- РУМ сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз ва меҳрибон Аллоҳ номи билан.
30:1
الم
Алиф! Лам! Мим![2]
30:2
غُلِبَتِ الرُّومُ
Румликлар (Форсларга) мағлуб бўлди,
30:3
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ
(Арабларга) энг яқин заминда[3]. Улар, мағлубияти ортидан яқинда ғолиб бўлади.
30:4
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ
(Бу воқеа) бир неча йил ичида бўлади. Ҳар бир ишнинг аввали гам охири ҳам Аллоҳга оиддир. Ўша куни мўминлар севинадилар,
30:5
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاء وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ
Аллоҳнинг ёрдами ила (севинадилар). У муносиб бўлганга ёрдам беради. У ғолиб ва меҳрибндир.
30:6
وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
Бу Аллоҳнинг ваъдасидир; Аллоҳ ваъдасини бузмайди. Лекин, инсонларнинг кўпи билмаяпти.
30:7
يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ
Улар дунё ҳаётининг кўринган қисмини биляпти. Охират (ҳаётидан) эса ғафлатда қолмоқда.
30:8
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ بِلِقَاء رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ
Аллоҳ осмонлару ерни ва улар орасидаги нарсаларни (шунчаки беҳуда) эмас, балки тўғри бир мақсад билан ҳамда белгиланган ажали билан яратгани ҳақида наҳот ўзларича бир ўйлаб кўрмаган бўлсалар?! Албатта, инсонларнинг кўпи ўз яратган эгасига йўлиқишга ишонмаяпти.
30:9
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
Ёки ер юзида кезиб, ўзидан аввалгиларнинг оқибати қандай бўлганини кузатмабдиларми? Ўтмишдагилар булардан кучлироқ бўлган, ер юзида иморатлар қилиб, ўзларидан из қолдирган. Уларга ҳам ўз элчилари аниқ-равшан далиллар билан келган. Аллоҳ уларга зулм қилмаган, лекин улар ўзига-ўзи зулм қилишган.
30:10
ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا السُّوأَى أَن كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِؤُون
Кейин, ёмонлик қилганларнинг оқибатлари жуда ёмон бўлди; улар Аллоҳнинг оятларини ёлғонга чиқариб, уларни масхара қилишган.
30:11
اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
Яратишни бошлаб, сўнг уни қайтарадиган Аллоҳдир. Шунда, сизлар Унинг ҳузурига чиқариласиз.
30:12
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ
Қиёмат қоим бўладиган куни жиноятчилар умидсизликка тушиб қолади.
30:13
وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاء وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ
Аллоҳга шерик қилганлари тарафидан уларга ҳеч қандай шафоатчи /оқловчилар бўлмайди. Улар Аллоҳга шерик қилган (соҳта илоҳлари)ни инкор қиладилар[4].
30:14
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ
Қиёмат қоим бўладиган куни, ўша куни улар бир-биридан айрилади[5].
30:15
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ
Аллоҳга ишонган ва хайрли ишларни амалга оширганлар ямшашил бўстонда шоду ҳуррам бўлиб қоладилар.
30:16
وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاء الْآخِرَةِ فَأُوْلَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ
Оятларимизни ва охиратга йўлиқишни ёлғонга чиқариб кофирлик қилганлар эса, улар азобда тутиб қолинади.
30:17
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ
Тунга кираётганингизда ҳам тонга кираётганингизда ҳам Аллоҳни улуғланглар![6]
30:18
وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ
Осмонларда ҳам ерда ҳам Аллоҳга олқиш-у мақтовлар бўлсин! Куннинг охирги қисмида ва пешин вақтида ҳам (Аллоҳни улуғланглар!).
30:19
يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِكَ تُخْرَجُونَ
Аллоҳ тирикни ўликдан чиқаради, ўликни тирикдан чиқаради ва ерни ўлганидан кейин жонлантиради. Сизлар ҳам (қиёматда ердан) шу шаклда чиқариласиз.
30:20
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُونَ
Унинг (борлигини) аломатларидан бири шуки; У сизларни (илк бошда[7]) тупроқдан яратди, кейин сизлар инсон бўлиб ерда тарқалиб юрибсиз.
30:21
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
Сизлар ором топишингиз учун, сизларга ўзингиздан жуфтлар яратиб бериши ва орангизда муҳаббат ва меҳр пайдо қилиб қўйиши ҳам Унинг оятларидандир. Албатта, тафаккур қилиб тушунадиган кишилар учун бунда оят-белгилар бор.
30:22
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ
Осмонлар ва ерни яратиши ва тилларингиз ва рангларингизни фарқли экани ҳам Унинг оятларидандир. Албатта, бунда билимлилар учун оят-белгилар бор.
30:23
وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ
Кеча ва кундузида ухлашингиз ҳамда Аллоҳнинг фазлидан (ризқидан) талаб қилишингиз ҳам Унинг оятларидандир. Албатта, қулоқ солувчи кишилар учун бунда оят-белгилар бор.
30:24
وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاء مَاء فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
Қўрқитиш ва умид қилдириш учун сизларга чақмоқни кўрсатиб қўйиши, осмондан сув тушириб, у орқали ўлганидан кейин ерни жонлантириши ҳам Унинг оятларидандир. Албатта, ақлини ишлатадиган кишилар учун бунда оят-белгилар бор.
30:25
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ
Осмонлар ва ер Унинг амрига кўра туриши ҳам Унинг оят-белгиларидандир. Кейин У сизларни ердан бир марта чақириши биланоқ дарҳол чиқасизлар.
30:26
وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ
Осмонлар ва ердаги кимсалар Уники. Ҳамма Унга бўйсунади .
30:27
وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
Яратишни бошлаган Удир. Кейин уни яна Ўзи қайтаради. У (иш) Унга жуда осон. Осмонлар ва ерда энг олий ўрнаклар Унга тегишли . У доимо ғолибдир, тўғри қарор берувчидир.
30:28
ضَرَبَ لَكُم مَّثَلًا مِنْ أَنفُسِكُمْ هَل لَّكُم مِّن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن شُرَكَاء فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنتُمْ فِيهِ سَوَاء تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنفُسَكُمْ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
Аллоҳ сизларга ўзингиздан мисол келтирди; «Қўл остингиздагиларни Биз сизларга берган ризққа шерик қиласизларми? Улар у ризқда сизлар билан тенг ҳуқуққа эга бўладими? Бир-бирингиздан қўрққандек улардан ҳам қўрқасизларми?» Ақлини ишлатадиган кишилар учун оятларни мана шу шаклда батафсил тушунтириб беряпмиз.
30:29
بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَن يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ
Аслида, (ширкка қўл уриб ўзига ўзи) золимлик қилганлар ҳеч қандай илмга асосланмасдан ўз орзу истакларига эргашиб кетаверадилар . Аллоҳ адаштирган кишини ким ҳам тўғри йўлга сола оларди? Уларнинг ёрдамчилари бўлмайди.
30:30
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
Шундай экан, сен шу динга (доим холис ва) мойил бўлган ҳолда тўлиқ юзлан, Аллоҳ яратган фитратга/табиатдаги қонунларига (мувофиқ яша), Аллоҳ инсонларни унга кўра яратди. Аллоҳнинг яратганини ўрнини босадиган нарса йўқ[8]. Тўғри дин мана шу! Лекин, инсонларнинг кўпи билмайди.
30:31
مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ
Аллоҳга йўналинг ва Унга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинг, намозни/диний вазифаларни бажаринг, мушриклардан бўлманг.
30:32
مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ
(Пайғамбарлари олиб келган) динини бўлиб-парчалаган[9] ва (бир-бирига қарши) гуруҳ-гуруҳ бўлиб олганлардан бўлманглар. (Ундай қилган) ҳар бир гуруҳ ўзидаги (мазҳаб) билан қувонади[10].
30:33
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُم مُّنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُم مِّنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ
Инсонларга зиён етганида, Роббининг Ўзига-гина йўналган ҳолда дуо қилиб қолади. Кейинчалик, Аллоҳ уларга бир яхшилик тоттириб қўйганида, улар орасидан бир фарқли жамоа дарҳол Роббига ширк келтиришни бошлайди.
30:34
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ
Биз уларга берган неъматларга нонкўрлик қилса қилаверсин! (Неъматлардан) ҳозирча баҳраманд бўлиб туринглар – яқинда билиб оласизлар.
30:35
أَمْ أَنزَلْنَا عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا فَهُوَ يَتَكَلَّمُ بِمَا كَانُوا بِهِ يُشْرِكُونَ
Аслида, Биз уларга, улар мушриклик қилаётганини айтиб турадиган ҳужжат туширдик[11].
30:36
وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ إِذَا هُمْ يَقْنَطُونَ
Инсонларга яхшилик тоттирганимизда ундан севинади, агар ўз қилмишлари туфайли уларга бирон бир ёмонлик етса, дарҳол ноумид бўлиб олади.
30:37
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاء وَيَقْدِرُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
Албатта, Аллоҳ Ўзи муносиб билган бандаларига ризқни кенг қилиб беришини, (белгилаб) тор қилиб қўйишини улар наҳот кўриб-билмадилар?! Албатта, ишонадиганларга бунда оят-белгилар бор.
30:38
فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
Қариндошларга эҳтиёжини[12] бер. Ёрдамга муҳтож-мискинларга ва йўлда қолиб кетганларга ҳам (бер). Аллоҳнинг «розилигини» кўзлаганлар учун шу яхши. Ана шулар нажот топади.
30:39
وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ
Инсонларнинг мол-давлатлари орасида ортсин деб берганингиз (қарз) Аллоҳга кўра (Аллоҳ белгилаган иқтисодий тизимда) ортмайди. Аллоҳнинг розилигини кўзлаб берган закотингизга келсак,[13] (ким шундай қилса) ана шулар кўпайтириб олувчилардир.
30:40
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَفْعَلُ مِن ذَلِكُم مِّن شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ
Сизларни яратган, кейин сизларга ризқ берган, кейин сизларни ўлдириб, кейин тирилтирадиган Аллоҳдир. Аллоҳга шерик деб иддао қилганларингиз орасидан шу ишлардан бирини қила оладиган бири борми? У (мушрикларнинг) қилаётган ширкидан покдир!
30:41
ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
Инсонларнинг қилмишлари туфайли қуруқликда ҳам денгизда ҳам бузилиш юз берди. (Бузғунчиликдан) қайтсин деб, қилган ишларининг баъзи (жазоси)ни тоттириш учун (Аллоҳ шундай қилди).
30:42
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُم مُّشْرِكِينَ
Айт: “Йер юзида кезиб, аввалгиларнинг оқибати қандай бўлганини кузатинглар! Уларнинг кўпи мушрик бўлган.
30:43
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ
Аллоҳ тарафидан шундай бир кун келиб қолишидан олдин шу тўғри динга тўлиқ юзланки, у кунни қайтариб бўлмайди. Ўша куни инсонлар (иккига) айрилади[14].
30:44
مَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ
Ким кофирлик қилса, кофирлиги ўз зиёнига. Ким яхши иш амалга оширса, улар ўз ўринларини тайёрлаётган бўлади.
30:45
لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ
Имон келтириб хайрли ишларни амалга оширганларни Ўз олийжаноблиги билан мукофотлаш учун Аллоҳ (шундай қилади). Қарши чиқувчи/кофирларни Аллоҳ ёқтирмайди.
30:46
وَمِنْ آيَاتِهِ أَن يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُم مِّن رَّحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
Шамолларни хушхабар берадиган қилиб юбориши ҳам Унинг оят-кўрсатмаларидандир. У сизларга Ўз раҳмати-яхшилигидан тоттириш учун, кемалар Унинг амрига кўра сузиб юбориши учун ва Унинг фазлидан (мол-давлат) талаб қилиб, қадрига етишингиз учун (шундай қилади).
30:47
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ
Сендан олдин ҳам ўз қавмларига элчилар юборганмиз. Элчилар уларга аниқ-равшан далиллар олиб келган. Шундан кейин, жиноятга қўл урганларга муносиб жазо бердик. Мўминларни қутқариш зиммамиздаги вазифадир.
30:48
اللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَيَبْسُطُهُ فِي السَّمَاء كَيْفَ يَشَاء وَيَجْعَلُهُ كِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ
Аллоҳ шамоллар юборади, улар булут(лар)ни қўзғатади. Шу тариқа У уни Ўзи муносиб билган шаклда самога ёяди ва уни тўплайди. Шунда сен булутлар орасидан ёмғир чиқаётганини кўрасан. Аллоҳ уни Ўзи муносиб билган бандаларига етказганида, улар дарҳол шодланадилар.
30:49
وَإِن كَانُوا مِن قَبْلِ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْهِم مِّن قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ
Ҳолбуки, ундан олдин; уларга ёмғир ёғдирилишидан олдин ноумид бўлиб қолишган еди.
30:50
فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Шунда, Аллоҳни раҳматининг таъсирига – Аллоҳ ерни ўлганидан кейин қандай жонлантиришига қара. албатта, шуни қилган Аллоҳ ўликларни ҳам тирилтиради. У ҳамма нарсага ўлчов белгилаб қўйган.
30:51
وَلَئِنْ أَرْسَلْنَا رِيحًا فَرَأَوْهُ مُصْفَرًّا لَّظَلُّوا مِن بَعْدِهِ يَكْفُرُونَ
Агар шамол юборсак ва улар экинларини сарғайиб қолганини кўрса, ундан кейин дарҳол нонкўрлик қилишни бошлаб юборишади.
30:52
فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ
Ҳақиқатда, сен ўликларга эшиттира олмайсан, ортга ўгириб кетган карларга ҳам даъватни эшиттира олмайсан.
30:53
وَمَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ
Кўрларга гумроҳлигидан қутқариб йўл кўрсата олмайсан. Сен фақат оятларимизга ишонганларга эшиттира оласан. Ана шулар мусулмонлардир.
30:54
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاء وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ
Сизларни заифлик ҳолатида яратган, заифликдан кейин кучли қилган, кучли ҳолатдан кейин заиф ва қари қилиб қўйган Аллоҳдир. У Ўзи муносиб билганини яратади. (Ҳамма нарсани) билувчи ва ўлчов белгиловчи Удир.
30:55
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ كَذَلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ
Қиёмат қоим бўладиган куни, жиноятчилар (дунё ҳаётида) бир оз муддатдан ортиқ қолмагани ҳақида қасам ичадилар. Улар мана шу шаклда (ёлғонга) бурилиб қоладилар.
30:56
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَكِنَّكُمْ كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ )
Илм ва имон-ишонч берилганлар эса шундай дейди: «Сизлар Аллоҳнинг ёзиб қўйгани бўйича, (дунёда) то қайта тириладиган кунгача қолдинглар. Мана бу қайта тирилиш кунидир. Лекин, сизлар (уни ҳақ эканини) билмас эдингиз.»
30:57
فَيَوْمَئِذٍ لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ
Энди, ўша куни (дунёда куфр-у исён ила ўзига-ўзи) зулм қилганларга узрлари фойда бермайди, улардан (ўша куни) Роббини рози қилиши талаб қилинмайди.
30:58
وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَلَئِن جِئْتَهُم بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ
Шубҳасизки, бу Қуръонда инсонлар учун турли мисоллар баён қилиб бердик. Сен у (қарши чиққан) ларга бирон бир оят келтирганинг билан, қарши чиққан-кофирлар: «Сизлар фақат беҳуда/ёлғон нарсалар билан шуғулланяпсиз», дейди.
30:59
كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
Билмайдиган кишиларнинг қалбига Аллоҳ мана шу шаклда тамға уриб қўяди.
30:60
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ
Шунинг учун, сен сабр-бардош қил. Албатта, Раббингнинг ваъдаси ҳақдир. Қатъий ишонч асосида ҳаракат қилмайдиганлар сени бўшаштириб қўймасин.
[1] Рум сураси, Маккада тушган 60 оят. Тушиш тартиби 84, ёзилиш тартиби 30.
[2] Бу ҳарфларга «ҳуруфи муқаттоа» ва «ҳуруфут-танбеҳ» дейилади. Қуръони Каримнинг бундан бошқа яна 28 та сураси мана шундай, яъни ўқувчи ва эшитувчининг диққатини ва фикрини жалб қилиш учун араб тилига хос бир қоида билан бошланган. Ҳуруфи муқаттоадан кейин келадиган оятлар асосан Қуръоннинг асл моҳияти, мазмуни ва ўзидаги усул ва қоидаларни, Қуръоннинг нозил бўлишидаги мақсади ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг Қуръонга нисбатан юклатилган вазифаси ҳақида баён қилиб берувчи оятлар келган. Пайғамбар алайҳиссаломга буларнинг маънолари ҳақида ҳеч қандай савол берилмаган. Бу эса, у ҳарфларда турли илоҳий сирлар яширилмаганини, аксинча уларнинг маъно ва моҳияти очиқ-равшан бўлганини билдиради. Яъни танбеҳ ҳарфларидир. Демак, бу ҳарфлардан қасд қилинган нарса; булардан кейин ўқиладиган оятларга ўқувчи ва эшитувчиларнинг диққатини жалб қилишдир. Ўзбек тилида бу каби ҳолатларда «Диққат! Диққат!» калимаси фойдаланилади.
[3] «Аднал-арз» иборасига «дунёнинг энг паст қисмида» деб маъно берган тафсирчилар ҳам бўлган. Чунки, ўша жанг Ўликденгиз билан ҳозирги Исроил давлати ўртасида содир бўлган. Ҳар иккала маъно ҳам тўғри ва бир-бирини қўллаб-қувватлайди ва яна-да очиқлаб беради.
[4] Қиёматда ҳар бир мушрик ўз бут-санамини инкор қилади. уйдуриб чиқарилган ва Аллоҳга баъзи хусусият ва сифатларда тенглаштириб олинган сохта шафоатчи ва сохта илоҳлар ҳам ўзларига ишонган тобеъларини инкор қилади ва бир-бирларини лаънатлайди. (Қаранг: Анкабут 29/25)
[5] Қиёмат куни инсоният иккига бўлинади; бир қисми жаннатга, яна бир қисми жаҳаннамга жойлаштирилади. Учинчи қисм бўлмайди. (Қаранг: Шўро 42/7)
[7] Ҳаж 22/71.
[8] «Аллоҳнинг яратишида ўзгариш бўлмайди», деб таржима қилганлар ҳам бор.
[9] Оятдаги «фарроқу» иборасини «фаароқу» деб ўқиганлар ва шунга кўра тафсир қилганлар бор. (Қаранг: Таъвилот). Яъни, «дидидан айрилган» деб таржима қилганлар ҳам бўлган.
[10] Аллоҳнинг динидан узоқлашиб, ўзлари тўқиб олган тушунча ва қонунларни ўзларига дин қилиб олган ёки, Аллоҳнинг динига бошқа нарсалар қўшиб олиб, уни ўзларига дин қилиб олган тоифаларнинг ҳар бири ўзининг нотўғри йўналиши ҳақ деб билиб, ўзларини хурсанд қилиб яшайдилар. Аллоҳнинг ҳақ дини Қуръондаги диндир, Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган диндир. Қуръонга зид бўлган нарса Аллоҳнинг дини эмас. Ислом динида асл манба ва мезон Қуръондир.
[11] Макка мушриклари ўзларини мушрик эканини тан олмас эди, бут-санамларга илтижо қилишини Аллоҳга яқинлик воситаси деб билишар, ўзлареининг моддий ва маънавий уйдирма илоҳларини ўзларига шафоатчи (оқловчи) бўлади деб ҳисоблашар эди (Зумар 39/3, Юнус 10/18). Қуръон уларнинг бу қилмишлари ширк эканини айтиб турадиган аниқ ва ҳақ китобдир.
[12] Баъзан оятлардаги «ҳақ» калимасига «эҳтиёж» деб маъно берилади. Ҳуд сурасининг 79-оятида ҳам айнан шу маъно келтирилган. Қаранг: Ҳуд 11/79.
[13] Оятдаги «атайтум мин закат» иборасига «судхўрликдан сақланиб покиза ҳолатда берган қарзингиз» шклида таржима қилинса ҳам бўлади. Чунки, закот калимасининг маъноларидан бири поклик, ҳалоллик, тўғрилик ва софликдир. Судхўрликдан тийилиб, ҳалол ҳолатда берилган қарзга ҳам закот дейилса бўлади.
[14] Аъроф 7/30, Оли Имрон 3/106.
Изоҳ қўшиш