Ширк – Шайтоннинг бутун инсониятга қарши қурган энг катта тузоғидир.
Шайтон Аллоҳ таоло тарафидан лаънатланиб, қиёматгача яшашга рухсат олиши биланоқ шундай деди:
قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ
ثُمَّ لآتِيَنَّهُم مِّن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ وَلاَ تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِين
“ …Улар (Одам ва унинг насли) учун, сенинг тўғри йўлинг устида ўтиришга қасам ичаман. Сўнгра олдиларидан, орқаларидан, ўнг ва чап тарафларидан (адаштириш учун) келаман. Кўрасан; уларнинг кўпчилиги Сенга шукр этмайдилар.” ( Аъроф 7/16-17)
Шайтон инсондан ва жиндан бўлади[1] ва тузоғини тўғри йўлнинг ўртасига қуради. Унинг энг асосий тузоғи ширкдир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاء وَمَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا
“Аллоҳ, ўзига шерик қўшилишини кечирмайди, ундан бошқасини (гуноҳларни эса, кечирилишга муносиб бўлганлардан[2] кечиради… ” (Нисо 4/48)
Ширк- шерик қўшишдир. Аллоҳга ширк қўшиш-унга хос бўлган хусусиятлардан бирини ёки бир қанчасини Аллоҳдан бошқа бирон борлиққа нисбат беришдир. Бу борлиқ кўпинча Аллоҳга яқин деб ёки диндор деб танилган одамлар бўлиб чиқади. Шайтонлар, уларни Аллоҳнинг дўсти эканини, Аллоҳ билан уларнинг ўртасида бўлиб ўтадиган ишларда, уларга ёрдамчи бўлишларини, воситачи ва шафоатчи эканини висирлайдилар. Уларга таслим бўлиш кераклигини қайта-қайта такрорлайдилар. Ақл ва Қуръон, бу тузоқнинг энг катта ва очиқ қўрғонидир. Шайтонлар, Аллоҳнинг чегаларини буздириш ва йўлдан чиқариш учун, бу дин ақл иши эмас балки, кўнгил иши дейди ва Қуръонни ҳамма ҳам тушуна олмайди деб таъкидлайдилар. Инсонларнинг олдиларига ўзлари томонидан муқаддаслаштирилган бошқа китобларни қўйиб, фақатгина ўша китобларни ўқишни тавсия қилишади ва бу йўлда қаттиқ ҳаракат қилишади. Бу тузоққа тушганлар, Қуръонга бўлган ҳурматларини йўқотмасалар-да аммо, Қуръонни тушуна олмаймиз деб ўйлаб, уни ўзларидан узоқ тутадилар ва Қуръонни тушуниб ўқишни ўрнига, Араб тилидаги матнни ўқиш ва эшитиш билангина кифояланиб қоладилар. Сўнгра бу шайтонлар, ўзлари тўқиб чиқарган бошқа турли янгича бидъат ва хурофотга асосланган ибодатларни халқ ичида тарғиб қилиб, бу ибодатларни бажарган шахслар энг тўғри йўлда эканига ишонч ҳосил қилиши учун тинмай урунадилар.
Инсонлар ҳам, уларни Аллоҳни дўстлари деб ўйлаб, уларга аста секин қул ва мутеъ бўлишни бошлашади. Натижада, Аллоҳга бўлган ишончлари аста секин сўниб, тўғри йўлдан алоқалари узилиб боради. Бунинг энг ачинарлиси шуки, улар ўзларини тўғри йўлдамиз деб ўйлайдилар. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَن يَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ
وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ
“Кимки Раҳмоннинг зикрига (Қуръонга) хира қараса, бошига бир шайтонни ўраб қўямиз. Энди у, унинг яқин дўсти бўлади. Улар бу кабиларни йўлдан адаштирадилар, аммо улар ўзларини тўғри йўлдамиз деб ўйлайдилар.” (Зухруф 43/36-37)
Аллоҳ номидан гапириш ҳам, кўпчилик инсонлар тушган тузоқлардан биридир. Бу ҳақида аввало Аллоҳнинг кучига, ёки устозларининг сўзларига ё бўлмаса, баъзи китоблардаги хурофотларга суянадилар. Нотўғри гап гапирмаслик учун, аввало Қуръонга мурожаат қилиш керак. Бундай хатоларни қўллаб қувватлайдиган даражада оятларни бузиб таржима ва тафсир қилиниши эса, ғиштни қолипидан чиқариб юборади.
وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَ إِنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
“Аллоҳ бир қавмни йўлга солгандан сўнг, сақланишлари керак бўлган нарсани уларга оп-очиқ қилиб билдирмагунигача, уларни йўлдан чиқишини тасдиқламайди. Аллоҳ ҳар нарсани билади.” (Тавба 9/115)
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِّلْكَافِرِينَ
وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ
“Аллоҳ ҳақида ёлғон тўқиган, унга ҳақиқат келганда ёлғонга осилгандан ҳам золимроқ (ҳақсизроқ) ким бор? Ўзларини ҳақиқатлардан тўсганларга жаҳаннамда ер йўқми? Бизни йўлимизда жасорат кўрсатганларни албатта йўлларимизга йўллаймиз (йўлларимизни кўрсатамиз, йўлини очиб қўямиз). Албатта Аллоҳ, ҳаётини чиройли давом этказганлар билан биргадир.” (Анкабут 29/68-69)
[1] Анъом 6/112, Нас 114/6.
[2] Оятда ўзаги “шайъ” – شَيْءٍ ўзагидан тураган феъл бор. Ҳар бир феъл, ўз ўзаги билан бир хил маъно билдиради. Шайъ калимаси, масдарда бирон нарсани бор қилиш, пайдо қилиш, ижод этиш маъноларини англатади. Бу ҳақида яна бир оят шундай:
“Бўлишини хоҳлаган нарсамизга айтадиган нарсамиз: “бўл” дейишдир холос. Сўнгра у бўлади.” (Наҳл 16/40)
Инсон бирон нарса пайдо қилмоқчи бўлса, талаб қилинган шартларини бажариши керак. Аллоҳ ҳам у нарсани танлаб, “бўл” десагина ўша нарса пайдо бўлади. Хулоса шуки; агар шаъа феълининг фоили инсон бўлса, танлаб бажарди деган маъно берилади, агар шаъа феълининг фоили Аллоҳ бўлса, танлаб ва афзал кўриб яратди деган маъно берилади. Маълумот учун: Абдулазиз Байиндир, Қуръон Нури Остида Тўғри Деб Билган Хатоларимиз (Истанбул 2014) 183.
