Мушриклар — асл мақсадлари Аллоҳга яқин бўлиш эканини айтадилар. Аллоҳга яқин деб билган баъзи борлиқларга воситачилик ва шафоатчилик вазифаларини нисбат бериши шу сабаблидир. Бунга кўра ҳеч нарсани Аллоҳга тўлиқ шерик қилмадик деб ўйлайдилар. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُواْ أَيْنَ شُرَكَآؤُكُمُ الَّذِينَ كُنتُمْ تَزْعُمُونَ ثُمَّ لَمْ تَكُن فِتْنَتُهُمْ إِلاَّ أَن قَالُواْ وَاللّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشْرِكِين انظُرْ كَيْفَ كَذَبُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ
“Бир кун уларни ҳаммасини (маҳшар ерига ) тўплаймиз, сўнг ширкка тушганларга шундай деймиз: «Хаёлан тасаввур қилган шерикларингиз қаерда?»
Уларни ташвишга солган нарса шу гаплари бўлади: «Эгамиз бўлмиш Аллоҳга қасам ичамизки; бизлар мушрик эмасмиз.»
Қарагин, ўзларига қарши қандай ёлғон гапиришяпти? Шерик деб тўқиб олган нарсалари йўқолиб кетади.” (Анъом 6/22-24)
Мушриклар бундай номуносиб ҳаракатларини дунёда ҳам кўз-кўз қилишади. Маккалик мушриклар Каъбани тавоф қилганда айтадиган шу гаплари ҳам уларни бемаза ишларидан хабар беради. “Буюр Аллоҳим, буюр. Сенинг асло шеригинг йўқдир. Ёлғиз бир шеригинг бор,[1] у ҳам бўлса; ундаги барча ваколат ва ҳокимиятининг эгаси Сенсан.”[2] (Муслим, Ҳаж (1185)
Мушрикларнинг миялари кирди-чиқди бўлади. «У шерикнинг ва бутун ваколатларнинг эгаси Аллоҳдир» дейиш билан ўзларини қутқариб қоламиз деб ўйлайди. Қутби замон, ғовс, автод ва. ҳк. номлар остида ёрдамига умидвор бўлган кишиларига, ғайри табиий лаёқатларга ваколатли деб билган тариқатлар ҳам шундайдир. Улар ҳам бу ваколатни Аллоҳ берганини айтиши билан ишлари хамрдан қил суғургандек ҳал бўлади деб ўйлайдилар.
Ҳар бир инсон ўзини диндор деб билади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
فَرِيقًا هَدَى وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ اللّهِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ
«(Инсонлар иккига айрилади) Аллоҳ бир қисмини йўлига қабул қилади. Бир қисми эса залолатга муносиб бўлади. Адашганлар- ўзларига Аллоҳдан ҳам яқинроқ деб билган шайтонларга ёпишадилар, лекин ўзларини тўғри йўлдамиз деб ўйлайдилар.» (Аъроф 7/30)
Демак, ҳамма ҳам ўзини диндорман дейди ва тўғри йўлдаман деб ҳисоблар экан. Энг асосийси эса Аллоҳ ҳам уни тўғри йўлда деб билишдир. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَن يَعْشُ عَن ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ
«Кимки, Раҳмоннинг Зикрига (Қуръонга) беписанд-хира қараса, бошига бир шайтон ўраб қўямиз; у, унинг яқин дўсти бўлади. Шайтонлар бу кабиларни йўлдан адаштирадилару аммо, улар ўзларини тўғри йўлдамиз деб ўйлайдилар.» ( Зухруф 43/36-37)
وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ
«У инсонлар бир жойга йиғилган кун, булар уларга душман бўлади; уларга қуллик қилганлигини қабул қилмайдилар.» (Аҳқоф46/6)
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاء وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ
«Ўша кун келганда гуноҳкор-жиноятчиларнинг умидлари узилади. Шериклари орасидан шафоатчилари ҳам чиқмайди. Зотан шерикларини танимаган-кўрмаганга оволадилар.» ( Рум 30/12-13)
[1] Каъбанинг атрофидаги ҳар бир бут алоҳида бир қабилага тегишли эди.Шу боис ҳар бир мушрикни ўзини бути бўлган.
[2] Муслим, Ҳаж,3, 22-1185.
