Икки мусулмоннинг тавҳид ҳақидаги баҳси

Тавҳид калимаси ва унинг тушунчасининг зидди бўлган ширк/мушриклик Қуръони Каримда 168 ўринда такроран келтирилишига қарамасдан, ақоид китобларида бу ширк мавзусига етарлича эътибор берилмаган ва очиқча тушунтирилмаган. Шу сабабдан, кўпчилик Мусулмонлар тавҳид ва ширк масалаларида жуда ҳам орқада қолган ва 10 фоиз ҳам тушунчага эмаслар. Бу хусусда Муҳаммад алайҳиссалом ва бутун ўтмишдаги Набийлар ҳам қаттиқ огоҳлантирилган. Зотан инсонни абадий жаҳаннамлик қилиб мангу бахти-қаро қиладиган ва Аллоҳнинг авфига нолойиқ деб тамға бостирадиган нарса ширкдир. Аллоҳ таоло бу ҳақда шундай буюради:

وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ    بَلِ اللَّـهَ فَاعْبُدْ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ

“(Эй Муҳаммад) Сенга ва сендан олдинги Набийларга ҳам шу нарса қатъий билдирилдики: “Агар ширкка кирсанг қилган ишларинг бекор бўлади ва бор бутини йўқотганлардан бўласан. Эҳтиёт бўл!  Ёлғиз Аллоҳга қуллик қил ва шукр қилганлардан бўл.” (Зумар 39/65-66)

Бу баҳс орқали ҳар бир Мусулмон тавҳид ҳақида оз бўлса-да тушунчага эга бўлса ажаб эмас.

– Дўстим, эшитишимча сиз “Аллоҳни бор ва бир деб билиш тавҳиддир” деб ўргатар эмишсиз, шу гаплар тўғрими?

– Ҳа, тўғри. Аллоҳни бор ва бир деб билишлик Ислом динининг тавҳид асосидир.

– Бундай бўлиши мумкин эмас, Чунки Аллоҳни бор ва бир деб билмаган ва буни қабул қилмаган диндор йўқ ер юзида. Агар сизни гапингизга қараб ҳукм чиқарадиган бўлсак, ер юзидаги турли динларга мансуб барча диндорлар муваҳҳид деб ҳисобланади.

– Адашяпсиз, чунки мушриклар, кофирлар, яҳудилар, мажусилар, христианлар ва булар каби бошқа диндагилар қандай қилиб муваҳҳид бўлиши мумкин?

– Айнан сиз айтган гап ва усулга кўра муваҳҳид деб ҳисобланадилар. Чунки буларнинг барчаси Аллоҳни борлигини ва бирлигини қабул қиладилар. Бутларга сиғинаётганлар ҳам, қабрларга бориб илтижо қилаётганлар ҳам Аллоҳга ишонади ва уни бир деб билади, лекин сиғинаётган бутларини Аллоҳ деб билмайдилар, бутларини уларини Аллоҳга яқинлаштирувчи бир восита деб биладилар.

أَلَا لِلَّـهِ الدِّينُ الْخَالِصُ ۚ وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّـهِ زُلْفَىٰ إِنَّ اللَّـهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ۗ إِنَّ اللَّـهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ

“(Эй инсонлар), шуни яхши билинки, холис дин ёлғиз Аллоҳникидир (яъни, ёлғиз Аллоҳгина чин ихлос билан ибодат қилинишга лойиқдир). Ундан ўзга “авлиёларни”ни (“худо”) қилиб олган кимсалар: “Биз уларга – фақат улар бизни Аллоҳга яқин қилишлари учунгина ибодат қилурмиз”, (дейишади). Аниқки, Аллоҳ (қиёмат кунида) улар ихтилоф қилаётган нарсалар хусусида уларнинг ўртасида ҳукм қилади. Шубҳасиз, Аллоҳ – ёлғончи ва кўрнамак кимсаларни ҳидоят қилмайди.” (Зумар 39/3)

Ахир ширк Аллоҳнинг хусусиятлари ва сифатларини бошқа бир борлиққа ҳам нисбат беришдир. Агар улар Аллоҳга ишонмаганида, қандай қилиб мушрик деб номланар эди?
Аллоҳ таоло бу ҳақда шундай марҳамат қилади:

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّـهُ ۖ فَأَنَّىٰ يُؤْفَكُونَ    اللَّـهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ ۚ إِنَّ اللَّـهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ     وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّـهُ ۚ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّـهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ

“Осмонлар-у ерни яратган, қуёш ва ойни хизматга қўйган ким?” деб (мушриклардан)сўрасангиз, албатта улар: “Аллоҳдир” дейишади. Бундай бўлса қайси томондан адаштириляпсилар? Аллоҳ ризқни, тўғри танловда бўлган ва керакли кучга эга бўлган инсонга ёйиб беради. Аллоҳ ҳар нарсани билади. Уларга: “Осмондан сув тушириб ўлик тупроқни жонлантирган кимдир?” деб сўрасангиз, улар: “Аллоҳдир” дейдилар. Айтингки: “Ҳар нарсани чиройли этиш Аллоҳга хосдир.” Аммо уларнинг кўпчилиги ақлларини ишлатмайдилар.” (Анкабут 29/61-63)

قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَن يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ الْأَمْرَ ۚ فَسَيَقُولُونَ اللَّـهُ ۚ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ    فَذَٰلِكُمُ اللَّـهُ رَبُّكُمُ الْحَقُّ ۖ فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ ۖ فَأَنَّىٰ تُصْرَفُونَ

“Айтингки: “Осмондан ва ердан сизга ризқни ким берди? Ёки эшитиш ва кўришликни таъминлаган ким? Ўликдан тирикни чиқарган, тирикдан ўликни чиқарган ким? Ёки ҳар нарсани тузатиб назорат қилган ким?” (Деб сўрасангиз, Шунда улар (мушриклар):  “Аллоҳ” деб жавоб берадилар. Айтингки: “Ундай бўлса ҳеч андиша қилмайсизларми?” Демак, сизни ҳақиқий эгангиз Аллоҳдир. Ҳақиқат бўлмаган нарса залолат (Хато) бўлмай нима ҳам бўлар эди? Қандай қилиб орқага ўгириляпсизлар?” (Юнус 10/31-32)

Хулоса шуки, сиз айтаётган тавҳид асосини ўртага қўйиш учун “Ашҳаду анла илаҳа иллаллоҳ” деб эмас, балки “Ашҳаду анна Аллоҳа мавжудун ва воҳидун” деб имон келтириш керак бўлади. Ахир биз Мусулмонлар Аллоҳга қандай имон келтирганмиз? Мана бундай: “Ашҳаду анла илаҳа иллаллоҳ ва ашҳаду анна Муҳаммадан абдуҳу ва росулуҳу” Маъноси: “Аллоҳ – шартсиз ва қайтсиз тоат қилиниб қуллик қилинишга лойиқ ягона Илоҳ эканига, Ундан бошқа илоҳ йўқ эканига гувоҳман. Муҳаммад алайҳиссалом эса, Аллоҳнинг (Аллоҳнинг қулларидан бир) қулидир ва Унинг (элчиларидан бир) элчисидир.” Демак Аллоҳни бор ва бир деб билишни ўзи етарли эмас, балки Аллоҳнинг сифатларини бошқа бир борлиққа нисбат бермаслик ва Унинг сифатлари фақатгина Аллоҳга хосдир деб билиш тавҳиддир.