Савол: Эшитишимча, Рамазонда рўзасини қасддан очиб юборган киши, ўша кунни ўрнига бир кун қазо ва 60 кун каффорат рўза тутиб бермас экан. Аксинча, балки у инсон бу қилган катта гуноҳи учун қайтиб қилмаслик шарти билан тавба қилиши ва Аллоҳдан бу қилган гуноҳига кечирим сўраши керак экан. Шу нарса тўғрими?
Жавоб: Сиз эшитган нарса ҳақиқатга энг мувофиқ ва энг тўғри нарса. Чунки, Аллоҳ таоло ибодатлар учун махсус вақтлар белгилаб берган. Ҳар бир ибодат учун белгилаб берилган махсус вақтлари бўлиб, ўз вақтида адо этилган ибодат тўғри ҳисобланади. Рамазон ойининг рўзаси ҳам ана ўша махсус вақт билан белгилаб қўйилган ибодатлардан бири ҳисобланади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай буюради:
فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ
“Сизлардан кимки ўша ойда (Рамазон ойида) яшаса, бас, у ойни рўзасини тутсин. …”
Рамазон ойидан бошқа ойларда тутилган рўза, асло Рамазон ойининг рўзаси деб қабул қилинмайди. Бу ҳукмда мусофир ва касал мустасно бўлади. Чунки, уларга Аллоҳ таолонинг Ўзи Рамазон ойида бемор ёки сафарда бўлса, тута олмаган кунларнинг ўрнига бошқа ойларда тутиб бериш шарти билан мана шу шаклда рухсат берган:
وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ
“Кимки бемор ёки сафарда бўлса, саноғини бошқа кунларда тутади.”
Оятнинг давомида бу рухсатнинг сабабини баён қилиб шундай буюради:
يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
“Аллоҳ сизларга енгиллик бўлишни хоҳлайди, оғирлик бўлишни хоҳламайди. Буни – Саноғини тўлдиришингиз ва сизларни бу йўлга ҳидоят қилгани учун Аллоҳни улуғлашингиз учун шундай қилди. Шояд вазифаларингизни адо этарсизлар.” (Бақара 2/185)
Рамазон ойида қасддан рўзасини очиб юбориш касал ёки мусофирлик туркумига кирмайди. Буни асло касал ва мусофирликка қиёс қилиб бўлмайди. Шундай экан, Рамазонда рўзасини қасддан бузган киши қазосини тутиб беради деган гап, асоссиз ва бўш гап дейилади.
Расулуллоҳдан юқоридаги оятга мувофиқ бўлган мана шу ҳадис ривоят қилинади:
“Рамазонни бир кун рўзасини рухсатсиз ва касалсиз очиб юборган киши, бир умр рўза тутиб ўтса ҳам Рамазон рўзасини қазосини адо эта олмайди.”[1]
Шунчалик очиқ ва равшан оят ва ҳадислар бўла туриб, Рамазонда қасддан рўзасини бузган киши қазосини тутиб бериши ҳақида ижмо бор деб иддао қилганлар ҳам бор. Булардан бири Имом Бағовий бўлиб, у шундай дейди:
“Уламолар, Рамазон рўзасини қасддан бузган кишилар кун-ма кун қазосини тутиб бериши кераклиги ҳақида ижмо қилишган.”[2]
Имом Бағовий ижмо деб иддао қилаётган ўша ижмўни Қуръон ҳам ҳадис ҳам қўллаб қувватламайди. Юқорида айтиб ўтилганидек, ўртасида жуда ҳам катта фарқ бўлган икк масалада бир-бирига қиёс қилиниб бир хил ҳукм юритилмайди. Чунки, рўзасини қасддан бузган кишига касал ва мусофир инсонни ўхшатиб бўлмайди. Сабаби ҳаммага маълум.
Рўзани қасддан бузган киши қазосини ва каффоратини тутиб бериши керак деб фатво берилишининг сабаби, балки уни жазолаш ва тарбиялаш бўлса-чи, – деганларга жавобимиз: Бу ҳам тўғри бўлмайди. Чунки, Аллоҳ таоло рўзани қасддан бузган кишига ҳеч қандай диний жазо тайинламаган. Аллоҳ таоло рўзани қасддан бузган киши ҳақида айтиб ўтишни ва унга бериладиган жазони Қуръонда айтиб ўтишни унутиб қолдирган дейиш тўғри бўлмаганидек, диний жиҳатдан Аллоҳ жазо тайинламаган ишларда инсонлар ўзларича жазо чиқариб олишлари ҳам тўғри бўлмайди. Чунки, وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا – “Раббинг унутувчи эмас.” (Марям 19/64)
Рўзани қасддан бузган киши қазосини тутиб беради деб фатво бериш, рўзани бузган инсоннинг гуноҳини енгиллатиб бериш деб ҳисоб қилинади. Бунга сабаб, қазосини тутиб берсам гуноҳидан қутуламан экан деб ўйлайди. Аслида эса, умр бўйи тутган нафл ва қазо рўзаси, бир кунли Рамазон рўзани ўрнини босолмайди. Ҳаммага маълумки, қасддан қилинган катта гуноҳлар, нафл ибодатлар билан кечирилмайди, фақатгина тавба-тазарру билангина кечирилади.
Кимки рўзасини қасддан бузса, энди у инсонга қайтиб қилмаслик шарти билан тавба қилиши керак бўлади. Бу тавба эса, қилган гуноҳига Аллоҳдан афв ва мағфират сўраши ва қайтиб бу ишга қўл урмаслиги ва солиҳ ишларда бардавом бўлиши натижасида пайдо бўлади. Агар шундай қилса, Аллоҳ таоло афв ва мағфиратга муносиб билса уни гуноҳини кечириб юборади.
Катта гуноҳга қўл урган кишилар ҳақидаги Аллоҳ таолонинг ҳукми қуйидагича:
“Магар ким тавба қилса, Аллоҳга ишонса ва яхши ишларни амалга оширса, бас, Аллоҳ ана ўша кишиларнинг ўтмишдаги қилган гуноҳларини савобларга алмаштириб қўяди. Аллоҳ мағфират қилувчи, неъмати беҳисоб зотдир.” (Фурқон 25/70)
Жамол Нажм
Бу мақола Рўзани еб ёки ичиб очган киши ҳақида эди. Келгусида, Рамазон ойида кундузи аёли билан жинсий алоқа қилган киши ҳақида суҳбат бўлиб ўтади, Иншааллоҳ.
[1] Термизий 723, Насоий, Кубро 3279, Таҳовий, Мушкилул-Осор 11523, Бағовий 1753, Исҳоқ б. Роҳувийя 274.
[2] Шарҳус-Сунна 6/290.
