанд қилинган ҳолда судраларкан; орқасидан олов билан қиздириладилар. Сўнг уларга шундай дейилади: “Ўша ширк қўшганларингиз қани? Аллоҳ билан орангизга қўйиб олганлариз бор эди-ку, қани қаерда улар? Улар эса: “Улар биздан айрилишди. Аслида биз аввал ҳам Аллоҳдан бошқасидан ёрдам истамас эдик”, дейишади. Аллоҳ у кофирларни худди шу муносабатлари туфайли адашган деб қабул қилади.
Бошингизга тушган бу нарсалар – ер юзида ҳаққингиз бўлмаган нарсаларни завқини (кайфини сурган) тотганингиз ва фахрланганингиз эвазидир. Жаҳаннамнинг эшикларидан – у ердан қайтиб асло чиқмайдиган бўлиб – киринглар! Ўзларини катта тутганларнинг жойлари қандай ёмон жой!” (Мўмин 40/66-76)
Исломга бир нарсалар тиқиштириб, унинг мусаффолигини бузмай туриб воситачилик ишончини пайдо қилиб бўлмайди. Аллоҳ билан ўртага қўйиладиган ҳар бир нарса, Аллоҳ билан алоқани узади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ
“Инсонни биз яратдик. Унга унинг шохтомиридан (Нерв ҳужайраларининг учларидан) ҳам яқинмиз, унга унинг ичи нимани висирлаганини ҳам биламиз.” (Қоф 50/16)
[1] Тафсири Тобарий, Нажм сураси 19-оят.
[2] Ибн Манзур, Лисон ал-Араб, (нидд) моддаси. Дору Садир, Байрут, 3-жл, 420-бет.
[3] Алоқадор оятлардан бир қанчаси шулар: Анъом 6/56, Раъд 13/36, Анбиё 21/25, Зумар 39/11.
[4] Озуқаланган тухумдан.
[5] Онанинг бачадонида осилиб турган жонли.
[6] Оят тўлалигича ва кенг тушунилсин деб тафсирий маъно бердик.
