Савол: Бировни жонига қасд қилмаган ҳолда тасодифан бировни ўлимига сабаб бўлиб қолган кишига Қуръонга кўра қандай жазо берилади? Қасос олинадими ёки бошқа жазо қўлланиладими?
Жавоб: Қасос жазоси фақатгина ноҳақ бировни жонига қасд қилиш ҳолатидагина қўлланилади. Нисо сурасининг 94- оятида Аллоҳ таоло бу ҳақда шундай марҳамат қилади:
“Бир мўмин бошқа бир мўминни ўлдиришга ҳеч қандай ҳақи йўқ; билмаган – хато қилган ҳолда ўлдириб қўйса бу бошқа. Кимки бир мўминни билмасдан – хато қилган ҳолда олдириб қўйса, бир мўмин асирни озодликка эриштириши ва ўлдирилган кишини оиласига хун тўлаши керак; ўлдирилган кишининг оиласи кечиб юборса, хун тўламаса ҳам бўлади. Агар ўлдирилган мўмин сизларга душман бўлган қавмдан бўлса, унда битта мўмин асирни озодликка эриштириш керак. Агар ўлдирилган киши орангизда келишув бўлган қавмдан бўлса, унда, унинг оиласига хун тўлаши ва битта мўмин асирни озодликка эриштириши керак. Ким асир топа олмаса, Аллоҳ тарафидан уни тавбаси қабул қилиниши учун икки ой кетма-кет рўза тутиши керак. Аллоҳ билиб турувчи, тўғри қарор берувчидир.” (Нисо 4/92)
Бу ҳукмлар қасддан одам ўлдирилмаган ҳолатларга тегишли.
Жиноятни содир қилган кишига хун тўлаши учун маълум бир муддат белгиланади.
Хун тўловчини хун тўлашга кучи ва шароити етмаган тақдирда, уни оиласи, қариндош-уруғи ва ҳамкасблари ҳам хун тўлаш масаласида қисман бўлса-да жавобгар деб билинади. Шу сабабли Исломда амри-маъруф наҳий-мункар деган система барпо қилинган, яъни ҳар ким ўз оиласида, яқинлари орасида, ҳамкасблари ва ҳамсафарлари орасида бирон бир жиноят содир этилишини хавфи сезилиб қолганида уни албатта қўли билан қайтариши ва жиноятни олдини олиб қолишга уриниши талаб қилинган. Жиноят содир этилиш арафасида жиноятга қўли билан қаршилик қилиб тўхтатиб қолишга кучи ета туриб, қўли билан қайтармасдан фақатгина оғзаки гапириб қайтарган киши Аллоҳни амри бўлган амри-маъруф наҳий-мункар фарзини бажармаган деб ҳисобланади.
Проф. Др. Абдулазиз БАЙИНДИР
