- Аввало йигит ҳам қиз ҳам балоғат ёшига кирган ва ўзларидаги рушд яъни ақлий етуклик – моддий ва иқтисодий ҳолатларини ўзлари бошқара оладиган иқтидор ва савида эканига ишонч ҳосил қилган бўлишлари керак. Алоқадор оятлар:
…وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ
«Етимларни то никоҳ ёшига киргунигача синаб туринглар. Сўнг улар тарафидан ақлий етуклик (мол-мулкини ўз-ўзича идора қила олиш қобилият ва иқтидорини) билсангиз, мол-мулкларини уларни ўзларига топширинглар.» (Нисо 4/6) Оятдаги никоҳ ёшига етгунча ва улардагаи рушдага деган жумлалардаги ифодалар юқоридаги икки шартни билдиради.
2. Қиз болани оиласини рухсати бўлиши ва оиласини ёки ундан жавобгар шахслар ёки давлатни назорати остида бўлиши керак. Алоқадор ҳадис шундай:
أيما امرأقت نَكَحَت بغير إذن وليها فنكاحها باطل
«Қайси бир аёл ўз валийсини рухсатисиз никоҳланса, унинг никоҳи бузуқдир.»[1] Демак оиласини рухсатисиз қилинган ҳар қандай яширин ва махфий никоҳ ботилдир, ҳисобга ўтмайди.
3. Ҳар иккаласи ҳам номусли бўлиши керак. Агар йигит зино қилган бўлса, у йигит билан номусли қизни никоҳланиши мутлақо ҳаромдир. Бунинг акси ҳам ҳаромдир. Ё иккаласи ҳам номусли, яъни зино қилмаган бўлиши керак. Зино қилган йигит ё ўзига ўхшаб зино қилган қизга уйланади ёки мушрик бир қизга уйланади. Қизларда ҳам ҳудди шундай. Бу ҳақдаги оят шу:
الزَّانِي لَا يَنكِحُ إِلَّا زَانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً وَالزَّانِيَةُ لَا يَنكِحُهَا إِلَّا زَانٍ أَوْ مُشْرِكٌ ۚ وَحُرِّمَ ذَٰلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ
«Зино қилган бир йигит, фақатгина зино қилган бир қизга ёки мушрикка уйланади. Зино қилган қиз ҳам, фақатгина зино қилган йигит ёки мушрикка турмушга чиқади. Бу ҳолат (зино қилмаган номусли) мўминларга ҳаромдир.» (Нур 24/2) Исломдаги ор-номус қанчалик шарафли ва муҳим экани мана шу оятларда жуда ҳам очиқ-ойдин билдирилган.
4. Никоҳ халққа очиқ бир ҳолатда бўлиши керак. Никоҳ бўлганини ҳеч кимдан яширадиган бирон бир сабабга кўра бўлмаши керак. Демак, никоҳни халққа эълон қилиш керак. Алоқадор ҳадислар:
أعلنوا النكاح
«Никоҳни эълон қилинглар» Имом Аҳмад ва Ҳокимни Абдуллоҳ б. Зубайр отасини Росулуллоҳдан қилган ривояти. Шу маънодаги бошқа бир ҳадис Имом Термизийни Оиша онамиздан келтирган ривоятида жой олган.
[1] Абу Довуд Никоҳ, валий бўлими, 2083. Термизий никоҳ бўлими валий бўлими 1102. Ибн Можа Никоҳ бўлими валий ҳақида 1879. Имом Аҳмад 6/47, 165-166.
Қўшимча маълумот олмоқчи бўлганлар шу линкка мурожаат қилишлари мумкин:
musulmonlar.com/?p=2698
