Таквир сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
81:1
إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ
Қуёш ўралганида,[2]
81:2
وَإِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ
Юлдузлар (сўниб) тўкилганида,
81:3
وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَتْ
Тоғлар юргизилганида,
81:4
وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ
Биргаликда яшаш шартлари бекор қилинганида,[3]
81:5
وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ
Ёввойи ҳайвонлар тўпланганида,
81:6
وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ
Денгизлар тўлиб-тоштирилганида,[4]
81:7
وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ
Руҳлар (баданлари билан) бирлаштирилганида[5],
81:8
وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ
Тириклай кўмилган қиздан сўралганида:
81:9
بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ
“Қайси гуноҳ(и) учун ўлдирилган?” – деб[6].
81:10
وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ
Амал дафтарлар очилганида,
81:11
وَإِذَا السَّمَاءُ كُشِطَتْ
Само (қатлами) ажратиб олинганида,
81:12
وَإِذَا الْجَحِيمُ سُعِّرَتْ
Жаҳаннам қиздирилганида,
81:13
وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ
Жаннат яқинлаштирилганида[7],
81:14
عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ
Ҳар ким ўзи тайёрлаб келган нарсасини билиб олади.
81:15
فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ
Йўқ! Онт бўлсин яширинувчи (юлдуз)ларга,
81:16
الْجَوَارِ الْكُنَّسِ
(Орбиталарида) сузиб ғойиб бўладиган (сайёра)ларга[8],
81:17
وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ
Ҳиралашган оқшом вақтига[9],
81:18
وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ
Нафас олган тонг вақтига (онт бўлсинки),
81:19
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ
Албатта, у (Қуръон) ҳурматли элчининг сўзидир[10].
81:20
ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ
У (элчи) кучлидир, Арш (бошқарув маркази) эгаси ҳузурида мартабалидир,
81:21
مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ
(У ерда) унга итоат қилинадиган, ишончлидир[11].
81:22
وَمَا صَاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ
Биродарингиз (Муҳаммад) мажнун эмас[12].
81:23
وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ
Шубҳасизки, у (жаброил)ни очиқ-ойдин уфқда кўрди[13].
81:24
وَمَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ
У (ўзига билдирилган) ғайбни яширмайди[14].
81:25
وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَيْطَانٍ رَجِيمٍ
У (Қуръон) қувилган шайтон сўзи эмас[15].
81:26
فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ
Шундай экан, қаёққа кетяпсизлар?
81:27
إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ
У (Қуръон) ҳар ким учун эслатма (насиҳат)дир[16].
81:28
لِمَنْ شَاءَ مِنْكُمْ أَنْ يَسْتَقِيمَ
(Айниқса) орангиздан тўғри юришни танлаганлар учун (насиҳатдир).
81:29
وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ
(Шунда) борлиқларнинг Робби танлаган нарсанигина танлаган бўласизлар[17].
[1] Таквир сураси, Маккада тушган, 29 оят. Тушиш тартиби 7, ёзилиш тартиби 81.
[2] Салла ўраш учун арат тилида “куввиро” феъли ишлатилади. Демак, қиёматда қуёш жуда тез айланиб кетади, ёки тортиш кучи орқали атрофига бошқа сайёраларни ўраб олади. Зеро, Қиёмат 75:9 оятда қуёш билан ой бирлаштирилади, деб келтирилган.
[3] Араблар 10 ойлик ҳомила туяга “ушаро” дейди. Бу оятдаги ал-ишару калимасига ҳам кўп тафсирчилар 10 ойлик ҳомиладор туялар деб маъно беришган. Қиёматда 10 ойлик ҳомила туяни аҳамияти йўқ. Шу сабабли биз бу калимага “муошарат”, яъни биргаликда яшаш, деб маъно бердик. Зеро, қиёматда ҳеч ким бир-бирига ота-бола, қуда-анда бўлиб қолмайди.
[4] Ваҳший ҳайвонларнинг бир жойга тўпланиши ва денгизларни тошиши қайта тирилишдан олдин содир бўлади.
[5] Қуръонда инсоннинг руҳига ҳам баданига ҳам нафс дейилади. Қиёматда барчанинг руҳи ўз баданига бирлаштирилади. Бу ҳолат ер остидаги бадан руҳ қабул илишга тайёр бўлганидан кейин амалга оширилади (Сажда 22:8-9).
[6] Қиз фарзанд кўрса ранжийдиган, Аллоҳнинг неъматига шукр қилмайдиганнонкўр кимсалар ҳақида бошқа ўхшаш оятлар: Наҳл 16:58-59, Зухруф 43:17.
[7] Жаннаат қиёматда ерга яқинлаштирилади. Ўхшаш оятлар: (Анбиё 21:104, Нажм 53:14-15).
[8] Оятга “Нури сўниб, қора туйнукка айланиб кетган юлдузлар” деб таржима қилса ҳам бўлади.
[9] Кечани боши ва охири ғира-шира бўлади.Ўртаси эса қоронғу бўлади. Тун мана шу ҳолатда уч қисмга бўлинади. Шом, Хуфтон ва Бомдод намозлари мана шунга қараб белгиланади.
[10] “Елчининг сўзи” дегани элчи олиб келган сўз, дегани бўлади. Оятдаги элчи ибораси Жаброил фариштага ишорат қилади. Таквир 81/19-20 оятлар ҳам шунга далолат қилади. Баъзи бир кофирлар Қуръон оятларини Муҳаммад а.с.га бошқа инсонлар ўргатди деб, бошқалари эса, уни ўзи тўқиб олди деб туҳмат қилишган (Фурқон 25/4). Яна бошқалари нима деб туҳмат қилингани келгусидаги оятлардан аён бўлади. Яъни, Қуръон Муҳаммад алайиссаломга фақат элчи жаброил фаришта орқали ўргатилгани билдирилмоқда.
[11] Яъни, Жабройил алаҳйиссалом пайғамбарларга ваҳий олиб келаётганида у билан бирга уни ёнида кўплаб фаришталар бирга келишади. … (Жин 72/27-28)
[12] Мажнун эмас, деганда икки хил маъно чиқади: 1) Жин ва шайтонлар васвасаси остига тушиб қолмаган. 2) Ақлини йўқотиб телба бўлиб қолмаган. Расулуллоҳ бундай ҳолатга алсо тушиб қолмаган.
[13] Расулуллоҳ жаброил фариштани илк бор Хиро ғоридан ташқарига чиқишда уфқда муаллақ ҳолда кўрган. Ўхшаш оят: (Нажм 53/3-12). Икккинчи марта эса, Исро кечаси Мунтаҳо дарахти ёнида кўрган (нажм 53:14).
[14] Аллоҳ Ўзи муносиб билган ғайб хабарларни элчиларига фаришталар орқали билдиради (Жин 72:26-28).
[15] Маккали мушриклар Муҳаммад алайҳиссаломни жинлар таъсирига тушиб қолган деб юришган. Инсон ва жиларни йўлдан чиққанлари ва Аллоҳ таоло тарафидан лаънатланганларига шайтон дейилади (Анъом 6:112).
[16] Ўхшаш оятлар: Муззаммил 73:19, Муддассир 74:54-55, Инсон 76:29, набаъ 78:39, Абаса 80:11-12.
[17] Ўхшаш оятлар: Муддассир 74:56, Инсон 76:30.
