Мусулмон: Муҳтарам устоз, бир неча йиллардан бери Қуръон ўқиб хатм қиламан. Бу йил сизни тавсиянгиз билан Қуръонни таржимасини ўқишни бошладим. Мана шу оят менга жуда катта таъсир қилди:
“Аллоҳ нозил қилган китобдан бирон нарсани яшириб, эвазига ўткинчи бир қадр-қиймат олганлар – қоринларини фақат ўтга тўлдирадиганлардир. Қиёмат куни Аллоҳ улар билан гаплашмайди ҳам, уларни оқламайди ҳам. Уларга аламли азоб бор. Ана ўшалар тўғри йўлни бериб залолатни, Аллоҳни мағриратини қўйиб азобни сотиб олган кимсалардир. Улар у ўт-алангага қандай чидашаркин?!…” (Бақара 2/174-175)
Устоз: Қуръонни тушуниб ўқишни бошлаганинг жуда яхши иш бўлибди. Энди сен ўз вазифангни эсга олишни ва масъулиятингни ҳис қилишни бошлабсан.
– Унчалик тушунмадим, қанақа вазифа ҳақида гапиряпсиз?
– Қуръонни тушуунтириб етказиш вазифаси ҳақида. Аллоҳ таоло бу ҳақида шундай буюради:
“Аллоҳ ўз вақтида китоб берилганлардан: “У китобни инсонларга очиқ-ойдин тушунтириб берасизлар ва ундаги нарсаларни асло яширмайсиз!” деб сўз олган. Лекин, улар бу аҳдига вафо қилишмади ва уни эвазига ўтгинчи бир қадр-қиймат олишди. Уларни бу олган нарсаси қандай ҳам ёмондир!” (Оли Имрон 3/187)
– Бу аҳд ҳар бир мусулмон учун эмас, фақатгина билимли кишиларга алоқали бўлса керак.
– Қуръон фақатгина билимли кишиларга юборилганми? Ахир Қуръон ҳар бир мусулмоннинг имон келтирган китоби эмасми?!
– Албатта, у ҳар бир мусулмоннинг китоби. Лекин, билмаганлар кимга нимани ўргатади?
– Мана шу оятлар ҳар бир мусулмон Қуръонни маъноларини ҳам билишини фарз қилади. Аввал ўзи ўрганиб олиб, кейин вақти ва ўрни келганда бошқаларга ҳам ўргатиб етказади.
– Яхшиям Қуръонни маънолари билан бирга ўқишни бошлаб юбордим. Акс ҳолда бундан (Қуръондан) жавобгарликка тортилар эканман. (Зухруф 43/44) Аммо мен шунақа инсонларни ҳам биламан; одамлар уни ёмон инсон ёки адашган демасинлар деб қўрқиб, Қуръондаги ҳақиқатларни яширади ва бировга керак вақтда айтмайди.
– Ундай кимсаларнинг кўпи ўзининг шахсий манфаатларини ўйлаб оятлар ва ундаги ҳақиқатларни яширади. Буларнинг гуноҳи жуда оғир. Аллоҳ таоло бу каби инсонлар ҳақида шундай буюрган:
“Нозил қилган очиқ-ойдин оятларимизни ва тўғри йўлни бу китобда инсонларга очиқлаб берганимиздан кейин, уни яшириб-беркитадиганлар бор-у, айнан ўшаларни Аллоҳ ҳам лаънатлайди, бошқа лаънатловчилар ҳам лаънатлайди.” (Бақара 2/159)
– Ё Аллоҳ! Субҳаналлоҳ! Бу жуда оғир гуноҳ экан. Ахир улар лаънатланган малъун бўлиб қолар экан-ку. Мен ҳам баъзан оятларда ўқиганларимни бошқаларга айтмай юрар эканман, энди дарҳол бу ишимдан тавба қилишим керак.
– Қуруқ “тавба қилдим” дейишни ўзи етмайди; яширган оятларинг ва ҳақиқатларни бориб тушунтириб беришинг ҳам керак. Юқоридаги оятдан кейин Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
“(Бу ишидан қайтиб) Тавба қилган, ўзини тузатган ва яшириб-беркитиб келган нарсаларини ўртага чиқарганлар бундан мустасно. Чунки, ана ўшандай кишиларни тавбасини қабул қиламан. Тавбаларни қабул қилувчи ва эзгулик ва неъмат улашувчи Менман.” (Бақара 2/160)
– Демак, тавба қабул бўлиши учун яширган ва айтмай кетган оятларни тушунтириб бериш керак экан-да. Баъзи бир кимсалар умр бўйи Қуръондаги ҳақиқатларни яшириб келишади. Уларнинг аҳволи нима бўлади?
– Агар тавба қилмай ўлган бўлса, шу оят ҳукмининг доирасига киради:
“Оятларни яширган ва яширишда оёқ тираб турган ҳолда ўлганларга келсак, уларга Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсонларнинг лаънати ёғади. Улар у лаънат остида мангу қоладилар. Улардан азоб-қийноқ енгиллаштирилмайди, уларга муҳлат ҳам берилмайди.” (Бақара 2/162-163)
– Устоз, бу жуда катта бир масъулият экан, мен буларни илгари билмас эдим.
– Қуръонни тушуниб ўқимасанг қаердан биласан? Агар сен дунёнинг энг зўр қориси (ҳофизи Қуръони) бўлсанг-у, лекин ўзинг ҳеч нарса тушунмасанг, кимга нимани тушунтирасан. Аллоҳ таоло Қуръонни ҳар ким ўз она тилида ўқиб ўрганиши кераклигига ишорат қилиб шундай буюради:
“Элчилар ўз халқига очиқ-ойдин тушунтириб бериши учун, ҳар бир элчини ўз халқи тилида (халқи тушунадиган тилда) юборганмиз. Ана ундан кейин, Аллоҳ залолатни танлаган кимсаларни залолатда деб ҳукм қилади, ҳидоятни танлаган кимсаларни ҳидоятда деб ҳукм қилади. Доимо ғолиб ва устун, тўғри қарор берувчи Удир.” (Иброҳим 14/4)
Қуръон араб тилида нозил бўлишининг сабаби, Набий алайҳиссалом элчи қилиб юборилган халқ ўша тилда гаплашишидир. Қуръон ва ундаги дин фақатгина арабларга хос бўлгани учун эмас. Шу боис, Қуръон фақатгина арабларга эмас, балки бутун инсоният учун юборилган. Бу ҳақидаги оят шундай:
“Барча инсонларга хуш хабар беришинг ва уларни огоҳлантиришинг учун сени элчи қилиб юбордик. Аммо кўпчилик инсонлар бундай эканини билмайди.” (Сабаъ 34/28)
Агар бир инсонга Қуръон ўзи тушунадиган она тилида тушунтирилмаган бўлса, у инсонга таблиғ етиб келган дейилмайди. Бундан ташқари, ҳар бир мусулмон Қуръонни (Қуръондаги тўғри динни) тушуниши ва бошқаларга ҳам тушунтириб бера олиши учун Қуръонни ўз она тилида маъноларини ҳам тушуниб ўқиши керак.
