Мусулмонлар ўртсадиаги саломлашишнинг маъно ва моҳияти бир-бирига саломатлик тилаш, бир-бирига Аллоҳни саломатлик юрти бўлмиш “Доруссалом”ни тилаш ва бир-бирига нисбатан фақатгина тинчлик-хотиржамликни раво кўраётганини ифодалаш бўлади. Қисқа қилиб айтганда, мен сенга Аллоҳни жаннатини тилайман, мендан сенга ёмонлик тегмайди, сен мен тарафимда саломатликда ва эсон-омонликдасан деган бўлади. Саломлашиш турли ифодалар билан амалга оширилиш мумкин. Бунга мисол ўлароқ Қуръондаги салом бериш шаклларидан намуналар келтирамиз. Чунки, биз Мусулмонларга ҳар ишда ўрнак ва намуна бўлиши ва ундан ибрат олишимиз учун барча керакли маълумотлар Қуръонда мужассамдир. Салом-алик тўғрисида ҳам бир нечта намуналар келтирамиз.
Салом беришда “Ассалому алайкум”, “Саломун алайкум” “Салом” шаклида ва алик қайтаришда эса, Ва алайкум ассалом”, “Алайкум салом”, Алайкум ассалом”, “Салом” шаклида алик олиш мумкин. Бунга мисол қуйидаги оятлар:
وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ ۖ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ ۖ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِن بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“Агар ҳузурингга оятларимизга ишонадиганлар келса: “Сизларга салом бўлсин, Раббингиз Ўз зиммасига раҳматни ёзди. Сиздан ким ўзини тута олмай ёмонлик қилса, сўнгра ундан кейин тавба қилиб, яхши ишларни амалга оширса, бас, албатта, У зот мағфиратли ва раҳмли зотдир”, деб айт.” (Анъом 6/54)
وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَىٰ قَالُوا سَلَامًا ۖ قَالَ سَلَامٌ ۖ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ
Ҳақиқатда, элчиларимиз Иброҳимга хушхабар келтирдилар. Улар: “Салом”, дедилар. У: “Салом”, деди. Ва кўп ўтмай қовурилган бузоқ келтирди.” (Ҳуд 11/69)
فَأْتِيَاهُ فَقُولَا إِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَأَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَا تُعَذِّبْهُمْ ۖ قَدْ جِئْنَاكَ بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكَ ۖ وَالسَّلَامُ عَلَىٰ مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَىٰ
Шунда, уни олдига боринглар ва унга: “Албатта, биз Раббингнинг Элчиларимиз, Бани Исроилни биз билан қўйиб юбор. Уларни қийнама. Ҳақиқатда, биз сенга Раббингдан мўжиза келтирдик. Ҳидоятга эргашган кимсага салом бўлсин.” (Тоҳа 20/47)
Энг сўнги оятда фарқли жумлалар билан келишини сабаб, салом берилаётган киши ўзини илоҳман деб даъво қилаётган ва Аллоҳнинг элчилари келтирган мўжизаларни сеҳр деб ёлғонга чиқараётган шахс бўлганидир. Шу сабабли, унга Аллоҳни саломатлик юрти бўлмиш “Доруссалом”ни унга тиламаган ва унга саломатликни раво кўрмаган, аксинча, тўғри йўлдаги кишиларга тилаган.
Мунзирий ва Ибн Ҳиббонни Абу Ҳурайрадан келтирган ривоятига кўра, Набий алайҳиссалом: салом берган киши саломига (السَّلَامُ عليكم – Ассалому алейкум) Аллоҳни раҳматини ҳам (السَّلَامُ عليكم ورحمةُ اللهِ – Ассалому алейкум ва роҳматуллоҳ) қўшиб айтса янада савобли бўлишини, агар Аллоҳни баракотини (қилаётган ишларида яхшиликлари кўп бўлиши) ҳам (السَّلَامُ عليكم ورحمةُ اللهِ وبركاتُه -Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва баракотуҳ) қўшиб айтса ундан-да чиройли ва савобли бўлишини айтган ва тавсия қилган.
Бу ҳақда қўшимча маълумот олмоқчи бўлганлар Марям сурасининг 15, 33, 47, Қасос сурасининг 55, Аҳзоб 44- оятларга мурожаат қилишлари мумкин.
Аллоҳни барча мўмин бандаларига Жаннат тилайман, ҳаммалари саломат бўлсинлар.
