- Ясин сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи–Аллоҳ номи билан.
36:1
يس {1}
Я! Син!
36:2
وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ {2}
Ҳикмат тўла Қуръонга қасамки,
36:3
إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ {3}
(Эй Муҳаммад!) албатта, сен (Мен юборган) элчилардан бирисан.
36:4
عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ {4}
Тўғри йўлдасан.
36:5
تَنزِيلَ الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ {5}
(Қуръон) доимо ғолиб ва эзгулик улашувчи зот тарафидан юборилди.
36:6
لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أُنذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ {6}
Ота-боболари огоҳлантирилмай ғафлатда қолган қавмни огоҳлантиришинг учун (юборилди).
36:7
لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلَى أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ {7}
Шубҳасизки, уларнинг кўпчилигига шу сўз (Аллоҳнинг китоби) ҳақ экани аён бўлди[2], улар эса (Қуръонга) ишонмаяпти.
36:8
إِنَّا جَعَلْنَا فِي أَعْنَاقِهِمْ أَغْلاَلاً فَهِيَ إِلَى الأَذْقَانِ فَهُم مُّقْمَحُونَ {8}
(Ишонмагани учун) уларнинг бўйинларига–иякларига қадалиб турадиган кишанлар тақиб қўямиз, ғўдайиб қолишади[3].
36:9
وَجَعَلْنَا مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ يُبْصِرُونَ {9}
Уларни олдиларидан ҳам битта тўсиқ, орқаларидан ҳам битта тўсиқ қилиб, уларни ўраб қўямиз, кўролмай қоладилар[4].
36:10.
وَسَوَاء عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ {10}
Уларни огоҳлантирганинг ҳам, огоҳлантирмаганинг ҳам уларга бирдек – (барибир) ишонмайди.
36:11
إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ كَرِيمٍ {11}
Сен фақат зикр-Қуръонга эргашган ва (унда билдирилган) ғайб сабабли[5] Раҳмондан қўрқадиган кишини огоҳлантира оласан[6]. Сен ўшандай кишига, гуноҳлари кечирилишини ва яхши мукофотни хушхабарини бер.
36:12
إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ {12}
Албатта, ўликларни Биз тирилтирамиз. Уларнинг ўзлари қилган ишларини ҳам, ортда қолдирган нарсаларини[7] ҳам ёзиб қўйяпмиз. Ҳамма нарсани очиқ-равшан китобда[8] бир-ма бир тўплаб қўйяпмиз.
36:13
وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءهَا الْمُرْسَلُونَ {13}
Уларга (ўша маълум) қишлоқнинг мисол қилиб бер. Бир куни уларга элчилар[9] келди.
36:14
إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ {14}
Ўшанда уларга иккитасини юборгандик, иккаласини ҳам ёлғончига чиқаришди. Кейин у иккаласини учинчи (элчи) билан уларни қўллаб-қувватладик. “Албатта, биз сизларга юборилган элчиларимиз”, дедилар.
36:15
قَالُوا مَا أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمن مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ تَكْذِبُونَ {15}
Қишлоқ аҳли эса: “Сизлар биз билан бир хил одамсиз, холос. Раҳмон ҳеч нарса нозил қилмаган. Сизлар фақат ёлғон гапиряпсизлар”, дедилар.
36:16
قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ {16}
Элчилар шундай деган: “Биз ҳақиқатда сизларга юборилган элчи эканимизни Роббимиз билади”, дедилар.
36:17
وَمَا عَلَيْنَا إِلاَّ الْبَلاَغُ الْمُبِينُ {17}
Бизни зиммамизга очиқча етказиб қўйишдан бошқа нарса юклатилмаган.”
36:18
قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِن لَّمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ {18}
Қишлоқ аҳолиси: “Биз сизлардан шумландик. Агар (даъватни) тўхтатмасанглар, сизларни аниқ “тошбўрон” қиламиз, биздан сизга аламли азоб тегади”, дедилар.
36:19
قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِن ذُكِّرْتُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ {19}
Қишлоқ аҳолиси: “Шумланишингиз ўзингиз билан. Сизларга насиҳат қилингани учун шундай бўлдингизми? Йўқ, аслида, сиз ўзингиз ҳаддан ошувчи қавмсиз.”
36:20
وَجَاء مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ {20}
Бир киши шаҳар чеккасидан шошиб келиб шундай деди: “Эй қавмим! Элчиларга эргашинглар.
36:21
اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ {21}
(Қилган даъвати учун) сиздан ҳақ сўрамайдиганларга эргашинглар. Улар тўғри йўлдалар
36:22.
وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ {22}
Мени яратганга ибодат қилмасликка мени ҳаққим йўқ! Сизлар Унга қайтариласиз.
36:23
أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّتُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلاَ يُنقِذُونِ {23}
Аллоҳ ила орамга (уйдирма) “илоҳлар қўйиб олайми?! Агар Раҳмон менга ёмонлик қилишни хоҳласа, (уйдирма) “илоҳларнинг” ёрдамлари менга ҳеч нарсада асқатмайди, улар мени қутқариб қололмайди.
36:24
إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ {24}
Агар ундай қилсам, мен аниқ бир залолатда бўламан.
36:25
إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ {25}
Мен сизларни яратган Эгангизга ишониб-суяндим. Энди, менга қулоқ солинглар!.”
36:26
قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ {26}
(Ўлим онида унга): “Жаннатга кир”, дейилди[10]. У Шундай деди: “Қанийди қавмим билганида.
36:27
بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ {27}
Роббим мени кечиришини ва мени ҳурматли бандаларидан қилишини.”
36:28
وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ مِن بَعْدِهِ مِنْ جُندٍ مِّنَ السَّمَاء وَمَا كُنَّا مُنزِلِينَ {28}
Ундан кейин қавмига (жазолаш учун) осмондан қўшин туширмадик, туширмаймиз ҳам.
36:29
إِن كَانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ {29}
(Уларнинг жазоси) фақат битта даҳшатли товуш бўлди, холос. Шу билан улар “ўчиб”[11] қолди.
36:30
يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون {30}
Ундай бандаларнинг ҳолига вой! Уларга келган ҳар бир элчини фақат масхара қилишган.
36:31
أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنْ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لاَ يَرْجِعُونَ {31}
Наҳот кўрмаган бўлсалар?! Ахир Биз улардан олдин қанча-дан қанча наслларни ҳалок қилдик, улар буларнинг ёнига қайтиб келолмайди.
36:32
وَإِن كُلٌّ لَّمَّا جَمِيعٌ لَّدَيْنَا مُحْضَرُونَ {32}
Уларнинг барчаси ҳузуримизга тўпланиб келтирилади.
36:33
وَآيَةٌ لَّهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَأَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ {33}
Ҳаракатдан тўхтаган-ўлик ер улар учун (яратувчи борлигига) бир белгидир. Уни Биз тирилтирамиз, ундан дон-уруғни Биз ундириб чиқарамиз, кейин улар уни истеъмол қиладилар.
36:34
وَجَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ وَفَجَّرْنَا فِيهَا مِنْ الْعُيُونِ {34}
Ерда хурмозор ва узумзор боғлар пайдо қилдик ва унда булоқлар оқизиб қўйдик.
36:35
لِيَأْكُلُوا مِن ثَمَرِهِ وَمَا عَمِلَتْهُ أَيْدِيهِمْ أَفَلَا يَشْكُرُونَ {35}
Улар унинг маҳсулотларидан ва ўз қўллари билан етиштирган нарсалардан истеъмол қилиши учун (шундай қилдик). Бурчларини адо этишмайдими?!
36:36
سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ {36}
Ер ундирадиган нарсалардан, уларнинг ўзларидан ва улар билмайдиган нарсалардан ҳар бирини жуфт-жуфт қилиб яратган Аллоҳ пок зотдир!
36:37
وَآيَةٌ لَّهُمْ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُم مُّظْلِمُونَ {37}
Тун ҳам улар учун (яратувчи борлигига) бир белгидир – ундан кундузни суғуриб оляпмиз, шунда улар қоронғиликда қоляпти.
36:38
وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ {38}
Қуёш ўз орбитасида сузиб бормоқда. Бу Ўз ишида ғолиб ва (ҳамма нарсани) билувчи зотнинг белгилаб-ўлчашидир.
36:39
وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ {39}
Ойга ҳам турли (ботадиган) манзиллар белгилаб-ўлчаб қўйдик. Охирида эски хурмо новдасидек (кўринадиган) бўлиб қолади.
36:40
لَا الشَّمْسُ يَنبَغِي لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ {40}
Қуёш ойга етолмайди, тун кундуздан (олдинга) ўтиб кетолмайди. Ҳар бири махсус орбитада сузиб бормоқда.
36:41
وَآيَةٌ لَّهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ {41}
Уларнинг наслларини тўлдирилган кемада ташитишимиз ҳам улар учун (яратувчи борлигига) бир белгидир.
36:42
وَخَلَقْنَا لَهُم مِّن مِّثْلِهِ مَا يَرْكَبُونَ {42}
Улар учун кемага ўхшаган, уни миниб юрадиган (бошқа) нарсалар яратиб бердик.
36:43
وَإِن نَّشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَلَا هُمْ يُنقَذُونَ {43}
Агар чўктириб юборишни раво кўрсак чўктириб юборамиз. Шунда уларнинг дод-фарёдига етувчи бўлмайди, улар қутқариб қолинмайди.
36:44
إِلَّا رَحْمَةً مِّنَّا وَمَتَاعًا إِلَى حِينٍ {44}
Фақатгина Бизнинг яхшилигимиз сабабли ҳамда, бир муддат (ҳаётдан) баҳраманд қилиш сабабли (қутқариб қолинадилар).
36:45
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَمَا خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ {45}
Уларга: “Яхшиликка эришишингиз учун, келажак ва ўтмиш ҳақида жавобгарликни ҳис қилинглар”, дейилганида.
36:46
وَمَا تَأْتِيهِم مِّنْ آيَةٍ مِّنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ {46}
Яна яратган Эгасининг оятларидан бирон бир оят келганида, улар ундан фақат юз ўгирадилар.
36:47
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمْ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَن لَّوْ يَشَاء اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ {47}
Яна уларга: “Аллоҳни сизга ризқ қилиб берганидан хайр-эҳсон қилинглар”, дейилганида, кофирлик қилганлар шундай дейди: “Агар Аллоҳ раво кўрганида, Унинг Ўзи едириб-ичирадиган кишиларга биз едириб-ичирамизми? Сизлар аниқ залолатдасиз.”
36:48
وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ {48}
Яна: “Агар ростгўй бўлсангиз (айтинглар-чи), бу ваъда қачон амалга ошади?”, дейишади.
36:49
مَا يَنظُرُونَ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَهُمْ يَخِصِّمُونَ {49}
Улар фақат биргина даҳшатли товушни кутяпти[12], у уларни жанжаллашиб турганида олади.
36:50
فَلَا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَلَا إِلَى أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ {50}
Шунда уларни на бировга васият қилишга ва на оиласига қайтишга кучи етмайди[13].
36:51
وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذَا هُم مِّنَ الْأَجْدَاثِ إِلَى رَبِّهِمْ يَنسِلُونَ {51}
Сур чалинади. Ўшанда улар яратган Эгаси (ҳукми)га қабрларидан ажраб чиқадилар[14].
36:52
قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ {52}
Улар: “Ҳолимизга вой! Ухлаб ётган ўрнимиздан бизни ким қўзғатди?”, деб қолади[15]. “Бу Раҳмон ваъда қилган нарсадир. Демак, элчилар тўғри гапирган экан”, (дейилади).
36:53
إِن كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَّدَيْنَا مُحْضَرُونَ {53}
Бўлган нарса битта даҳшатли овоздан иборат бўлади. Ўшанда, уларнинг барчаси тўпланиб ҳузуримизга келтирилади.
36:54
فَالْيَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَلَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ {54}
Ўша куни ҳеч кимга ҳеч нарсада ҳақсизлик қилинмайди. Сизларга фақатгина ўз қилмишларингизнинг жазо ёки мукофоти берилади[16].
36:55
إِنَّ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُونَ {55}
Албатта, жаннат аҳли у кунда завқ-у шавқ билан машғул бўладилар.
36:56
هُمْ وَأَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِؤُونَ {56}
Ўзлари ҳам, жуфтлари ҳам сояликларда, сўриларда суяниб ўтирадилар.
36:57
لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَلَهُم مَّا يَدَّعُونَ {57}
Жаннатда уларга мевалар ва орзу қилган нарсалари бор.
36:58
سَلَامٌ قَوْلًا مِن رَّبٍّ رَّحِيمٍ {58}
Эзгулик ва неъмат улашувчи Робб тарафидан уларга: “Саломат[17] бўлинглар!”, дейилади.
36:59
وَامْتَازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ {59}
(Жиноятчиларга шундай дейилади): “Эй жиноятчилар! Бугун (яхшилардан) ажралинглар!
36:60
أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ {60}
Мен сизлардан: “Эй Одам болалари! Шайтонни айтганини қилманг[18], у сизларга аниқ душмандир”, деб аҳд олмаганмидим?!
36:61
وَأَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ {61}
Менинг буйруқларимни бажаринглар, мана шу тўғри йўл, демаганмидим?!
36:62
وَلَقَدْ أَضَلَّ مِنكُمْ جِبِلًّا كَثِيرًا أَفَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ {62}
Ҳақиқатда, шайтон сизлардан кўплаб наслларни адаштириб юборди. Ақлингизни ишлатмадингизми?!
36:63
هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ {63}
Сизларга ваъда қилинган жаҳаннам мана шу!
36:64
اصْلَوْهَا الْيَوْمَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ {64}
Қилган кофирлигингиз/нонкўрлигингиз учун, бугун бу ерга киринглар!”
36:65
الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ {65}
Ўша куни уларнинг оғзиларини “муҳрлаб”[19] қўямиз. (Қилмишларини) Бизга уларнинг қўллари айтиб беради. Қилган ишларидан уларнинг оёқлари гувоҳлик беради.
36:66
وَلَوْ نَشَاء لَطَمَسْنَا عَلَى أَعْيُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّى يُبْصِرُونَ {66}
Агар хоҳласак, кўзларини тўсиб қўярдик. Шунда, йўлга шошилиб қолишар эди. Лекин, ундай қилсак қаердан кўрардилар?![20]
36:67
وَلَوْ نَشَاء لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَلَا يَرْجِعُونَ {67}
Агар хоҳласак, турган жойларида қотириб қўярдик. Шунда улар (ҳақ йўлда) олдинга ҳам юролмасди, ортга ҳам қайтолмасди.
36:68
وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ أَفَلَا يَعْقِلُونَ {68}
Кимга узоқ умр берсак, уни хилқатини (ёшликдаги ҳолатига) ўзгартириб қўямиз[21]. Ақл ишлатмайдиларми?!
36:69
وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا يَنبَغِي لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِينٌ {69}
Муҳаммадга шеър ўргатмадик, унга кераги ҳам йўқ[22]. Унга ваҳий қилинган нарса фақат насиҳат (эслатма) ва очиқ-ойдин Қуръондир.
36:70
لِيُنذِرَ مَن كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ {70}
(Қуръон жамики) тирикларни огоҳлантириш учун, (унга) ишонмаган-кофирларга нисбатан айтилган ўша сўз[23] ҳақ экани аён бўлиши учун (юборилган)дир.
36:71
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ {71}
Ахир, чорва ҳайвонларни улар учун Ўз “қўлларимиз амали”[24] билан (йўқдан бор қилиб) яратиб берганимизни кўрмабдиларми?! Мана шу йўсинда улар ўша ҳайвонларга эгадорлик қиляпти.
36:72
وَذَلَّلْنَاهَا لَهُمْ فَمِنْهَا رَكُوبُهُمْ وَمِنْهَا يَأْكُلُونَ {72}
Ўша ҳайвонларни уларга Биз бўйсундириб бердик – улардан ўзларининг уловлари ҳам бор, улардан ёйдилар ҳам[25].
36:73
وَلَهُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَمَشَارِبُ أَفَلَا يَشْكُرُونَ {73}
Улар учун ҳайвонларда (бошқа) манфаатлар ва ичимликлар. Шукр қилмайдиларми?!
36:74
وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ يُنصَرُونَ {74}
(Шукр қилиш ўрнига) балки ўзларига ёрдам қилинар деб, Аллоҳдан бошқа “илоҳлар” тўқиб олдилар.
36:75
لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَهُمْ لَهُمْ جُندٌ مُّحْضَرُونَ {75}
Уйдирма илоҳлари уларга ёрдам беролмайди. Уларнинг ўзлари уйдирма илоҳларининг (хизматига) ҳозир қўшинларидир[26].
36:76
فَلَا يَحْزُنكَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ {76}
(Эй Муҳаммад!) уларнинг сўзлари сени ғамга солмасин! Биз уларни нимани яшираётганини ҳам, нимани ошкор қилаётганини ҳам биламиз.
36:77
أَوَلَمْ يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ {77}
Ахир, Биз уни уруғлантирилган тухумдан яратганимизни кўрмадими?! Энди эса, у (Бизга қарши) очиқча хусуматчи бўлиб олди.
36:78
وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ {78}
Ўзини яратишини унутиб, “Чириган суякларни ким тирилтиради?”, деб, Бизга мисол келтирди.
36:79
قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ {79}
Айт: “Уларни илк маротаба яратган зот тирилтиради. У ҳар турли яратишни билади.
36:80
الَّذِي جَعَلَ لَكُم مِّنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا فَإِذَا أَنتُم مِّنْهُ تُوقِدُونَ {80}
У сизлар учун яшил дарахтдан оташ пайдо қилиб берди. Эндиликда, сизлар ундан ўт ёқяпсизлар.
36:81
أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ {81}
Осмонлар ва ерни яратган зот, уларнинг ўхшашини яратишга ўлчов қўймаган эканми?! Албатта қўйган. У яратувчидир, билувчидир.
36:82
إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ {82}
У бирор нарсани пайдо қилишни хоҳлаганида, Унинг қиладиган иши фақатгина унга: “Бўл!”, дейишидир. Шу билан у (пайдо) бўлаверади.
36:83
فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ {83}
Шундай экан, ҳамма нарсанинг ҳукмронлиги/эгадорлиги Ўз “қўлида” бўлган зот покдир! Сизлар Унга қайтариласизлар.
[1] Ясин сураси, Маккада тушган, 83 оятдан иборат.
[2]Бу оятга берилиши мумкин бўлган фарқли маънолар учун Фахруддин ар-Розий тафсирига қаранг.
[3]Қиёматда кофирларга ҳақиқий маънода кишан тақилади Ғофир 40/70-77. Бу оят дунёга ҳам охиратга ҳам тегишли бўлиши мумкин. Қуръон оятлари орасида келажак
замон учун баъзан ўтган замон феъли ишлатилади. Бунга яна бир мисол Ясин сураси 51-оят.
[4]Қиёмат куни кўзлар қотиб қолади (Иброҳим 14/42). Баъзи тафсирчилар 8 ва 9-оятларни истиора- тамсилийя қилиб, “Гўёки Аллоҳ уларни атайин ғўдайиб юрадиган қилиб қўйгандек, ҳақни кўролмайдиган қилиб қўйгандек…” шаклида таъвил ва тафсир қилган.
[5]Қуръондаги кўп маълумотлар Пайғамбар алайҳиссаломга ваҳий қилинишдан олдин инсоният учун ғайб ҳисобланган. Аллоҳ билдирмоқчи бўлган ғайбни ваҳий орқали билдиради (Оли Имрон 3/44).
[6]Қуръон фақат Аллоҳдан қўрқадиган ва Қуръонга эргашадиган мўминларга фойда беради (Зорият 51/55).
[7]Инсон ўлганидан кейин ҳам унга савоб ёки гуноҳ ёзилиб туради. Ўзидан қолдирган фойдали илм, масжид-мадраса ёки, шу каби инсонларга фойдаси тегиб турадиган йўл, кўприк қуриб кетса, ўлганидан кейин ҳам унга ёзилиб туради. Ўзидан кейин давом этиб турадиган ёмонлик қолдирган бўлса ҳам шундай. Қиёмат сурасининг 13-ояти ҳам шундай ишорат қилади.
[8]Бу китоб Лавҳул-Маҳфузга ёки, ҳар бир инсоннинг қилган амали ёзиладиган китобга ишорат қилади. Қиёматда ҳар ким ўз китоби билан келади (Исро 17/71).
[9]Тафсирларда бу қишлоқ Антакия экани ва у элчилар Исо алайҳиссалом тарафидан юборилган элчилар экани айтилади.
[10]Қалби Аллоҳга бўлган ишонч билан тўлиб-тошган ва бу билан хотиржам бўлган инсонларга ўлим онидан “Жаннатга кир”, дейилади. Аллоҳ йўлида ўлдирилган ёки шу йўлда жон берган кишига бериладиган ажр-у мукофот, у йиға оладиган барча нарсадан кўра яхшироқ бўлади (Оли Имрон 3/157).
[11]“Ўчиб қолди” ибораси мажозан келтирилган катта аланга билан ёнаётган оташ ўчганида ўчиб кулга айланганидек, даври-даврон суриб ҳаётдан баҳраманд бўлиб яшаётган кофирларнинг ҳаёти ҳам ўчиб қолди, ҳалок бўлишди.
[12]Қиёмат қоим бўлиши даҳшатли овоз билан бошланади.
[13]Яъни, қиёмат қоим бўлганида, ҳар ким ўз иши устида қолиб вафот этади. Бозор ва кўчалардаги инсонлар уйларига қайтиб боришга ҳам, бировга бирон бир васиятда бўлишга ҳам улгурмай қолади. Чунки, қиёмат кутилмаганда – тўсатдан келади.
[14]Ўлган инсон чириб туроққа аралашиб кетади. Қиёматда яна ўша тупроқдан ажралиб чиқади.
[15]Бу пушаймонликни кофирлар айтади. Мўминлар эса Аллоҳга ҳамд айтади. “Аллоҳ сизларни қайта тирилишга чақирадиган кун, Унга ҳамд ила чақириғига жавоб берасиз ва дунёда жуда оз муддат қолдим деб ўйлаб қоласиз.” (Исро 17/52)
[16]Асосий мукофот жаннатдир, асосий жаҳаннам эса жаҳаннамдир. Демак, Аллоҳ бандаларини ўз амали билан жаннатга киргизади. жаҳаннамга ҳам шундай.
[17]Салом ва саломат сўзлари кўринган ва кўринмаган ҳар қандай бузилишдан (айниб ўзгаришдан) холи бўлишга айтилади (Муфрадот).
[18]Шайтонга ибодат қилиш – Аллоҳнинг амрини иккинчи ўринга, шайтонни айтганини биринчи ўринга қўйиш бўлади, ўзига Аллоҳдан кўра шайтонни яқин тутиш бўлади. Аллоҳни эмас, шайтонни йўлига юрган бўлади.
[19]Яъни, гапира олмайди.
[20]Бу оятдан ҳам мажоз, ҳамда ҳақиқий маъно чиқади. Мажозий маъноси; агар инсонларга бир нарсани кўриб ҳақ ва ноҳақни ажрата олиш қобилияти берилмаганида эди, ҳақни қандай қилиб кўриб ажрата олишар эди, деган маъно чиқади. Демак, ҳам вужудидаги ва қалб кўзи очиқ бўлар туриб, нега ҳақни кўрмайдилар?! Ҳақиқий маъноси эса, агар инсонни кўзсиз яратганимизда, улар йўлда юриш учун қандай кўрардилар?, деган маъно чиқади. Вужудимиздаги кўзимизни очган Роббимиздан, ақлимиз ва қалбимиздаги кўзимизни ҳам очиб қўйишини сўраб қоламиз. Аллоҳ қалб кўзимизни ҳам вужудимиздаги кўзимизни ҳам кўр қилмасин.
[21]Инсон кекса ёшга киргани сайин, худди ёш болалардек ҳам жисмоний ҳамда руҳий томонлама заифлашиб қолади. Кўплаб имкониятлари чекланиб қолади.
[22]Макка мушриклари Расулуллоҳни ҳақорат қилиб, шоир, Қуръонни ўзи тўқиб олган, сеҳрланиб қолган, мажнун, деб туҳмат қилишган. (Қаранг: Анбиё 21/5, Соффат 37/36)
[23]Аллоҳни кофирларга нисбатан айтган сўзи нима экани ушбу оятларда айтиб ўтилган: Ҳуд 11/119, сажда 32/13. Аллоҳ кофирларни жаҳаннамга тўлдираман, деган. Жаҳаннамга эса, огоҳлантирмай туриб киргизмайди. Демак, кимнидир жаннатга ва кимнидир жаҳаннамга кириши учун, уларни нимага лойиқ эканини ўзларига билдириб қўйиш учун огоҳлантирувчи китоб ва элчилар юборади. Демак, кимни жаҳаннамга, кимни жаннатга кириши Қуръон билан ажратилади. Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб келганидан кейин, кимга Қуръон етиб борган бўлса-ю, лекин унга ишонмаса, унга амал қилмай нонкўрлик қилса, у ўзини жаҳаннамга киришига сабабчи бўлади.
[24]Аллоҳ таолонинг “Ўз қўлларимиз билан” дегани – Биздан бошқасини қўлидан келмайди, бунга фақат Мен эгаман, дегани бўлади. Чунки, йўқдан бор қилиб бир нарса яратиш Аллоҳдан бошқа ҳеч кимни қўлидан келмайди. Аллоҳга нисбатан берилган қўл Унинг куч-қудратига, илми ва иродасига ишорат қилади. (Қаранг: Фахруддин ар-Розий тафсири, Имом Мотрудий тафсири, Имом Насафий тафсири.)
[25]Ҳайвонларни керак бўлганида миниб, керак бўлганида сўйиб ейиш учун одамзодга бўйсундириб берган Аллоҳ барча чиройли мақтовга лойиқдир, барча чиройли мақтовга фақат Унга хосдир. Унинг ҳар бир иши чиройлидир.
[26]“Иброҳим шундай деди: “Аллоҳ ила орангизга қўйиб, сизларга ҳеч нарсада фойда ҳам зарар ҳам келтира олмайдиган нарсаларга ибодат қиляпсизларми?! Сизлардан ҳам, Аллоҳ ила орангизга қўйиб ибодат қилаётган нарсаларингиздан ҳам тўйдим! Наҳот ақл юритмасанглар!” Улар: “Уни куйдириб, илоҳларингизга ёрдам беринглар! Агар қилсангиз (шундай қилинглар) дедилар.”(Анбиё 21/66-68.) Мушриклар ўзлари билмаган ҳолда Ислом ва мусулмонларга қарши ўзларининг уйдирма илоҳларининг қуллари ва аскарлари бўлиб қоладилар.
Изоҳ қўшиш