- ШУАРО сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз ва меҳрибон Аллоҳ номи билан.
26:1
طسم {1}
То! Син! Мим![2]
26:2
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ{2}
Булар аниқ-равшан[3] китоб оятларидир.
26:3
لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ{3}
(Қавмим Қуръонга[4]) ишонмаяпти деб, сал қолса ўзингни адо-и тамом қиласан![5]
26:4
إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ{4}
Агар муносиб билганимизда, уларга осмондан далил/мўжиза туширар эдик, шунда (мажбуран) унга бўйинлари эгилиб қоларди[6].
26:5
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن ذِكْرٍ مِّنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلَّا كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ{5}
Уларга Раҳмон тарафидан ҳар бир янги эслатма-насиҳат келганида, улар ундан фақат юз ўгирди[7].
26:6
فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنبَاء مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُون{6}
Улар ҳақиқатда (Қуръонни) ёлғонга чиқарди; масхара қилган нарсанинг хабарлари ўзларига яқинда келади.
26:7
أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ {7}
Ер юзига назар солмайдиларми? Биз унда ҳар турли фойдали ўсимлик ундириб қўйдик[8].
26:8
إنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {8}
Бунда албатта ибрат-далил[9] бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:9
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ{9}
Албатта, яратган Эганг ғолибдир, меҳрибондир.
26:10
وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ {10}
Бир кун Роббинг Мусога шундай нидо[10] қилди: “Ҳақсизлик қилувчи-золимлар қавмга бор,
26:11
قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَلَا يَتَّقُونَ {11}
Фиръавн қавмигаки, улар жавобгарликни ҳис қилмаяпти[11]?!”
26:12
قَالَ رَبِّ إِنِّي أَخَافُ أَن يُكَذِّبُونِ {12}
Мусо шундай деди: “Эй Роббим! Улар мени ёлғончига чиқаради, деб қўрқяпман.
26:13
وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ {13}
Юрагим сиқилиб, тилим тутилиб қолади. Шунинг учун, элчиликни Ҳорунга бер[12].
26:14
وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنبٌ فَأَخَافُ أَن يَقْتُلُونِ {14}
Улар учун мен гуноҳкорман;[13] мени ўлдириб қўйишларидан қўрқаман.”
26:15
قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُم مُّسْتَمِعُونَ {15}
Аллоҳ айтдики: “Йўқ! Иккалангиз ҳам оятларим билан боринг. Биз сизлар билан биргамиз, эшитиб турамиз[14].
26:16
فَأْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ{16}
Фиръавнга бориб айтинглар: “Биз борлиқларни яратган Эгасининг элчисимиз.
26:17
أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ {17}
Исроил авводларини биз билан бирга қўйиб юбор[15]” (денглар).
26:18
قَالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا وَلَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ {18}
(Фиръавн Мусога) шундай деган: “Биз сени болалигингда ичимизда тарбия қилмаганмидик?[16] Умрингни бир қанча йилини бизни ичимизда ўтказдинг.
26:19
وَفَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَأَنتَ مِنَ الْكَافِرِينَ {19}
Ва қилғиликни ҳам қилдинг (одам ўлдирдинг). Сен кофир-нонкўрлардан[17] бирисан.”
26:20
قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَأَنَا مِنَ الضَّالِّينَ {20}
(Мусо) айтганки: “Мен у ишни ўшанда адашиб/билмасдан қилиб қўйганман.
26:21
فَفَرَرْتُ مِنكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْمًا وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ {21}
Шунда, сизлардан қўрққанимда қочиб кетганман[18]. Кейин, яратган Эгам менга ҳикмат[19] берди ва мени элчилардан бири этиб тайинлади.
26:22
وَتِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَيَّ أَنْ عَبَّدتَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ {22}
Сен менга миннат қилаётган ўша неъмат эса, Исроил авлодини қул қилиб олишинг (сабаблидир)”.
26:23
قَالَ فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالَمِينَ {23}
(Фиръавн) “Борлиқларни яратган Эгаси нима дегани?”- деди.
26:24
قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا إن كُنتُم مُّوقِنِينَ {24}
«У осмонлар ва ерни, ҳамда у иккаласи орасидаги нарсаларни ҳам яратган Эгасидир. Агар қатъий ишонсаларинг…», деди (Мусо).
26:25
قَالَ لِمَنْ حَوْلَهُ أَلَا تَسْتَمِعُونَ {25}
(Фиръавн) ёнидагиларга: «Эшитяпсизларми?!»- деди.
26:26
قَالَ رَبُّكُمْ وَرَبُّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ {26}
«У сизларни ҳам, аввалги ота-боболарингизни ҳам яратган Эгасидир», деди (Мусо).
26:27
قَالَ إِنَّ رَسُولَكُمُ الَّذِي أُرْسِلَ إِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ {27}
“Сизларга юборилган (бу) элчингиз жиннидир[20]”, деди (Фиръавн).
26:28
قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ {28}
(Мусо) эса: «У машриқ-у мағрибни ҳам, у иккаласи орасидагиларни ҳам яратган Эгасидир. Агар ақл ишлатсанглар», деди.
26:29
قَالَ لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلَهًا غَيْرِي لَأَجْعَلَنَّكَ مِنَ الْمَسْجُونِينَ {29}
“Агар мендан бошқасини ўзингга илоҳ деб қабул қилсанг, сени қамоққа олинганлардан бири қиламан”, деди (Фиръавн).
26:30
قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكَ بِشَيْءٍ مُّبِينٍ {30}
(Мусо): «Сенга аниқ нарса билан келган бўлсам ҳам-а?»- деди.
26:31
قَالَ فَأْتِ بِهِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ {31}
«Агар ростгўйлардан бўлсанг, қани уни келтир-чи!», деди.
26:32
فَأَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُّبِينٌ {32}
Шунда (Мусо) ҳассасини ташлади, бирданига ҳасса аниқ илон (бўлди)[21].
26:33
وَنَزَعَ يَدَهُ فَإِذَا هِيَ بَيْضَاء لِلنَّاظِرِينَ {33}
Қўлини чиқарди, қараганларга қўли оппоқ (кўринди)[22].
26:34
قَالَ لِلْمَلَإِ حَوْلَهُ إِنَّ هَذَا لَسَاحِرٌ عَلِيمٌ {34}
Фиръавн ёнидагиларга шундай деди: “Бу билимли сеҳргар экан[23].
26:35
يُرِيدُ أَن يُخْرِجَكُم مِّنْ أَرْضِكُم بِسِحْرِهِ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ {35}
У ўз сеҳри билан сизларни юртингиздан чиқариб юбормоқчи. Нима қилишни буюрасизлар?”
26:36
قَالُوا أَرْجِهْ وَأَخَاهُ وَابْعَثْ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ {36}
Ёнидагилар айтдики: “Уни ҳам, биродари Ҳорунни ҳам назоратга олиб тур ва шаҳарларга тўпловчи (ходим)лар жўнат.
26:37
يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ {37}
Сенга барча билимли сеҳргарларни олиб келишсин.”
26:38
فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ {38}
Шундай қилиб, сеҳргарлар маълум кундаги келишилган вақтга[24] жамланган.
26:39
وَقِيلَ لِلنَّاسِ هَلْ أَنتُم مُّجْتَمِعُونَ {39}
Инсонларга: «Сизлар ҳам тўпланасизларми?»- дейилган.
26:40
لَعَلَّنَا نَتَّبِعُ السَّحَرَةَ إِن كَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ {40}
(Инсонлар:) «Агар сеҳргарлар ютиб чиқса, балки биз уларга эргашармиз» (дедилар).[25]
26:41
فَلَمَّا جَاء السَّحَرَةُ قَالُوا لِفِرْعَوْنَ أَئِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِن كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ {41}
Сеҳргарлар келишганида Фиръавнга: «Агар ютиб чиқсак, бизга аниқ мукофот бор-а?», дейишди.
26:42
قَالَ نَعَمْ وَإِنَّكُمْ إِذًا لَّمِنَ الْمُقَرَّبِينَ {42}
«Ҳа, унда сизлар аниқ менинг яқин (амалдор)ларимдан бўласиз» деди.
26:43
قَالَ لَهُم مُّوسَى أَلْقُوا مَا أَنتُم مُّلْقُونَ {43}
Мусо сеҳргарларга: «Ташлайдиганингизни ташланглар», деди.
26:44
فَأَلْقَوْا حِبَالَهُمْ وَعِصِيَّهُمْ وَقَالُوا بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَالِبُونَ {44}
Шунда, арқонлари ва ҳассаларини ташлаб: “Фиръавн иззати билан, биз аниқ ютиб чиқамиз”, дедилар.
26:45
فَأَلْقَى مُوسَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ {45}
Кейин, Мусо ҳам ҳассасини ташлади. Шунда у бирдан уларнинг уйдирмаларини юта бошлади.
26:46
فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِينَ {46}
(Буни кўриб) сеҳргарлар дарҳол саждага йиқилди.
26:47
قَالُوا آمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِينَ {47}
«Борлиқларнинг Раббига ишондик», дедилар.
26:48
رَبِّ مُوسَى وَهَارُونَ {48}
“Мусо ва Ҳоруннинг Роббига (ишондик дедилар)”.[26]
26:49
قَالَ آمَنتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُم مِّنْ خِلَافٍ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ {49}
(Фиръавн) шундай деди: “Мен сизларга рухсат бермай туриб Унга ишондингизми? Демак, у сизларга сеҳр ўргатган ўзингизни каттангиз экан-да! Яқинда биласизлар, аниқ қўл-оёқларингизни қарама-қарши тарафдан кестираман ва ҳаммангизни остираман.”
26:50
قَالُوا لَا ضَيْرَ إِنَّا إِلَى رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ {50}
(Сеҳргарлар) шундай деди: “Зарари йўқ. Чунки, биз Роббимизга қайтамиз.
26:51
إِنَّا نَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَايَانَا أَن كُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ {51}
(Бу ерда) илк мўминлар биз бўлганимиз учун, Роббимиз хатоларимизни кечиришини умид қиламиз.”
26:52
وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي إِنَّكُم مُّتَّبَعُونَ {52}
Биз Мусога: “Сен бандаларим билан бирга тунда йўлга чиқ, сизлар таъқиб қилиняпсизлар”, деб ваҳий қилдик.
26:53
فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ {53}
Фиръавн шаҳарга тўпловчи (ходим)ларни юборган.
26:54
إِنَّ هَؤُلَاء لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ {54}
“Албатта, улар озгина оломон.
26:55
وَإِنَّهُمْ لَنَا لَغَائِظُونَ {55}
Улар бизга нисбатан жуда нафратлидир.
26:56
وَإِنَّا لَجَمِيعٌ حَاذِرُونَ {56}
Бироқ, биз эҳтиёткор жамоамиз” (деган).
26:57
فَأَخْرَجْنَاهُم مِّن جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ {57}
Шундай қилиб, уларни (Фиръавн ва издошларини) боғ-у бўстонлар ва чашма-и булоқлардан чиқариб юбордик.
26:58
وَكُنُوزٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ {58}
Хазиналари ва қадрли масканларидан ҳам (чиқардик).
26:59
كَذَلِكَ وَأَوْرَثْنَاهَا بَنِي إِسْرَائِيلَ {59}
Шундай қилдик[27] ва Исроил авлодини у нарсаларга эгадор[28] қилиб қўйдик.
26:60
فَأَتْبَعُوهُم مُّشْرِقِينَ {60}
(Фиръавн ва издошлари) тонг маҳалида уларни изига тушди.
26:61
فَلَمَّا تَرَاءى الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَكُونَ {61}
Иккала жамоа бир-бирини кўришганида, Мусонинг ҳамроҳлари: «Биз аниқ қўлга тушамиз», деди.
26:62
قَالَ كَلَّا إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ {62}
«Йўқ, ундай бўлмайди! Чунки, яратган Эгам мен билан – У менга йўл кўрсатади», деди Мусо.
26:63
فَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْبَحْرَ فَانفَلَقَ فَكَانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ {63}
Шунда Мусога «Ҳассанг билан денгизга ур», деб ваҳий қилдик. Урган захоти денгиз бўлиниб, ҳар бўлаги улкан тоғдек бўлди.
26:64
وَأَزْلَفْنَا ثَمَّ الْآخَرِينَ {64}
Қолганларни ҳам ўша ерга яқинлаштирдик.
26:65
وَأَنجَيْنَا مُوسَى وَمَن مَّعَهُ أَجْمَعِينَ {65}
Мусо ва ёнидагиларнинг барчасини қутқариб қолдик.
26:66
ثُمَّ أَغْرَقْنَا الْآخَرِينَ {66}
Кейин, қолганларни (денгизга) чўктириб юбордик.
26:67
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {67}
Бунд албатта ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади[29].
26:68
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {68}
Албатта, Роббинг ғолибдир, меҳрибондир.
26:69
وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ إِبْرَاهِيمَ {69}
Уларга Иброҳим ҳақидаги хабарни ўқиб бер.
26:70
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا تَعْبُدُونَ {70}
Бир куни Иброҳим отасига ва қавмига: «Сизлар нимага сиғиняпсизлар?» деди.
26:71
قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَامًا فَنَظَلُّ لَهَا عَاكِفِينَ {71}
Улар: “Биз бут-санамларга сиғиняпмиз, улар учун ҳурмат билан туришда[30] давом этамиз”, деди.
26:72
قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ {72}
У айтди: “Дуо қилаётганингизда улар сизларни эшитадими?[31]
26:73
أَوْ يَنفَعُونَكُمْ أَوْ يَضُرُّونَ {73}
Ёки сизларга фойдами ёки зарарми етказа оладими?”
26:74
قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ {74}
Улар: «Йўқ. Бироқ, биз ота-боболаримизни мана шундай қилишганини кўрганмиз», деди.
26:75
قَالَ أَفَرَأَيْتُم مَّا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ {75}
Иброҳим айтди: “Ундай бўлса, нимага сиғинаётганингизни бир ўйлаб кўрдингларми?
26:76
أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمُ الْأَقْدَمُونَ {76}
Сизлар ҳам ўтмишдаги ота-боболарингиз ҳам.
26:77
فَإِنَّهُمْ عَدُوٌّ لِّي إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ {77}
У (бут-санамлар) мен учун душманимдир[32], фақат борлиқларни яратган Эгаси бундан мустасно[33].
26:78
الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ {78}
Мени яратган, менга йўл кўрсатган Удир.
26:79
وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ {79}
Менга У едириб-ичиради[34].
26:80
وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ {80}
Бемор бўлганимда менга У шифо беради.
26:81
وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ {81}
Мени ўлдириб, кейин мени (қайтадан) У тирилтиради.
26:82
وَالَّذِي أَطْمَعُ أَن يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ {82}
Сарҳисоб кунида хато-ю гуноҳларимни кечиришини умид қиладиганим ҳам У.
26:83
رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ {83}
Эй яратган Эгам! Менга ҳикмат (тўғри қарор берадиган қобилият) бер, мени яхшилар қаторига қўш.
26:84
وَاجْعَل لِّي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ {84}
Ва мен учун кейингилар орасида ростгўй деган ном қолдир[35].
26:85
وَاجْعَلْنِي مِن وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ {85}
Мени неъмат тўла жаннатнинг ворисларидан қил.
26:86
وَاغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ {86}
Отамни кечир. Чунки, у адашганлардан биридир.
26:87
وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ {87}
Қайта тириладиган кунда мени хор қилма.
26:88
يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ {88}
У куни мол-давлат ҳам, болалар ҳам фойда бермайди[36].
26:89
إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ {89}
Фақат, Аллоҳга саломат (ширкдан холи) қалб[37] билан келган киши (фойда кўради).
26:90
وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ {90}
(У куни) жаннат гуноҳлардан[38] масъулиятли (мўмин)лар учун яқинлаштирилади[39].
26:91
وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِلْغَاوِينَ {91}
Жаҳаннам эса адашганларга намойиш қилинади.
26:92
وَقِيلَ لَهُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ {92}
Ва уларга айтилади: “Сиғинаётганларингиз қани-қаерда?
26:93
مِن دُونِ اللَّهِ هَلْ يَنصُرُونَكُمْ أَوْ يَنتَصِرُونَ {93}
Аллоҳдан бошқа (қуллик қилганларингиз қани?!) Улар сизларга ёрдам беряптими? Ёки ўзларига ёрдам беряптими?!”[40]
26:94
فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَالْغَاوُونَ {94}
Охир-оқибат, улар ҳам, адашганлар ҳам жаҳаннамга юз тубан улоқтирилади[41].
26:95
وَجُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ {95}
Ва Иблиснинг барча лашкарлари[42] (улоқтирилади).
26:96
قَالُوا وَهُمْ فِيهَا يَخْتَصِمُونَ {96}
Улар жаҳаннамда бир-бири билан талашиб-тортишиб айтади:
26:97
تَاللَّهِ إِن كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ {97}
“Аллоҳга қасамки, биз аниқ залолатда бўлган эканмиз.
26:98
إِذْ نُسَوِّيكُم بِرَبِّ الْعَالَمِينَ {98}
Ўшанда, биз сизларни оламларни яратган Эгасига тенглаштирар эканмиз.
26:99
وَمَا أَضَلَّنَا إِلَّا الْمُجْرِمُونَ {99}
Бизни адаштирганлар шу жиноятчилардан бошқаси эмас[43].
26:100
فَمَا لَنَا مِن شَافِعِينَ {100}
Энди бизга ҳеч қандай тарафдор[44] ҳам йўқ.
26:101
وَلَا صَدِيقٍ حَمِيمٍ {101}
Қадрдон дўст ҳам йўқ.
26:102
فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ {102}
Қанийди яна бир фурсат бўлса-ю, мўминлардан бўла олсак!”
26:103
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {103}
Бунда албатта ибрат-далил бор[45]. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:104
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {104}
Албатта, яратган Эганг – У ғолибдир, меҳрибондир.
26:105
كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ {105}
Нуҳ қавми (ҳам) элчиларни[46] ёлғончига чиқарган.
26:106
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ {106}
Ўшанда ўзларининг биродари Нуҳ уларга шундай деган: “Жавобгарликни ҳис қилмайсизларми?!
26:107
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ {107}
Мен сизларга (Аллоҳ тарафидан юборилган) ишончли элчиман.
26:108
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {108}
Энди, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:109
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ {109}
У иш учун мен сизлардан ажр-ҳақ сўрамаяпман. Менинг ажрим борлиқларни яратган Эгасига тегишли.
26:110
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {110}
Бас, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинг ва менга итоат қилинг.”
26:111
قَالُوا أَنُؤْمِنُ لَكَ وَاتَّبَعَكَ الْأَرْذَلُونَ {111}
Улар: «Биз сенга ишонамизми? Ахир сенга паст табақадаги одамлар эргашяпти», деди[47].
26:112
قَالَ وَمَا عِلْمِي بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ {112}
(Нуҳ) айтди: “Улар қилаётган (махфий) ишларидан мени хабарим йўқ.
26:113
إِنْ حِسَابُهُمْ إِلَّا عَلَى رَبِّي لَوْ تَشْعُرُونَ {113}
Уларни ҳисоб-китоб қилиш Роббимга тегишли. Агар тушуниб-етсангиз!
26:114
وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الْمُؤْمِنِينَ {114}
Мен мўминларни ўзимдан ҳайдамайман.
26:115
إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ {115}
Мен огоҳлантирувчи ва хушхабар берувчиман, холос.”
26:116
قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ {116}
Улар: “Эй Нуҳ! Агар (даъватингни) тўхтатмасанг, аниқ “тошбўрон”[48] қилинасан, дедилар.
26:117
قَالَ رَبِّ إِنَّ قَوْمِي كَذَّبُونِ {117}
(Нуҳ дуо қилиб) шундай деди: “Эй яратган Эгам! Қавмим мени ёлғончига чиқарди.
26:118
فَافْتَحْ بَيْنِي وَبَيْنَهُمْ فَتْحًا وَنَجِّنِي وَمَن مَّعِي مِنَ الْمُؤْمِنِينَ {118}
Энди, қавмим билан менинг орамни очиқ қил[49]. Мени ҳам, мен билан бирга мўминларни ҳам қутқар.”
26:119
فَأَنجَيْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ {119}
Шунда, уни ҳам, у билан бирга мўминларни ҳам тўлиқ (жиҳозланган) кемада қутқариб қолдик.
26:120
ثُمَّ أَغْرَقْنَا بَعْدُ الْبَاقِينَ {120}
Кейин, қолганларни сувга ғарқ қилдик.
26:121
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {121}
Албатта бунда ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:122
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {122}
Албатта, яратган Эганг ғолибдир, меҳрибондир.
26:123
كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلِينَ {123}
Од қавми (ҳам) элчиларни ёлғончига чиқарган.
26:124
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَلَا تَتَّقُونَ {124}
Бир куни уларнинг биродари Ҳуд шундай деди: “Жавобгарликни ҳис қилмайсизларми?
26:125
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ {125}
Мен сизлар учун ишончли элчиман.
26:126
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {126}
Шунинг учун, Аллоҳга жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:127
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ {127}
У иш учун мен сизлардан ҳақ сўрамаяпман. Менга бериладиган ҳақ борлиқларнинг Роббига тегишли.
26:128
أَتَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ {128}
Сизлар ҳар бир тепаликка бекорчи ўйин-кулги қиладиган бино қуряпсизлар-а?!
26:129
وَتَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ {129}
Мангу қолиш умидида ўзингизга мустаҳкам бинолар қуряпсизлар-а?!
26:130
وَإِذَا بَطَشْتُم بَطَشْتُمْ جَبَّارِينَ {130}
(Бировларни) жазолаганингизда, жабр-у ситам билан жазолаяпсизлар.
26:131
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {131}
Энди, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:132
وَاتَّقُوا الَّذِي أَمَدَّكُم بِمَا تَعْلَمُونَ {132}
Сизларга ўзингиз билиб турган неъматларни берган зотга жавоб беришни ўйланг.
26:133
أَمَدَّكُم بِأَنْعَامٍ وَبَنِينَ {133}
У сизларга чорва ҳайвонлар ва фарзандлар берди.
26:134
وَجَنَّاتٍ وَعُيُونٍ {134}
Боғ-у бўстонлар ва чашма-и булоқлар берди.
26:135
إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ {135}
Мен сизларга буюк куннинг азоби келишидан қўрқяпман.”
26:136
قَالُوا سَوَاء عَلَيْنَا أَوَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُن مِّنَ الْوَاعِظِينَ {136}
(Қавмининг етакчилари) айтдики: “Ваъз-насиҳат қилсанг ҳам, қилмасанг ҳам бизга барибир.
26:137
إِنْ هَذَا إِلَّا خُلُقُ الْأَوَّلِينَ {137}
Чунки, бу аввалгиларнинг одати, холос.
26:138
وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ {138}
Биз азобланмаймиз.”
26:139
فَكَذَّبُوهُ فَأَهْلَكْنَاهُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {139}
Шу тариқа уни ёлғончига чиқаришди; Биз эса уларни ҳалок қилдик. Бунда албатта ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:140
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {140}
Албатта, яратган Эгангнинг ғолибдир, меҳрибондир.
26:141
كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ {141}
Самуд қавми (ҳам) элчиларни ёлғончига чиқарган.
26:142
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صَالِحٌ أَلَا تَتَّقُونَ {142}
Бир куни ўзларининг биродари Солиҳ уларга шундай деди: “Жаовбгарликни ҳис қилмайсизларми?!
26:143
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ {143}
Мен сизлар учун ишончли элчиман.
26:144
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {144}
Энди, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:145
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ {145}
У иш учун мен сизлардан ҳақ сўрамаяпман. Менга бериладиган ҳақ борлиқларнинг Роббига тегишли.
26:146
أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ {146}
Бу ерда хотиржам қолиб кетамиз деб ўйлаяпсизларми?!
26:147
فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ {147}
Боғ-у бўстонлар ва чашма-и булоқларда,
26:148
وَزُرُوعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ {148}
Экинзорлар ва юмшоқ пишиб етиладиган новдали хурмозорларда-я?!
26:149
وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهِينَ {149}
Сизлар усталик билан тоғлардан уйлар йўнмоқдасиз.
26:150
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {150}
Бас! Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:151
وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ {151}
Ҳаддан ошувчилар амрига бўйсунманг!
26:152
الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ {152}
Улар – ер юзида бузғунчилик қилади, ислоҳ қилмайди/тузатиб тўғриламайди.”
26:153
قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ {153}
(Қавмининг етакчилари) айтдики: “Сен аниқ сеҳрланиб қолибсан.
26:154
مَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا فَأْتِ بِآيَةٍ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ {154}
Сен ҳам биз билан бир хил одамсан, холос. Агар ростгўй бўлсанг оят/аломат келтир-чи!»
26:155
قَالَ هَذِهِ نَاقَةٌ لَّهَا شِرْبٌ وَلَكُمْ شِرْبُ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ {155}
(Солиҳ) айтди: “Манави урғочи туя, у учун ҳам, сизлар учун ҳам сув ичадиган маълум кун бўлади[50].
26:156
وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَظِيمٍ {156}
Унга ёмонлик қилманглар, акс ҳолда сизларни буюк куннинг азоби тутади.”
26:157
فَعَقَرُوهَا فَأَصْبَحُوا نَادِمِينَ {157}
Барибир, улар туяни туёқларини кесиб юборишиб, ўзлари надомат чекиб қолди.
26:158
فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {158}
Шунда уларни азоб тутди[51]. Албатта, бунда ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:159
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {159}
Албатта, яратган Эгангнинг ғолибдир, меҳрибондир.
26:160
كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ الْمُرْسَلِينَ {160}
Лут қавми (ҳам) элчиларни ёлғончига чиқарган.
26:161
إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ أَلَا تَتَّقُونَ {161}
Ўшанда ўзларининг биродари Лут уларга шундай деган: “Жавобгарликни ҳис қилмайсизларми?!
26:162
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ {162}
Мен сизлар учун ишончли элчиман.
26:163
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {163}
Енди, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:164
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ {164}
У иш учун сизлардан ҳақ сўрамаяпман. Менга бериладиган ҳақ борлиқларни яратган Эгасига тегишли.
26:165
أَتَأْتُونَ الذُّكْرَانَ مِنَ الْعَالَمِينَ {165}
Сизлар эл-олам орасидан эркакларга яқинлашасизларми?!
26:166
وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ {166}
Яратган Эгангиз сизлар учун яратиб берган жуфтлларингизни тарк қиляпсизларми?[52] Аслида, сизлар ҳаддан ошувчи қавмсиз.”
26:167
قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَا لُوطُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمُخْرَجِينَ {167}
Улар: «Эй Лут! Агар (даъватингни) тўхтатмасанг, аниқ сургун қилинганлардан бўласан» дедилар.
26:168
قَالَ إِنِّي لِعَمَلِكُم مِّنَ الْقَالِينَ {168}
Лут эса: “Қилган ишингиз учун мен сизлардан нафратланаман.
26:169
رَبِّ نَجِّنِي وَأَهْلِي مِمَّا يَعْمَلُونَ {169}
Эй яратган Эгам! Мени ва оиламни улар қилаётган ишлардан қутқар” деди.
26:170
فَنَجَّيْنَاهُ وَأَهْلَهُ أَجْمَعِينَ {170}
Охир-оқибат, уни ва оиласини биргаликда қутқариб қолдик.
26:171
إِلَّا عَجُوزًا فِي الْغَابِرِينَ {171}
Азобда қолиб кетадиган кампир (аёли) бундан мустасно.
26:172
ثُمَّ دَمَّرْنَا الْآخَرِينَ {172}
Кейин, қолганларини ҳалок қилдик.
26:173
وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِم مَّطَرًا فَسَاء مَطَرُ الْمُنذَرِينَ {173}
Уларга (лава тошидан иборат) ёмғир[53] ёғдирдик. Огоҳлантирилганлар «ёмғири» қандай ёмон!
26:174
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {174}
Албатта, бунда ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:175
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {175}
Албатта, яратган Эгам ғолибдир, меҳрибондир.
26:176
كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ {176}
Айка халқи (ҳам) элчиларни ёлғончига чиқарган.
26:177
إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَيْبٌ أَلَا تَتَّقُونَ {177}
Ўшанда Шуайб уларга: “Жавобгарликни ҳис қилмайсизларми?!
26:178
إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ {178}
Мен сизлар учун ишончли элчиман.
26:179
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ {179}
Энди, Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар ва менга итоат қилинглар.
26:180
وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ {180}
У иш учун мен сизлардан ҳақ сўрамаяпман. Менга бериладиган ҳақ борлиқларнинг Роббига тегишли.
26:181
أَوْفُوا الْكَيْلَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ {181}
Ўлчовни тўғри ўлчанглар, (кам ўлчаб) зиён келтирувчиалрдан бўлманглар.
26:182
وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ {182}
Тўғри тарозида тортинглар.
26:183
وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ {183}
Инсонларнинг нарсаларини кам қилиб берманг, бузғунчилик қилиб бу заминда тартибсизликлар чиқарманг.
26:184
وَاتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ {184}
Сизларни ҳам, сизлардан аввалги халқларни ҳам яратган зотга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар” деган.
26:185
قَالُوا إِنَّمَا أَنتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ {185}
Улар эса: “Сен аниқ сеҳрланиб қолибсан.
26:186
وَمَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَإِن نَّظُنُّكَ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ {186}
Сен ҳам биз билан бир хил одамсан, холос. Биз сени аниқ ёлғончи деб биламиз.
26:187
فَأَسْقِطْ عَلَيْنَا كِسَفًا مِّنَ السَّمَاء إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ {187}
Агар ростгўй бўлсанг, осмоннинг бир бўлагини устимизга ташлаб юбор!” дедилар.
26:188
قَالَ رَبِّي أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ {188}
(Шуайб): «Яратган Эгангиз қилмишингизни билиб турибди» деди.
26:189
فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ يَوْمِ الظُّلَّةِ إِنَّهُ كَانَ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ {189}
Барибир, улар Шуайбни ёлғончига чиқарди, натижада уларни «сояли» куннинг азоби тутди. У буюк бир куннинг азоби эди.
26:190
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ {190}
Албатта, бунда ибрат-далил бор. Бироқ, уларнинг кўпчилиги ишонмади.
26:191
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ {191}
Албатта, яратган Эганг ғолибдир[54], меҳрибондир[55].
26:192
وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ {192}
Қуръон борлиқларни яратган Эгаси тарафидан туширилган[56].
26:193
نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ {193}
Уни ишончли Руҳ (Жаброил) олиб тушди.
26:194
عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ {194}
Огоҳлантирувчилардан бўлишинг учун, сени зеҳнингга[57] (олиб тушди).
26:195
بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ {195}
Очиқ-ойдин араб тилида.
26:196
وَإِنَّهُ لَفِي زُبُرِ الْأَوَّلِينَ {196}
У (Қуръон мазмуни) аввалгиларнинг китобларида ҳам бор[58].
26:197
أَوَلَمْ يَكُن لَّهُمْ آيَةً أَن يَعْلَمَهُ عُلَمَاء بَنِي إِسْرَائِيلَ {197}
Исроил авлодларининг билимдонлари у (Қуръон)ни билишлари ўзлари учун аломат бўлмабдими?!
26:198
وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْأَعْجَمِينَ {198}
Агар уни араб тилида яхши гапира олмайдиган[59] бази кишиларга туширганимизда,
26:199
فَقَرَأَهُ عَلَيْهِم مَّا كَانُوا بِهِ مُؤْمِنِينَ {199}
Шунда у уларга ўқиб берса ҳам, барибир унга ишонмаган бўларди.
26:200
كَذَلِكَ سَلَكْنَاهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ {200}
Биз у (Қуръон)ни жиноятчилар қалбига мана шу шаклда жойладик[60].
26:201
لَا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ {201}
Токи аламли азобни кўрмагунларича унга ишонишмайди.
26:202
فَيَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ {202}
Азоб уларга тўсатдан келади, (келганини) улар сезмай қолишади.
26:203
فَيَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ {203}
Шунда улар: «Бизга муҳлат берилармикин?», деб қолади.
26:204
أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ {204}
Наҳотки улар Бизнинг азобимизни тезлаштиришни хоҳлаётган бўлса?!
26:205
أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ {205}
Ўйлаб кўрдингми?! Агар у (жиноятчи)ларни йилларча (дунёда неъматлардан) баҳраманд қилсак,
26:206
ثُمَّ جَاءهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ {206}
Кейин, ўзларига таҳдид қилинган нарса келса,
26:207
مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ {207}
Баҳраманд қилинган нарсалари уларга асқатармиди?!
26:208
وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلَّا لَهَا مُنذِرُونَ {208}
Биз ҳалок қилган ҳар бир юртнинг огоҳлантирувчилари бўлган[61].
26:209
ذِكْرَى وَمَا كُنَّا ظَالِمِينَ {209}
Эслатиш учун (огоҳлантирувчи юборилади). Биз ҳақсизлик қилмаганмиз.
26:210
وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّيَاطِينُ {210}
Қуръонни шайтонлар олиб тушгани йўқ.
26:211
وَمَا يَنبَغِي لَهُمْ وَمَا يَسْتَطِيعُونَ {211}
Уларга (бу иш) тўғри келмайди[62], уларни кучи ҳам етмайди.
26:212
إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ {212}
Чунки, улар (ваҳийни) эшитишдан албатта четлатиб қўйилган[63].
26:213
فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ {213}
Шундай экан, Аллоҳга қўшиб ҳеч қандай «илоҳ»га дуо-илтижо қилма. Акс ҳолда, азобланадиган кишилардан бўлиб қоласан.
26:214
وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ {214}
Яқин қариндошларингни огоҳлантир[64].
26:215
وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ {215}
Сенга эргашган мўминларга камтар/суянч бўл[65].
26:216
فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ {216}
Агар улар сенга қарши чиқса, “Мен сизларнинг қилаётган ишларингиздан узоқман[66]”, деб айт.
26:217
وَتَوَكَّلْ عَلَى الْعَزِيزِ الرَّحِيمِ {217}
Сен ғолиб ва меҳрибон зотга суяниб-таян.
26:218
الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ {218}
У сени (ибодатга) тураётганингда ҳам кўриб турибди[67].
26:219
وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ {219}
Сажда қилувчилар орасидаги ҳаракатланишингни ҳам (кўриб турибди).
26:220
إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ {220}
У эшитади, билади.
26:221
هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ {221}
Шайтонлар кимга тушишини[68] сизларга билдирайми?
26:222
تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ {222}
Улар барча уйдирмачи ва гуноҳга ботган кишиларга тушади.
26:223
يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ {223}
Улар (ёлғон гапларга) қулоқ солади. Уларнинг кўпчилиги ёлғончидир.
26:224
وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ {224}
Шоирларга йўлдан озганлар эргашади[69].
26:225
أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ {225}
Билмасмидинг?! Улар ҳар соҳада бўрттириб гапирадилар[70].
26:226
وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ {226}
Ва улар ўзлари қилмайдиган нарсалар айтади.
26:227
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنقَلَبٍ يَنقَلِبُونَ {227}
Имон келтирган ва хайрли ишларни амалга оширган, Аллоҳни кўп ёд этган ва ҳақсизликка учраганидан кейин ўч олган (жавоб қайтарган) шоирлар ундай эмас. Ҳақсизлик қилганлар қандай тўнтарилишини яқинда билиб олади.
[1] Шуаро сураси, маккада тушган, 227 оят. Тушиш тартиби 47, ёзилиш тартиби 26.
[2] Бу ҳарфларга «ҳуруфи муқаттоа» ва «ҳуруфут-танбеҳ» дейилади. Қуръони Каримнинг бундан бошқа яна 28 та сураси мана шундай, яъни ўқувчи ва эшитувчининг диққатини ва фикрини жалб қилиш учун араб тилига хос бир қоида билан бошланган. Ҳуруфи муқаттоадан кейин келадиган оятлар асосан Қуръоннинг асл моҳияти, мазмуни ва ўзидаги усул ва қоидаларни, Қуръоннинг нозил бўлишидаги мақсади ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг Қуръонга нисбатан юклатилган вазифаси ҳақида баён қилиб берувчи оятлар келган. Пайғамбар алайҳиссаломга буларнинг маънолари ҳақида ҳеч қандай савол берилмаган. Бу эса, у ҳарфларда турли илоҳий сирлар яширилмаганини, аксинча уларнинг маъно ва моҳияти очиқ-равшан бўлганини билдиради. Яъни танбеҳ ҳарфларидир. Демак, бу ҳарфлардан қасд қилинган нарса; булардан кейин ўқиладиган оятларга ўқувчи ва эшитувчиларнинг диққатини жалб қилишдир. Ўзбек тилида бу каби ҳолатларда «Диққат! Диққат!» калимаси фойдаланилади.
[3] Инсонлар тушиниб амал қилишлари, тафаккур қилишлари, эслатма олишлари, ақл юритишлари, у орқали ҳидоятга киришлари учун Аллоҳ таоло Қуръонни жуда тушунарли шаклда очиқлаб берган (Бақара 2/219, 221, 242, 266, Оли Имрон 3/103). Бу сирли китоб эмас, аксинча, илм ва маълумот олмоқчи бўлганлар учун ҳам, уқиб амал қиладиганлар учун ҳам очиқ-ойдин ва тушунарли китобдир.
[4] Муҳаммад алайҳиссалом қавми Қуръонга ишонмагани учун қаттиқ афсус чеккани ва ўзини қийин аҳволга солиб қўйгани Каҳф сурасининг 6-оятида ҳам билдириб ўтилган. Шу сабабли, бу оят изоҳига ҳам «Қуръонга имон келтирмаётгани сабабли» деб маъно бердик. Зотан, макка мушриклари асосан Муҳаммад алайҳиссаломга келган илоҳий ваҳийга – Қуръонга ишонишмаган эди. Демак, инсонларнинг кофирлиги сабабли бир мусулмон инсон ич-этини еб тушкунликка туш,аслик керак, ўзини еб битирмаслик керак (Фатир 35/8). Ҳар ким ўзи учун жавоб беради. лекин, иложи борича насиҳат қилиб етказиш керак.
[5] Бу оят Расулуллоҳ (а.с.) қавмини мўмин бўлишини қанчалик хоҳлаганини, уларга қанчалик ичи оғригани ва имонни илинганини билдиради. Ундан ташқари, ўзингни бунчалик қийнама деган маъно чиқади. Фатир 35/8 оятда ҳам очиқча бу ишдан қайтраган. Ўхшаш оятлар: каҳф 18/6, Фатир 35/8.
[6] Имон-эътиқод инсонинг ўз ихтиёрига боғлиқ нарса бўлгани учун, Аллоҳ ҳеч кимни мўмин бўлишга мажбур қилмайди. Дунёни имтиҳон экани мана шунда. Аввалги пайғамбарларга берилган мўжизалар ҳам уларни мажбуран мўмин бўлиши учун юборилмаган. Аксинча, пайғамбарларни ҳақ эканини кўрсатиш учун берилган. Энди қиёматгача мўжиза сифатида давом этадиган нарса Қуръондир.
[7] Макка мушрикларининг кўпи Қуръон эшитганида ўйнашиб, менсимасдан эшитар, унга ишонмасдан тинглар эдилар. Натижада кўплари золимларга айлнадилар (Анбиё 21/2).
[8] Ҳижр 15/19, Луқмон 31/10.
[9] Яъни, табиатга жуда мукаммал қонун қўйган ва шу қонун асосида яратган бир яратувc борлигига, табиарни ўша яратувчи бошқариб турганига далил ва ҳужжат бор.
[10] Имом Мотрудий бу оятдаги «нидо» калимасини ваҳий орқали нидо қилиш деб айтган.
[11] Оятдаги «ҳамза» ҳол учун дея таржима қилинди. Бу таркиб учун қаранг: Имом Замахшарий, Тафсири Кашшоф.
[12] Мусо а.с. аввал элчилик вазифасини етарлича бажара оламанмикин деб, муборак вазифани биродари Ҳорунга берилишиниистади. Лекин, Аллоҳ Мусо а.с. ҳам Ҳорун а.с. ҳам биргаликда Аллоҳнинг элчиси бўлиб боришин тайинлади. (Шуаро 26/12-16, Тоҳа 20/9-36, Фурқон 25/35)
[13] Мусо алайҳиссалом пайғамбар бўлишидан олдин шаҳарда бир инсонни ўлдириб қўйган эди (Қасос 28/15-21)
[14] Аллоҳ таоло Мусога ва Ҳорунга ҳеч ким зарар етказа олмаслигини, чунки уларда мўжиза берилишини, охир-оқибат ғолиб бўлишини билдирган (Қасос 28/35).
[16] Бу иборани «Сени худди ўз боламиздек тарбия қилдик» каби таржима қилса ҳам бўлади.
[17] Агар кофир калимасига нонкўрлик деб маъно берилса, Мусо а.с.нинг қилган ишлари ва айтганн гапларини Фиръавн ўзига нисбатан нонкўрлик деб қабул қилгани тушунилади. Агар кофир калимасини ма;навий кофлрик деб таржима қилинса, Фиръавн гўёки ўзини илоҳ деб даъво қилгани ҳамда ўзининг ҳам бошқа соҳта илоҳлари борлигини иддао қилгани учун (Аъроф 7/127, Нозиот 79/24), Мусо а.с.га қараб, «сен менга ва илоҳларимизга кофир бўлдинг», деган бўлади.
[18] Мусо (а.с.) ўзини ўлдиришга буюрилгани ҳақидаги гапларни эшитганидан кейин Мадянга қочиб кетган (Қасос 28/15-17, 33).
[19] Пайғамбарларга пайғамбар бўлишидан олдин илм, тўғри тушунчага эга бўлиш, тўғри қарор бера олиш қобилияти берилади. Ақли, фаҳми ва тушунчаси равон бўлган ҳолатда уларга Аллоҳ ваҳий юборади. Иброҳима.а.с. ҳам пайғамбар бўлишидан олдин кўплаб изланишлар олиб борган, кўп- кўп мулоҳаза қилган. Муҳаммад а.с. ҳам пайғамбар бўлишидан олдин жаҳолатдан безиб Ҳиро ғорига кириб фикр юритар ва ўзи билган – Иброҳим ва Исмоил а.с.олиб келган динга ибодат қиларди. Ўхшаш оят: Қасос 28/14.
[20] Ҳақ ва ҳақиқат қаршисида ҳужжат келтира олмай қолган инсонлар кўпинча баҳс жараёнида дарҳол ҳақоратлашга, туҳмат қилишга ўтиб олади. Бу ишлар Фиръавн ва унга ўхшаган мутакаббир инсонларнинг одатидир. Бу каби ҳақоратлар кўплаб пайғамбарлар қатори сўнги пайғамбар Муҳаммад а.с. га ҳам кофирлар тарафидан нисбат берилган (Ҳижр 15/6).
[21] Ўхшаш оятлар: Аъроф 7:107-108, Намл 27:10-12, Тоҳа 20:22, Қасос 28:31.
[22] Ўхшаш оятлар: Аъроф 7:107-108, Тоҳа 20:22.
[23] Аъроф сурасининг 109-оятидан, Фиръавнни ёнидаги амалдорлари ҳам Мусони сеҳргар дейишгани маълум бўлади. бу эса, ҳам Фиръавнни ҳамда саройдаги амалдорларни қийин аҳволга тушиб қолганига ишорат қилади. шунинг учун, улар Мусони сеҳргар деб туҳмат қилишдан бошқасига ярамай қолишган.
[24] Сеҳргарлар қачон ва қаерда тўпланиши Мусо алайҳиссалом белгилаган эди. У кун зийнатланиш, яъни байрам кунининг чошгоҳ вақти эди (Тоҳа 20/59).
[25] Ўхшаш оятлар: Аръроф 7/109-112, Тоҳа 20/57-60.
[26] Бу оятдаги «Рабб» калимаси аввалги 47-оятдаги «Рабб» калимасидан бадал ёки атфи-баён бўлгани учун, бу оятни бошига «Аниқроғи» ёки «яъни» деб бошлаш керак. Акс ҳолда, бу жумла янги – мустақил жумлага айланиб қолади.
[27] Шундай бўлган ибора Фиръавн ва унга эргашганларни оз юртларини ташлаб чиқиб кетиши ва натижада барчаси ҳалок бўлиши мана шундай бўлган деган зеҳндаги маъноларга ишорат қилади.
[28] Мерос – ҳеч қандай шартномасиз бирон бир мулкни сизга ўтказиб берилишидир (Муфрадот).
[29] Яъни, денгизни соҳилдан узоқлашиб айрилишида ва катта тоғдек бўлиб туришида Мусо (а.с.)ни ҳақиқий пайғамбар эканига далолат қиладиган мўжиза бор эди. Агар ақл юритиб, ортидан қувлашни ўрнига тавба қилиб, Мусони пайғамбар эканига ишонса эди, балки тавбалари қабул бўлар ва мўмин бўлганлари ҳалок бўлмаган бўларди. Зотан, Фиръавн айнан чўкиб кетаётганида тавба қилиб имон келтирган, лекин ўлим асносида тавба қилгани учун Аллоҳ уни имонини қабул қилмаган. (Қаранг: Нисо 4/18, Юнус 10/91.)
[30] Оятдаги «назоллу» иборасига «кун бўйи» деб маъно берса ҳам бўлади (Имом Насафий, Мадорик).
[31] Фатир 35/14.
[32] Ботил тушунчадаги инсонларнинг кўплиги, эскидан давом этиб келгани ҳеч нарсани ҳал қилмайди. Иброҳим а.с.дан мушриклар жамоаси кўп эди, ҳамда бу мушриклик тушунчаси эски даврлардан давом этиб келган эди. шундай бўлса-да, Иброҳим а.с. уларга эътибор бермади, ҳақ ва ҳақиқатни етказишда, ботилга қарши чиқишда давом этди.
[33] Бу оятдан икки хил маъно чиқади; 1. «(Модомики бут-санамларга ибодат қилар экансиз) сизлар ҳам, ота-боболарингиз ҳам мен учун душмандир. Мен ўзимга фақат Оламларнинг яратган Эгаси – Аллоҳни дўст тутаман.» 2. «Оламларни яратган Эгаси – Аллоҳга ибодат қилган инсонларгина мен учун душман эмас.»
[34] Яъни, менга ризқни Алоҳ беради, осмондан ёмғир ёғдириб, у орқали ердан ризқ ундириб беради, дегани бўлади (Бақара 2/22, Ҳуд 11/6).
[35] Иброҳим а.с. ўз давридан бошқлаб то қиёматгача яхши ном билан тилларда достон бўлиб қоладиган бўлди. Энди Қуръонда унинг исми ва садоқати қиёматгача давомли сақланиб қолади. Аллоҳ таоло уни келажак авлодларга чиройли ўрнак қилиб қолдриди (Соффат 37/108). Ҳатто ,пайғамбаримиз Муҳаммад а.с.га ва мўминларга ҳам Иброҳим а.с. миллатига эргашошни буюрди (Оли Имрон 3/95, Наҳл 16/123).
[36] Бақара 2/123, Моида 5/36, Муъминун 23/101, Луқмон 31/33, Маориж 70/11, Абаса 80/34,
[37] Саломат қалб – имонли, ширк ва нифоқдан холи бўлган қалбдир. Касал қалб – унда куфр ва нифоқ бўлган қалбдир (Бақара 2/8-10). Риё, ҳасад, гина, нафрат каби маънавий касалликлар ҳам қалб касаллиги ҳисобланади. Қалб бузилиши билан барча аъзолар бузила бошлайди. Шунинг учун, инсон қалбини, виждонини соф ушлаб қолишга уриниши керак. Иброҳим алайҳиссалом қалби тоза инсон бўлган эди (Соффат 37/84).
[38] Гуноҳ деганда энг аввало Аллоҳга ишонмаслик ва ширк туради. Тақво деганда ҳам, аввало кофирлик ва мушрикликдан сақланиб, соф имон билан яшаганлар киради. Инсон қанча гуноҳдан сақлангани сари, ундаги тақво ортиб боради.
[39] Қоф 50/31, Таквир 81/13.
[40] Аллоҳга ширк келтириб ибодат ва илтижо қилинаётган сохта илоҳлар на ўзига сиғинганларни ҳам, ўзларини ҳам қутқара олмайди (Аъроф 7/191-192). Қиёматда жаҳаннамга ҳукм қилинганидан кейин, ҳеч ким на ўзини ва на бошқасини жаҳаннамдан қутқариб қололмайди.
[41] Намл 27/90.
[42] Инсонларни тўғри йўлдан оздиришга уринган ҳар ким бир нави шайтон ҳисобланади ва шайтоннинг лашкари ҳисобланади. Шайтонлар ҳам иснон ҳамда жин тоифасидан бўлади. (ан-Нос 114/1/6).
[43] Аъроф 7/38. Сабаъ 34/31-33, Сод 38/61.
[44] Шафоат – қўллаб-қувватлаш, тарафини олиш, ёрдам бериш, оқлаш каби маъноларни билдиради. Баъзи мушриклар фаришталарни ўзларига шафоатчи бўлади деб ишонар эди (Юнус 10/18). лекин жаҳаннам аҳлига ҳеч ким шафоат қилолмайди (Муддассир 74/48).
[45] Яъни, Иброҳим а.с. қиссасида тавҳид ва Рубубиятга ибрат олмоқчилар учун ибрат бор. лекин, Иброҳим а.с.нинг қавмининг кўпчилиги унга ишонмаган.
[47] Макка мушриклари ҳам Аммор ибн Ёсир, Суҳайб ва Билол р.а.лар ҳақида шундай дейишган.
[48] «Тошбўрон» деганда жисмонан тош билан урилиш билан бир қаторда, барча имкониятлардан маҳрум қилиниш, қувилиш, узоқлаштириш деган маънолар ҳам ифодалайди.
[49] Аъроф 7/89.
[50] Қомар 54/27-29.
[51] Самуд халқи туяни олдирганидан кейин уч кун яшаган, сўнгра ҳалок бўлишган (Ҳуд 11/64-65).
[52] Аъроф 7/91.
[53] Ҳуд 11/82. Зориёт 51/33.
[54] Аллоҳ азоблайман деб ҳукм қилган қулини ҳеч ким азобдан қутқариб қололмайди, ҳеч ким Аллоҳнинг азобига қарши чиқа олмайди.
[55] Яхшилик қилинишга муносиб бандаларига Аллоҳ доим яхшилик қилади.
[56] Мана шу 192-оятдан то 196-оятгача Қуръон ҳақида батафсил маълумот берилган. Бу маълумотни зеҳнларга жойлаб олиш керак.
[57] Оятдаги қалб калимаси жисмоний бир органга эмас, илм, онг, англаш, эслаб қолиш каби маънавий ақл ва зеҳнга ишорат қилади. (Қаранг: Қоф 50/37). Баъзи қалблар бор, лекин улар тушунмайди, англамайди, идрок қилмайди (Аъроф 7/179). Оятлар Расулуллоҳнинг қулоғига эмас, айнан қалбига/зеҳнига тушгани ҳам айнан шунга ишорат қилади. Яъни, Расулуллоҳга ваҳий тушаётганида оятларнинг барчасини тушуниб, ақли етиб қабул қилиб олган.
[58] Аллоҳнинг дини фақат битта дин – Исломдир (Оли Имрон 3/19). Қуръонда билдирилган тавҳид асослари аввалги барча илоҳий китобларда ҳам келтирилган. Алоқадор оятлар: Анъом 6/90, Наҳл 16/118, Фуссилат 41/43.
[59] Ажам – араб тиидан бошқа тилда гаплашадиган одамга айтилади. Аъжам деб ўз она тилини тўғри – фасоҳатли гапира олмайдиган кишига айтилади (Маонил-Қуръон, ан-Наҳҳос; Маонил-Қуръон ва иъробуҳу, аз-Зажжож, Мафотиҳул-Ғайб, Фахруддин ар-Розий; Мадрикут-Танзил, Имом Насафий). Шунинг учун бу оятга «Араб тилида фасоҳати гапира олмайдиган араб кишига нозил қилсак» деган маъно берилди. Илоҳий китоблар ҳар бир пайғамбарнинг ўз қавмининг тилида тушади, бу Илоҳий қонундир (Иброҳим 14/4).
[60] Ҳижр 15/12. Кўпчилик кофирлар Қуръон илоҳий китоб эканини билади, уни оқиб кўради, тушинади, лекин, ундаги буйруқлар унинг нафсига оғир келганидан кейин, дунё ҳаётини охират ҳаётидан устун кўргани сабабли, ўз орзуларини АЛлоҳнинг буйруқларидан устун кўргани сабабли бира тўла жиноятчи кофирга айланиб қолади. Ундай кимсалар, токи азобни кўрмагунича тўлиқ имон келтирмайдилар.
[61] Исро 17/15, Қасос 28/59.
[62] Чунки, шайтонлар тўғри йўлдаги кишиларни адаштиради. Қуръон эса адашганларни тўғри йўлга солади. Бу бирбирига зид ишлардир.
[63] Қуръон оятлари Муҳаммад алайҳиссаломга нозил бўлишидан аввал шайтонлар эшита олмайди (Соффат 37/5-10). Лекин, нозил бўлганидан кейин уни шайтон ва жинлар уни эшитади (Жин 72/1-13).
[64] Анбиё 21/45, Муддассир 74/1-2.
[65] Араб тилида «қанот ёзиш», «қанотини паст тутиш» деганда кўмакдош бўлиш, ёрдам бериш, камтарлик қилиш, яхшилик қилиш каби маънолар тушунилади.
[66] Бу оятга кўра, қилаётган гуноҳлари сабабли қариндош-уруғлардан воз кечилмайди, улардан юз ўгириб сила-и раҳмни тўхтатмайди. Балки, уларнинг қилган ишларидан узоқ турилади, уларни имон-Исломга, яхшиликка, тавба ва ислоҳга чақирилади. Имонингиз сабабли сизга очиқча душманлик қилмагунга қадар, ҳеч ким билан адоватлашиб бўлмайди.
[67] Муззаммил 73/2, 20.
[68] Шайтонни тушиши деганда шайтонни инсонга дўст бўлиб олгани, васвасаси таъсирига кириб қолгани, шайтонлашиб қолгани тушунилади. Буни очиқлаган ўхшаш оятлар: Аъроф 7/27, Марям, 19/83, Фуссилат 41/25, Зухруф 43/36.
[69] Имом Насафий Зажжождан бир нақл қилади: Бир шоир аслида бўлмаган нарса билан (кимнидир) мақтаса ёки ҳажв қилса, халқ ўшани яхши кўриб эргашиб кетаверса, демак улар йўлдан озган кишилардир (Имом Насафий, Мадорикут-Танзил).
[70] Оятда келтирилган «ҳайм» калимаси мақташ, ёмонлаш ва бошқа ҳолатларда муболағага берилиб кетиш, ғулувга кириб кетиш билан мисол қилиб келтирилади (Муфрадот).
Изоҳ қўшиш