- Зориёт сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
51:1
وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا {1}
Онт бўлсин, эсиб тўзитувчиларга,
51:2
فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا {2}
Оғир юк (ваҳий) ташувчиларга,
51:3
فَالْجَارِيَاتِ يُسْرًا {3}
Осонгина сузувчиларга,
51:4
فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا {4}
Ишни тақсимловчиларгаки[2],
51:5
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ {5}
Сизларга ваъда қилинаётган нарсалар албатта тўғридир.
51:6
وَإِنَّ الدِّينَ لَوَاقِعٌ {6}
Сарҳисоб[3] албатта содир бўлади.
51:7
وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُكِ {7}
Орбиталари бор самога онт бўлсинки,
51:8
إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ {8}
Сизлар аниқ қарама-қарши сўз(лар) ичидасиз[4].
51:9
يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ {9}
Ундан (Қуръондан) бурилган киши биратўла буриб қўйилади[5].
51:10
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ {10}
Ҳадеб гумон-тахминларини (тўғри дея) гапираверадиганларнинг жони чиқсин!
51:11
الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ سَاهُونَ {11}
Улар жаҳолатда нима қилаётганини билмайдиган кимсалардир.
51:12
يَسْأَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ {12}
Улар “сарҳисоб куни ўзи қачон?”- деб сўрашмоқда[6].
51:13
يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ {13}
У куни улар жаҳаннамда куйдирилиб азобланадилар.
51:14
ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هَذَا الَّذِي كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ {14}
(Уларга) “Азобингизни тотинглар энди! Ўзингиз тезлаштирмоқчи бўлган нарса мана шудир”, (дейилади).
51:15
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ {15}
Гуноҳлардан сақланувчи – тақводорлар жаннатлар ва чашмаи булоқлар ичра қоладилар.
51:16
آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ {16}
Ўзларининг яратган Эгаси берган неъматларни олган ҳолда (қоладилар). Чунки, ундан олдин улар (дунёда) яхшилик қилувчи эдилар.
51:17
كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ {17}
Улар кечалари (бошқаларга нисбатан) оз ухлар эди.
51:18
وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ {18}
Саҳарлари улар (Аллоҳдан гуноҳлари учун) кечирим[7] сўрардилар.
51:19
وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ {19}
Уларнинг мол-давлатида, очиқча сўрай оладиган ва очиқча сўрай олмайдиган кишилар учун (ажратиладиган) ҳақ бўларди[8].
51:20
وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ {20}
Қатъий ишонувчилар учун ерда оят-далиллар бор.
51:21
وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ {21}
Сизларнинг ўзингизда ҳам (оят-далиллар бор)[9]. наҳот кўрмаётган бўлсанглар?!
51:22
وَفِي السَّمَاء رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ {22}
Ризқингиз ва сизларга ваъда қилинган нарса самодадир[10].
51:23
فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ {23}
Осмон ва ернинг Раббига онт бўлсинки, сизлар ўзингиз нутқ қилаётган гапларингиз каби у (Қуръон) ҳам ҳақдир[11].
51:24
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ {24}
Сенга Иброҳимнинг ҳурматли меҳмон (фаришта)лари ҳақидаги хабар келдими?
51:25
إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ {25}
Ўшанда (фаришталар) унинг ёнига киришиб: “Салом!” деган. (Иброҳим ҳам) “Салом!” деб, “Булар нотаниш кишилар” (деган)[12].
51:26
فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِينٍ {26}
Шунда, аста оиласига бориб, семиз бузоқ (гўшти пишириб) олиб келган.
51:27
فَقَرَّبَهُ إِلَيْهِمْ قَالَ أَلَا تَأْكُلُونَ {27}
Кейин уни уларнинг ёнига яқинлаштириб: “Емайсизларми?” деди.
51:28
فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِيمٍ {28}
(Емаганини кўриб) улардан қўрқишни бошлади. Улар: “Қўрқма” деб, унга билимдон ўғлон хушхабарини бердилар.
51:29
فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ {29}
Шунда аёли шовқин кўтариб чиқиб, ўз юзига уриб: “Туғмас кампир-а?” деди.
51:30
قَالُوا كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ {30}
Улар: “Шундай, яратган Эганг айтди. Албатта, У тўғри қарор берувчи, билувчидир”, дедилар[13].
51:31
قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ {31}
(Иброҳим) “Эй элчилар, (бошқа) қандай ишларинг бор?” деди.
51:32
قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ {32}
(Фаришталар) “Биз албатта жиноятчи қавмга юборилдик[14].
51:33
لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِينٍ {33}
Тепаларига (пиширилган) лойли тошлар ёғдириш учун (юборилдик).
51:34
مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ {34}
Ҳаддан ошувчилар учун Раббинг ҳузурида белгилаб қўйилган тошлар…
51:35
فَأَخْرَجْنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ {35}
(Балодан олдин) у ердан мўминларни чиқарганмиз.
51:36
فَمَا وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِينَ {36}
Зеро, у ерда битта хонадондан бошқа мусулмон кимсаларни топмаганмиз.
51:37
وَتَرَكنا فيها آيَةً لِلَّذينَ يَخافونَ العَذابَ الأَليمَ {37}
Аламли азобдан қўрқадиганлар учун у ерда оят-далил қолдирдик[15].
51:38
وَفي موسى إِذ أَرسَلناهُ إِلى فِرعَونَ بِسُلطانٍ مُبينٍ {38}
Мусо қиссасида ҳам (ибрат-далил қолдирдик). Ўшанда уни Фиръавнга очиқ ҳужжат билан юборганмиз.
51:39
فَتَوَلَّى بِرُكْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ {39}
Шунда (Фиръавн) арконлари ила биргаликда юз ўгирди ва: “(Мусо) сеҳргар ёки мажнун”, деди.
51:40
فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ وَهُوَ مُلِيمٌ {40}
Охир-оқибат, уни ҳам қўшинини ҳам тутиб, денгизга ғарқ қилдик. У (ўшанда) маломат қилаётган эди[16].
51:41
وَفِي عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ {41}
Од қиссасида ҳам (ибрат-далил қолдирдик). Ўшанда уларга наслини қуритадиган бўрон юборганмиз.
51:42
مَا تَذَرُ مِن شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ {42}
У эсган жойида ҳеч нарса қолдирмаган, ҳамма нарсани кулдек совуриб юборган.
51:43
وَفِي ثَمُودَ إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ {43}
Самуд[17] қиссасида ҳам (ибрат-далил қолдирдик). Ўшанда Самуд халқига: “Бир муддат (ҳаётдан) баҳраманд бўлинглар!” дейилган.
51:44
فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ يَنظُرُونَ {44}
Бироқ, улар яратган Эгаси амрини менсимадилар. Шунда, ўзлари қараб турган ҳолларида уларни ҳалокат тутди.
51:45
فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِيَامٍ وَمَا كَانُوا مُنتَصِرِينَ {45}
Ўрнидан тургани ҳам кучлари қолмаган ва уларга ёрдам берилмаган.
51:46
وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ {46}
Ундан аввал Нуҳ қавмини (ҳалок қилганмиз). Чунки, улар йўлдан чиққан-фосиқ қавм эди.
51:47
وَالسَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ {47}
Самони катта куч[18] ила яратдик. Албатта, уни кенгайтириб турибмиз[19].
51:48
وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ {48}
Ерни тўшаб қўйдик. Биз қандай ҳам яхши тайёрлаб берувчимиз![20]
51:49
وَمِن كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ {49}
Ва ҳар нарсани жуфт қилиб яратдик[21]. Насиҳат олгайсизлар!
51:50
فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ مُّبِينٌ {50}
Шунинг учун (эй инсонлар) Аллоҳга қочинглар[22]. Албатта, мен сизлар учун Ундан (юборилган) очиқ-ойдин огоҳлантирувчиман.
51:51
وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ إِنِّي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ مُّبِينٌ {51}
Аллоҳга бошқа бирини илоҳ деб қўшиб олманглар! Албатта, мен сизлар учун Ундан (юборилган) очиқ-ойдин огоҳлантирувчиман.
51:52
كَذَلِكَ مَا أَتَى الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ {52}
Мана шундай бўлган; улардан аввалгиларга ҳам бир элчи келганида, (кофирлар) “Бу ё сеҳргар ёки мажнун!” дейишган.
51:53
أَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ {53}
Улар (бундай кофирликни) бир-бирига васият қилиб қолдиришганми?! Йўқ! аслида улар ҳаддан ошган-бузғунчи қавмлардир!
51:54
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ {54}
Энди уларга (кофир ва мушрикларга) парво қилма, (бунинг учун) сен маломат қилинмайсан[23].
51:55
وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ {55}
Сен насиҳат қил/еслат[24]. Чунки, насиҳат мўминларга фойда беради[25].
51:56
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ {56}
Жинлар ва инсонларни ибодатни фақат Менга қилсинлар деб яратдим[26].
51:57
مَا أُرِيدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِيدُ أَن يُطْعِمُونِ {57}
Мен улардан ҳеч қандай ризқ сўрамаяпман, (улардан) мени тўйдиришини ҳам истамаяпман[27].
51:58
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ {58}
Албатта, Аллоҳнинг Ўзи ризқ берувчидир[28], (чексиз) қувватга эгадир, кучлидир.
51:59
فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا يَسْتَعْجِلُونِ {59}
Албатта, (ўтмишдаги золим) дўстларининг насибаси каби, шу золимларнинг[29] ҳам (азобдан) насибаси бўлади, шошилмасинлар!
51:60
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ {60}
Ўзларига таҳдид қилинган кунда кофирлик қилганларнинг ҳолига вой!
[1] Зориёт сураси, Маккада тушган, 60 оятдан иборат. Тушиш тартиби 67, ёзилиш тартиби 51.
[2] Суранинг бошидаги тўрт оят ваҳий ёки бало олиб келувчи, ҳамда ёмғир ва бошқа ризқларни тақсимланишида вазифаланган фаришталарга ишорат қилади.
[3]Яъни, сарҳисоб бўладиган қиёмат куни албатта бўлади. Қиёмат кунининг яна бир номи “дин кунидир”. Дин – жазо, ҳисоб-китоб, қаршилигини олиш, одат каби маъноларни англатади.
[4]Маккалик кофир ва мушриклар Қуръон ҳақида, Пайғамбар алайҳиссалом ҳақида турли бўлар-бўлмас гаплар гапирган. Кимлардир Қуръонни тўқиб чиқарилган, уни Муҳаммадга бошқа бир одам ўргатган каби ёлғон ва бўҳтонлар уюштирган. Яна кимлардир Расулуллоҳни мажнун, сеҳргар, коҳин деб ҳақорат қилган ва ёлғонлар тўқиган. Буларнинг бир айтган гапи иккинчисига қарши бўлган.яъни, ўзларининг гаплари ўзларига қарши бўлган. чунки, агар Расулуллоҳни мажнун десалар, бундай мўжизакор Қуръонни мажнун инсон ўзи тўқиб айтолмайди, агар уни ўзи тўқиб олган деса, аввал Расулуллоҳ ўзларини орасида қирқ йил яшаб бирон бир аввалги илоҳий китобларни ўқиб ёд олмаган. Бу Қуръон Аллоҳнинг китоби экани, бу айнан Муҳаммад алайҳиссаломга нозил бўлгани ҳар томонлама ҳақдир.
[5] Яъни, Қуръонга нисбатан ёлғон муносабат билдирган киши, имондан мутлақо буриб қўйилади. Қуръондан адашган киши биратўла ҳақ йўлдан адаштириб қўйилади.
[6] Ўхшаш оятлар Юнус 10/48, Қиёмат 75/5. Қиёматга ишонмаган ёки Расулуллоҳни мазах қилмоқчи бўлганлар у кишидан “агар рост гапираётган бўлсанг, қани айтчи, қиёмат ўзи қачон бўлади? ” деб саволлар берар эди. Қиёматнинг вақтини Аллоҳдан бошқа ҳеч ким, ҳатто Расулуллоҳ ҳам билмаслигини ўрганиб олишиб (Нозиот 79/42/44), атайин шундай савол беришар эди.
[7] Мағфират – гуноҳи учун кечирим сўраш, жаҳаннамдан қутулишни тилашдир. Ўхшаш оятлар: Оли Имрон 3/17, Исро 17/79, Тоҳа 20/130, Фурқон 25/64, Сажда 32/16, Қоф 50/39, Тур 52/49, Муззаммил 73/2-4, 20, Инсон 76/26.
[8] Закот, ушр, силаи-раҳм ва шу каби молиявий ибодатлар ҳақидаги бошқа оятлар: Анъом 6/141, Тавба 9/20, 103, Исро 17/26, Рум 30/38, Ҳадид 57/18, Маориж 70/24.
[9] Бир инсон яратувчини танимоқчи ва билмоқчи бўлса, у ерга қараб тафаккур ва тадаббур қилса, ёки ўзининг яратилишига қараб тафаккур қилса, яратган зот борлигини, Унинг илми ва қудратини танишга ва ўрганишга мана шу нарса кифоя қилади.
[10] Ғофир 40/13 оятда ёмғир ризқ деб келтирилган. Чунки, ердан униб чиқадиган нарсалар осмондан ёғадиган қор ва ёмғир орқали чиқади. Ризқ ва бошқа ваъда қилинган нарсаларни самода экани, улар ҳақидаги ҳукм ва қарорлар самода дегани бўлади.
[11] Инон гапираётган гапини айнан ўзи гапирганига қанчалик ишонса, Қуръон Аллоҳнинг китоби эканига ҳам шунчалик ишониши керак.
[12] Фаришталарни танимагани сабабли улардан қўрққан (Ҳижр 15/52-53).
[13] Ҳуд 11/71-73.
[14] Яъни, Лут алайҳиссалом пайғамбар бўлиб юборилган, бузуқлик қилувчи қавмга юборилган.
[15] Ўша ҳалок бўлган Лут қавмининг қолдиқлари ҳозиргача сақланиб қолган. У ер ҳозирги Иордания давлатида жойлашган.
[16] Юнус 10/90-92.
[17]Солиҳ а.с. ўзининг Самуд халқига пайғамбар бўлиб юборилгач (Аъроф 7/73, Ҳуд 11/61), мўжиза сифатида унга битта урғочи туя берилган. Халқига туяга асло ёмонлик қилинмаслик кераклиги ҳақида қаттиқ огоҳлантириш берилган. Бироқ, халқи орасидаги золимлар туяни ўлдиришган, қолганлар ҳам бу ишга қарши чиқишмаган. Бундан ташқари, халқи Солиҳ а.с.ни ўлдирмоқчи ҳам бўлишган (Намл 27/49). Бироқ, Аллоҳ Солиҳ а.с.ни қутқариб қолиб, золим халқни ҳалок қилиб юборган (Намл 27/50-53, Қомар 54/23-29). Бу халқ Шимолий-ғарбий Арабистонда жойлашган.
[18]Айд – катта куч, қувват дегани (Муфрадот). Бу калима Қуръонда кўпинча феъл шаклида ишлатилади (Моида 5/110, Оли Имрон 3/13)
[19] Ушбу оятда коинот кенгайиб бораётганлиги ҳақидаги илмий ҳақиқат то’г’рисида ажойиб хабар берилган.
[20] Инсоният ҳаёт кечириши учун керакли барча нарса ерда муҳайё қилиб қўйилган, ҳамма нарса ўз меъёрига солиб қўйилган. Белгиланган миқдорда, ўз вақтида ёмғир ёғади, ўз вақтида тўхтайди. Ердаги тортиш кучи сабабли инсонлар ерда муқаррар юра олади. Лекин, инсонларнинг ўз қилмишлари сабабли гоҳ-гоҳида ер юзда ва денгизларда табиатдаги бузилишлар содир бўлади. Бу табиий ҳодисалар баъзан инсонларнинг гуноҳларидан баъзиларини тотиш учун бўлади (Рум 30/41).
[21] Яъни, ёлғизлик фақат Аллоҳга хос, Унинг ўхшаши ёқ, мисли йўқ, тенги йўқ, шериги йўқ, жуфти йўқ. яратилган ҳамма нарсанинг жуфти ва зидди бор. лекин яратувчининг жуфти йўқдир. Ўхшаш оятлар: Ясин 36/36, Зухруф 43/12, Қоф 50/7.
[22] Юқоридаги оятларда ҳалокатга учраган кўплаб золим ва фосиқ қавмлар қиссалари келтирилди. Золимларнинг бирортаси ҳам ҳалокат келганидан кейин қутулиб қололмаган. Шунинг учун, бало-офат келишидан олдин банда Аллоҳга – Аллоҳнинг динига, ибодатига, тавҳидига қочиб олиш керак. Акс ҳолда, гуноҳлари туфайли офат келганидан кейин қочиш бўлмайди.
[23] Аввало бир инсонга Қуръонда, имондан, Исломдан гапирилади, етказилади, огоҳлантирилади. Бироқ, қулоқ солмаса, гуноҳлардан қайтиб тавба қилмаса, ундай кишидан юз ўгириш керак, парво қилмаслик керак. Ҳақни қабул қилмай оёқ тираб турган инсонга вақт ажратиб асабларни бузишнинг, вақтни зое қилишнинг фойдаси йўқ. Пайғамбар алайҳиссалом ҳам инсонларга борича етказиб қўйган, қабул қилмаган одамлардан улардан юз ўгирган.
[24] Rasululloh insonlarga Qur’on bilan nasihat qilgan, u bilan ogohlantirgan (Qof 50/45). Shuning uchun, u kishiga ergashgan mo’minlar ham shunday qilishi kerak. Mana shu amal sunnat amaldir.
[25] Қуръондан огоҳлантириш мўминларга фойда беришлиги, Қуръондан юз ўгирган, уни қабул қилмай оёқ тираб туриб олган кофирларга эса фойда бермаслиги ҳақидаги ўхшаш оятлар: Бақара 2/6,Аъроф 7/164, Ясин 36/10, Мурсалат 77/5-6, Аъла 87/9.
[26] Баъзи инсонлар Аллоҳдан бошқаларга ибодат қилаётиб, ўзларини ўша ибодатлари билан Аллоҳга яқин бўлиши учун ибодат қилаётганини иддао қилади (Зумар 39/3), яна кимлардир Аллоҳдан бошқасига ибодат қилишга бизни Аллоҳнинг Ўзи буюрган деб иддао қилади (Аъроф 7/28), яна баъзи кофир ва мушриклар Аллоҳдан бошқасига ибодат қилишимизни Унинг ўзи хоҳлаган деб иддао қилади (Анъом 6/148, Наҳл 16/35). Бу оят ўша нотўғри иддаоларнинг барчасига рад жавоб бўлади. Аллоҳ бандаларни фақат Ўзига ибодат қилишга буюради.
[27] Аллоҳни бандаларидан талаб қилган нарсаси фақат тавҳид асосидаги холис ибодатдир. Аллоҳ биздан шуни хоҳлайди. Бизнинг ибодатларимиздан Аллоҳга ҳеч қандай фойда йўқ. қилаётган ибодатларимиз ўзимиз учундир.
[28] Ҳар қандай тирик жонзотнинг ризқи Аллоҳга тегишли (Ҳуд 11/6). Чунки, табиатни у яратган, унга қонун-қоида ўрнатган, ёмғирни ҳам У ёғдиради, ерни ҳам У жонлантиради. Аллоҳ ризқни тўхтатиб қўйса, Ундан бошқа ҳеч ким ер юзига ризқ пайдо қилолмайди.
[29] Бу оятдаги зулм куфр ва ширкдан бошлаб ҳар қандай ҳақсизликни ўз ичига олади. Имкони борида тавба қилмаганлар албатта азобга гирифтор бўладилар.
