Савол: Ҳеч қандай узрсиз беш вақт намозларни уйда ёлғиз ўқисак бўладими? Қуръонда ёки Суннатда бу ҳақдаги ҳукмлар қандай?
Жавоб: Қуръони Каримда жамоат билан намоз ўқиш жуда ҳам аҳамиятли эканига ишорат қилувчи бир нечта оят бор.[1] Пайғамбар алайҳиссалом фарз намозларни жамоат билан ўқишга катта аҳамият кўрсатган. Шу сабабли саҳобалар даврида ҳеч қандай узрсиз жамоатга келмайдиган кишиларга сал қолса мунофиқ деб қаралгани ҳақида бир қанча ривоятлар бор.[2] Бундан ташқари, Пайғамбар алайҳиссалом икки кўзи кўр бўлган бир саҳобага ҳам азонни эшитганида жамоатни тарк қилмаслик ҳақида огоҳлантирган.[3]
Баъзи олимлар бу мавзу ҳақидаги далилларга асосланган ҳолда беш вақт намозни жамоат билан ўқиши фарзи айн, баъзилари эса фарзи кифоя деб қабул қилишган. Лекин аксарият олимлар бу иш суннати муаккада эканига қаноатланган бўлиб, бизни хулосамизга кўра ҳам энг тўғриси мана шудир. Чунки Абдуллоҳ б. Умардан ривоят қилинган ҳадисга кўра Пайғамбар алайҳиссалом шундай деган:
«Жамоат билан ўқилган (фарз) намоз ёлғиз ўқилган намоздан йигирма етти даража фазилатлироқдир[4].»
Бу ҳадисдаги “фазилатлироқдир” сўзи жамоат билан намоз ўқиш фарз эмаслигига далилдир. Барибир, иложи борича жамоатсиз ҳолда ёлғиз намоз ўқимаслик керак. Чунки шуни унутмаслигимиз керакки, жамоат билан намоз ўқиш – азон, минора ва қурбонлик каби Уммати Муҳаммаднинг рамзи ва нишоналаридан бири бўлиб қолган. Асри саодатдан то шу кунимизгача мусулмон биродарларимиз беш вақт намозларини масжидларда жамоат бўлиб бошқа мусулмон ака-укалари билан биргаликда елкама-елка туриб адо қилиб келишган, фарзандларига ҳам бу гўзал ибодатни мерос қилиб қолдириш мақсадида уларни масжидларга ёнларида бирга олиб чиқишган. Мана шу сабабли ҳам бу ибодатлар то бизларгача етиб келган. Вақти-вақти билан диний ҳаётда салбий ҳолатлар, муаммолар юз беришига қарамай жамоат билан намоз ўқишни асло тарк қилишмаган. Саҳоба Абу Дардонинг: (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўраймиз) «Аллоҳга қасамки, Уммати Муҳаммадни асло танимай қолдим, фақатгина уларни жамоат билан намоз ўқиши бундан мустасно»[5] деган гапидан ҳам шу нарса маълум бўладики, салафларимиз намозларини жамоат билан ўқиш масаласига жуда қаттиқ эътибор беришган, бу ишда асло сусткашлик қилмаган, бошқа масалаларга нисбатан бу масалага катта аҳамият билан қарашган.
Аслида масжид, минора ва у минораларда янграётган азонларни ўзи ҳам намозлар жамоат била ўқилиши кераклигини кўрсатади. Масжидлар ҳам аслида мусулмонлар намозларини шу ерда жамоат билан ўқиши учун қурилган, азон айтишдан мақсад инсонларга намоз вақтини билдириб туриш ёки масжидларда баъзи бир масалаларга ечим топиш учун келиб туриши эмас, балки инсонларни у ерга тўплаб намозни бирга ўқиш мақсадидаги чақирув ва даъватдир. “Ҳайя алас солаҳ/қани намозга (намозга шошилинглар)”, “Ҳайя алал фалаҳ/қани нажотга (нажотга шошилинглар)” жумлалари инсонларни жамоатга даъват қилишдан бошқа қандай мақсадда ҳам чақирилиши мумкин!
МАНБА: Яҳё Шенўл, Анас Олимўғли, Инсоният Тарихи бўйича Ўша Намоз, Сулаймония Вақфи Нашри, Истанбул, 2016, 175-176 саҳифалар.
[1] Қаранг: Бақара 2/43; Нисо 4/102; Моида 5/58.
[2] Абдуллоҳ б. Масъуд бу ҳақда шундай дегани ривоят қилинган: «Аллоҳга қасамки, мунофиқлиги маълум бўлган мунофиқдан ёки беморлардан бошқа ҳеч биримизни жамоат билан намоз ўқишдан ортда қолганини кўрмаганман! Ҳатто беморлар ҳам икки инсонни орасига кириб (елкасига осилган ҳолда) бўлса ҳам жамоатга мутлақо келарди…» (Муслим, Масожид 256 (654)
[3] Қаранг: Муслим, Масожид 255 (654)
[4] Бухорий, Азон 30; Муслим, Масожид 249-250 (650); Насоий, Имомат 42; Ибн Можа, Масожид 16. Жамоат билан ўқилган намоз ёлғиз ўқилган намоздан йигирма беша даража фазилатлироқ экани ҳақидаги ҳадислар ҳам бор. бу ҳақда маълумот олиш учун қаранг: Бухорий, Азон 30, Муслим, Масожид 245-247 (649)
[5] Бухорий, Азон 31.
