Савол: Агар ўғлим тузалиб кетса Аллоҳ учун битта қўй сўяман деб назр қилган эдим. Ўғлим тузалганидан кейин менга қўй сўйиб эҳсон қилишим вожиб бўладими? Агар вожиб бўлса мен у қўйнинг гўштидан ўзим ва оилам ҳам еб истеъмол қилишимиз мумкинми?
Жавоб: Назр – шариат унга вожиб қилмаган бир ишни шахсан унинг ўзига вожиб амалга айлантириб қўядиган нарсадир. Тушунмасдан ва билмасдан турли ишларга назр қилиб олиш яхши иш эмас. чунки, дин унга вожиб қилмаган нарсаларни назр орқали ўзига вожиб қилиб олади.
Юқорида сиз айтган назр – уламоларимиз назри муаллақ деб айтган назр бўлиб, у бирон бир савоб ишга амалга оширишни бошқа қандайдир сабаб ва воқеликка боғласб шартлаб қўйиш бўлади. лекин уни нияти холис Аллоҳ учун бўлмайди. Чунки, уни ўша назр қилган савобли иши амалга ошиши учун Аллоҳга қандайдир бир шарт қўйган бўлади, я’ни ўша савобли ишни ўзидан келиб чиқиб ҳеч қандай бадалсиз қилмоқчи эмаслиги ўртага чиқади. Аксинча, уни мақсади назр ният қилиш эвазига ўзига бир қанча манфаатларни жалб қилиб Аллоҳдан талаб қилиш ҳисобланади. Бу иш бахил кишиларни одати ҳисобланади. Сабаби, улар ҳеч нарсани бекорга бериб юборишмайди, ҳеч бўлмаса орқасидан мақташ эвазига беришади. Ҳазрати Умарнинг ўғли Абдуллоҳдан (Аллоҳ улардан рози бўлишини тилаймиз) келган ривоятга кўра, Расулуллоҳ муалақ назр қилишдан қайтарган эканлар ва назр бахил кишилар қиладиган ишлардан биридир деган ма’нода танқид қилган экан.[1]
Бирон бир ишга боғлиқ қилиб назр қилган киши назрини адо қилиши вожиб бўлади. Чунки, Аллоҳ таоло Ҳаж сурасининг 29- оятида назрига вафо қилишга буюрган.
Саволда айтилган назр қўйининг гўштини оилавий истеъмол қилиш ёки қилмасликка келсак, у нарса назр қилувчини ниятига кўра бўлади. Агар назр қилган киши назр қилаётганида қўй сўйиб оиламга едираман ва чорасиз кишиларга ҳам улашаман деб ният қилган бўлса, ўзи ва оиласига ҳам бериши мумкин. Агар ниятни мутлоқ қилган бўлса, уни фақатгина фақир-у бечораларга тарқатиб юборилади. Ундан на ўзи ва на оиласига тақсим қилиб бўлмайди. Назрда ният эътиборга олинади.
Жамол Нажм
[1] Муслим 1639 (4). Бухорий 6608 ва 6693. Ибн Можа 2122. Насоий, Кубро китобида 4744 ва 4745. Таҳовий, Осор китобида 837 ва 838. Байҳақий Сунан китобида 10/77 ва Шаъб китобида 4350. Абу Довуд 3287. Ибн Ҳиббон 4375. Ва 4377. Имом Аҳмад 5275, 5592 ва 5594 рақамли ҳадислар.
