Қуръонга қайтайлик!
Аллоҳ таоло барча инсониятга элчи қилиб юборган[1] сўнги пайғамбари[2] Муҳаммад алайҳиссаломга — тўғри эканида асло шубҳа бўлмаган[3] ва сўзларнинг энг тўғри ва чиройлиги[4] бўлмиш — Қуръони Каримни ҳар нарсани очиқлаб бериши учун[5] нозил қилган, унга Қуръонга амал қилишни[6] ва Қуръони Каримни таблиғ қилишни[7] буюрган. Шу билан бир қаторда, агар у Қуръонни тўлиқ таблиғ қилмаса, у элчилик вазифасини адо эта олмаган бўлиб қолишини ҳам алоҳида таъкидлаб огоҳлантирган[8]. Пайғамбар алайҳиссалом Аллоҳни амрига кўра фақатгина Қуръонга амал қилишини айтган[9] ва сўнги оят[10] нолиз бўлган куни инсонларга хитобан:
«Мен сизларга Аллоҳнинг китоби Қуръонни қолдириб кетяпман. Уни маҳкам ушласангиз, асло адашмайсиз.»[11] деган ҳолда, инсонларга Қуръони Каримни бир пайғамбар мероси қилиб қолдириб кетганини эълон қилган ва қисқа бир муддатдан сўнг бу оламдан кўз юмган.[12]
Аллоҳ таоло сўнги нозил қилган оятида бизларга:
«Бугун динингизни мукаммал қилиб бердим, сизларга берилган неъматимни тамомлаб бердим ва дин жиҳатидан сизларга Исломни лойиқ кўрдим»[13] дея марҳамат қилмоқда. Қисқа қилиб айтганда, Қуръони Каримни сўнги оятлари нозил бўлиши натижасида, динимиз мукаммал ҳолга келиб бўлган.
Аллоҳ таоло Муҳаммад алайҳиссаломни барча инсонларга қиёматгача элчи қилиб юборганлиги боис, Ўзининг китоби бўлмиш Қуръони Каримни мўъжизалигини ва тўғри йўл кўрсатувчи раҳбарлигини ҳам қиёматгача муҳофаза қилиб сақлаб қолишига сўз берган ва буни Ўз зиммасига олган.[14] Шунинг учун ҳам, Жаноби Аллоҳ қиёматгача келадиган барча инсонларга хитобан:
«Эй инсонлар, Раббингиз тарафидан сизларга нозил қилинган Қуръонга эргашинглар»[17] деб, ҳаммани Қуръонга амал қилишга буюрган.
Худди шу шаклда «Бу муборак китобни Биз нозил қилдик, унга эргашинг, жавобгарликни ҳис қилинг, (Илоҳий) марҳаматга эришгайсиз[18]. деб, мусулмонлар яхшиликка эришишлари учун Қуръонга амал қилишларини шарт эканини очиқча баён қилган.
Исломни илк даврларида Мусулмонлар ўша шартни бажарганлари яъни, Қуръонга амал қилганликлари учун, ўз қўллари билан ясаб олган бутларга ва ўзлари каби инсонларга қул бўлишдан қутулган эди. Шундай қилиб, ўз иродаларидан эркин фойдалана олиш ва ёлғиз Аллоҳга қуллик қилиш деган тўхтамга келишган ва шу билан ўзларини маънавий ва руҳий юксак мартабага эриштиришган. Бошқа бир тарафдан Ислом уммати деган бир намунали жамият пайдо бўлган. Улар бутун инсониятга гўзал аҳлоқлари, адолат ва самимийлиги, пок ва тўғрилиги билан инсонларни қалбига ягона Аллоҳга ибодат қилишдек буюк фазилат бўлмиш тавҳидни олиб кириш учун ҳаракат қилган, инсонларни даъват қилган ва бу йўлда керак бўлса молу жонларини фидо қилишга тайёр турган.
Натижа ўлароқ; узун замонлар жаҳолат гирдобида яшаб келган инсонлар Мусулмон бўлиш билан бир қаторда, бошқа инсонларни ҳам мусулмон бўлишига ва бошқа халқлар ичига ҳам Аллоҳнинг соф дини кириб келишига сабабчи бўлишган. Оқибатда, ўз ишонч-эътиқодларини бошқа кишилар тарафидан бошқарилиш деган тушунчадан қутулиб, ўзини ўзи бошқариш деган руҳий ва маънавий озодликка эришишган. Моддий томондан ҳам бошқаларга муҳтож бўлиб ёрдам олиш деган зиллатдан чиқиб, бировларга ёрдам бериш деган иззат ва шарафга муносиб бўлишган.
Минг афсуски, Пайғамбар алайҳиссалом вафот қилганидан кўп ўтмай мусулмонлар ўзаро ихтилофларга ва турли низоларга гирифтор бўлди, фарқли гуруҳлар ва турли мазҳабларга бўлиниб кетди. Бирлик-биродарлик, ака-укалик, меҳр-оқибат, софлик, ҳалоллик ва мардлик, ўзаро ёрдам деган Исломдаги энг фазилатлари ва шарафли шарафли сифатларидан узоқлаша бошладилар. Ҳар бир мазҳабнинг мансуб кишилари Қуръонни ўз ҳаётларига татбиқ қилиш ва уни Жоҳилият зулматида яшаб келаётган инсонларга тушунтириб етказишдан иборат бўлган асосий вазифаларини тарк қилиб, бошқа мазҳабдаги кишилардан устун келиш ва ўзини мазҳабини оқлаш учун илмий тортишув ва баҳсларга кириб кетдилар. Айнан шу нарса сабабли, кунимиздаги мазҳабга оид китобларнинг асосий қисми баҳс ва мунозаралар ва тортишувлардан ташкил топган. Бунинг натижасида Жаноби Аллоҳнинг «Иззат/устунлик фақатгина Аллоҳга, Аллоҳни элчисига ва мўминларга оиддир, фақат буни мунофиқлар билишмайди»[19] деган сўзида мўминларга ҳам ваъда қилинган иззат зиллат билан алмашиб қолган. Янгидан янги халқларга соф Ислом дини кириб бориши у ёғда турсин, авваллари Исломни қабул қилган мусулмонлар ва улар яшаб турган юртлар бирин-кетин қўлдан бой берила бошлаган. Мусулмонларни адолатига офарин деб лол қолиши керак бўлган ғайридинлар кейинчалик Аҳли Исломдаги адолатсизликларни кўриб нафратлана бошлашган. Мусулмонларни ўзаро одоб-ахлоқлидан ибрат олиши керак бўлган динсизлар, мусулмонларни ички низоларини кўриб масхара қилишгача борган. Мусулмонларни бирлик-биродарлик ришталарини кучлилигидан қўрқиши керак бўлган Дин душманлари, кейинчалик Мусулмонларни қўрқитишни бошлашган.
«Уларга Аллоҳ зулм қилмади, улар ўзларига ўзлари зулм қилди» (Оли Имрон сураси 117) Чунки, Аллоҳ: «Агар (чин) мўмин бўлсангизлар, шубҳасизки, ғолиб/устун келувчи сизлар бўласизлар.» [21] деб, илмда, тараққиётда, кучда, ёру биродарликда ва барча инсоний фазилатларда бошқалардан устун бўлишнинг шартини ҳақиқий мўмин бўлиш кераклиги ҳақида билдириб ўтган.
Йилу ойлар ўтиб Мусулмонлар билан Қуръон ўртасида катта масофа пайдо бўлган. Пайғамбар алайҳиссаломни вафотидан икки-уч юз йиллардан кейин ёзилиши бошланган китоблар Мусулмонларни ҳаёт раҳбари вазифасини бажарган. Аста секин Қуръон инсонларни жанозаю таъзияларида, мозору қабристонларда ўқиб эсланадиган, унинг ҳукми гўёки ўликларга хитобан нозил қилингандек фақат ўликларга ўқиладиган бир китоб ҳолига келиб қолган. Шундай қилиш оқибатида, Қуръон оятларидаги ҳукмлардан ҳаётга татбиқ қилинмасдан, гўё оят ҳукмлари ҳам ўлгандек ҳукмлар унутилиб кетилган.
Кунимиздаги Мусулмонларни аҳволи бунданда ачинарли. Минг афсуски, юқорида айтиб ўтилган салбий оқибатларнинг барчаси ҳозир ҳам мавжуд. Лекин, энг ачинарлиси шуки, Қуръони Каримнинг оятларидаги буйруқ ва тавсияларига амал қилиш ва бошқаларни ҳам бунга чақириш – динсизлик ёки залолат ва адашган бидъатчи деб таърифланиб, бошқа манбалардаги шахсий фикрлар ва бир-бирига зид бўлган ихтилофли масалаларга эргашиб уни маҳкам ушлашлик «асл диндорлик» дея аталмоқда.
Юқорида айтиб ўтилган диний-маънавий касалликлардан қутулиб, талаб қилингандек Мусулмон бўлишнинг, айни шаклда дунё ва охиратда Аллоҳ таолонинг марҳаматига муяссар бўлишнинг ягона йўли – Пайғамбар алайҳиссаломни ҳаётимизга ўрнак қилган ҳолда Қуръонга қайтиш, уни ўрганиш, ўргатиш ва ҳаётимизга татбиқ қилишдир. Аллоҳ шундай марҳамат қилади.
«Бу Қуръон энг тўғри йўлга бошлайди.»[22]
«У ҳақиқатда устун, ҳеч бир томондан ёлғон-хато аралашмаган ва аралашмайдиган китобдир. У, тўғри қарор берувчи ва ҳар нарсадан хабардор зот тарафидан юборилган.»[23]
« У қатъий сўздир, асло ҳазил эмасдир.»[24]
«У, Аллоҳга ишонган халқ учун ҳар нарсани очиқлаб берувчи, тўғри йўл кўрсатувчи раҳбар ва раҳматдир»[25].
АНАС ОЛИМЎҒЛИ
[1] Сабаъ 34/28, Аъроф 7/158.
[2] Аҳзоб 33/40.
[3] Бақара 2/2.
[4] Зумар 39/23.
[5] Наҳл 16/89, Юсуф 12/111.
[6] Анъом 6/106, Юнус 10/19, Аҳзоб 33/2.
[7] Оли Имрон 3/144, Моида 5/99, Нур 24/54, Анкабут 29/18, Раъд 13/40.
[8] Моида 5/67.
[9] Анъом 6/50, Аъроф 7/203, Юнус 10/15, Аҳқоф 46/9.
[10] Моида 5/3.
[11] Муслим, Ҳаж 147 (1218), Абу Довуд, Маносик 56.
[12] Пайғамбар алайҳиссалом Арафот тоғида охирги қилган хутбаси билан вафоти ўртасидаги муддат ҳижрий ойга кўра уч ой икки кун. (Раҳиқул Махтум)
[13] Моида 5/3.
[14] Ҳижр 15/9.
[15] Марям 19/97, Духон 44/58, Қамар 54/17, 22, 32, 40.
[16] Анъом 6/19.
[17] Аъроф 7/3, Зумар 39/55.
[18] Анъом 6/155.
[19] Мунофиқун 63/8.
[20] Оли Имрон 3/117.
[21] Оли Имрон 3/139.
[22] Исро 17/9.
[23] Фуссилат 41/41, 42.
[24] Ториқ 86/13, 14.
[25] Юсуф 12/111.
