Савол: Қуръони Каримда Аллоҳ таолонинг оятларини ўз ижтиҳодларига асосланиб изоҳлаб шарҳлаганларга қандай муносабат билдирган?
Жавоб: Ҳуд сурасининг 1 ва 2- оятлари маъно жиҳатидан қуйидагича:
“Алиф, Лам, Ро. Бу – тўғри қарор берувчи ва ҳар нарсадан хабардор бўлмиш Аллоҳ тарафидан муҳкам (ҳукм ифода этиладиган қилиб белгиланган) ва очиқланган бир китобдир. Бундай бўлиши, Аллоҳдан бошқасига қуллик қилмаслигингиз учундир. (Айтгинки:) Мен эса, у ҳақда сизларни огоҳлантирувчи ва ҳуш хабар берувчиман.”
Кўриниб турибдики, Қуръонни ҳукмларини ойдинлатиб беришни айнан Аллоҳни Ўзи зиммасига олган. Қиёмат сурасининг 16 ва 19- оятларини ҳам айнан шу шаклда тушуниш керак. Бизни вазифамиз, Аллоҳни тушунтиришлари ва баёнотини аниқлашга уриниб ҳаракат қилишдан иборат бўлиши керак. Ижтиҳод фаолияти фақатгина мана шу босқичда бўлиши мумкин. Аллоҳнинг баёнот ва тушунтиришларига улашиш учун қилинган ижтиҳодий фаолиятларда хатога йўл қўйилиши ҳам мумкин. Зотан, инсон хатодан холи эмас, албатта. Олиб борилаётган ижтиҳодий фаолиятлардан кўзда тутилган нарса – Аллоҳ тарафидан оятлардаги ҳукмларга киритилган ойдинлик ва баёнотларга улашиш эмас, балки Қуръонда йўқ деб иддао қилинган масалалар ва ечимларни ҳал этиш бўлса, жуда ҳам кўплаб шореълар (шариатда қонун-қоида белгиловчи, мақом) ўртага чиқади ва бу ҳолатда “Аллоҳ тарафидан юборилган” эмас, балки инсонлар тарафидан тўқиб чиқарилган диннинг диндорларига айланиб қоламиз.
Қуръондаги ҳукмларга ойдинлик киритиш ҳақида қуйидаги линкда кўпроқ маълумотга эга бўлишингиз мумкин:
Дк. Фотиҳ Ўрум.
