Савол: Автобус, поезд, самолёт ва шу каби уловларда намоз ўқиса бўладими?
Жавоб: Поезд ёки ҳар қандай восита орқали саёҳатга чиққан бўлсангиз, намозларга жиддий эътибор берилиши керак. Намозни вақти чиқиб кетмаслиги учун, мусулмон киши қўлидан келганча ҳаракат қилиши керак. Автобус ёки поезд каби – тўхтатишга имкони ва ҳуқуқи бўлмаган ҳолатларда, намоз вақти чиқиб кетиш хавфи туғилганда намозни ўша кетаётган от-уловни устида адо қилади Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالًا أَوْ رُكْبَانًا ۖ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَاذْكُرُوا اللَّـهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
Агар қўрқув ҳолатида бўлсангиз, намозни юриб кетаётган ёки миниб кетаётган ҳолатингизда адо қилинглар. Хотиржам бўлганингизда эса, билмаган нарсаларингизни сизларга Аллоҳ ўргатганидек Аллоҳни зикр қилинглар. (Бақара 2/239)
Агар йўлчилик шартларига кўра бўлсангиз, шом намозидан ташқари барча 4 ракатлик фарз намозларни 2 ракат қилиб ўқилади. Ҳар қандай эҳтиёж пайтида, ёки ҳеч қандай эҳтиёж бўлмаган ҳолатда ҳам, пешин билан аср намозини ва шом билан хуфтон намозини бирлаштириб ўқиш ҳам мумкин. Намозни бошлаётганингизда қибла тарафга аниқ ёки тахминан бурилади, кейин поезд ёки автобус қайси тарафга бурилса ҳам бурилмасдан намозни қандай бошлаган бўлса ана ўшандай давом этаверади.
Агар сажда қилишга имкон ва иложи бўлмаса, рукуʼ учун бошни сал қуйи эгилади, сажда учун эса кўпроқ эгган ҳолатда намозни давом этаверади. Чунки Аллоҳ таоло шундай буюрган:
لَا يُكَلِّفُ اللَّـهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا
«Аллоҳ, ҳеч кимни кучи етмаган нарсага таклиф қилмайди.» (Бақара 2/286)
Яҳё Шенўл. Анас Олимўғли. Инсоният тарихидаги ўша намоз. Сулаймония Фўнди Нашрлари, Истанбул 2016, 157-158-с.
