Савол:
Қарзини тўламаганларнинг жазоси Ислом шариатига кўра қамоқми?
Жавоб:
Қарзини ўз вақтида тўлашга қодир бўлмаганларни жазолаш мумкин эмаслиги аниқ. Бунга Бақара сурасининг 280-ояти далолат қилади.
Имкони бўла туриб, вақтида қарзини тўламай юрганларни қамоққа олинишини Абу Ҳанифа р.а. қабул қилган. Бироқ, у қарздор қарзини атайин тўламай юрганига жазо сифатида эмас, қарздорни маҳкама асосида қарзини тўлаттиришга мажбурлаш ва ҳақсизлик (зулм)ни бартараф қилишнинг бир чораси сифатида қабул қилган. Зеро, Абу Ҳанифа а.р. қарздорнинг молларини мусодара қилиш ва сотиб юборишни қабул қилмаган. Унга кўра, «Қарздорнинг мулки бўлса, маҳкама унинг мулкини тасарруф қила олмайди. Қарздорни муайян бўлмаган муддат қамоққа оладики, шу билан қарздор (ўз ихтиёри билан ўзи хоҳлаган нархга) мол-мулкидан (кераклигини) сотсин ва қарзини узсин. Ҳақдорлар ўз ҳақларини олсинлар ва зулм бартараф этилсин деб, шундай қилинган.» (Алий б. Абу Бакр ал-Марғилоний, ал-Ҳидоя, Бобул-Ҳажр би-сабабид-дайн.)
Қарздор қарзини тўлаб бўлиши биланоқ қамоқдан озод қилиниши, унга берилган вақтинчалик қамоқ ҳукми қарзини вақтида тўламаганининг жазоси эмаслигининг далилидир. Демак, қамоққа олинмасидан олдин қарзини тўлаган инсон қамоққа олинмайди.
Қамоқ жазосини қабул қилган бундан бошқа мазҳаб йўқ.
Др. Яҳё Шенўл
