- Алақ сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
(Алақ 96/1)
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
Яратган Эганг номи ила ўқи! Яратган Удир[2].
(Алақ 96/2)
خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ
У инсонни ёпишқоқ-лахта қондан яратди.
(Алақ 96/3)
اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ
Ўқи! Яратган Эганг энг сахийдир.
(Алақ 96/4)
الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
У қалам билан ўргатди[3].
(Алақ 96/5)
عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
Инсонга билмаган нарсасини У ўргатди.
(Алақ 96/6)
كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَىٰ
Йўқ, инсон аниқ ҳаддан ошар,
(Алақ 96/7)
أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَىٰ
Ўзини еҳтиёжсиз деб билса агар!
(Алақ 96/8)
إِنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ الرُّجْعَىٰ
Албатта, қайтиб борадиган жой яратган Эганг ҳузуридир.
(Алақ 96/9)
أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَىٰ
Қарши чиқаётган кишини кўрдингми?
(Алақ 96/10)
عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰ
Намоз ўқиётган қулга (қарши чиқаётганни).
(Алақ 96/11)
أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ عَلَى الْهُدَىٰ
Кўрдингми? Агар у (намоз ўқиётган киши) тўғри йўлда бўлса-чи?
(Алақ 96/12)
أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَىٰ
Ёки у, инсонларни гуноҳлардан сақланиб-тақво қилишга буюраётган бўлса-чи?
(Алақ 96/13)
أَرَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰ
Агар у (намоздан тўсаётган киши)нинг ўзи (Қуръон ва пайғамбарни) ёлғончига чиқараётган бўлса нима дейсан?
(Алақ 96/14)
أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرَىٰ
Аллоҳ кўриб турганини у билмас еканми?
(Алақ 96/15)
كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ
Йўқ! (бас қилсин!)[4] Агар бас қилмаса, Биз унинг пешонасидан тутиб (жаҳаннамга) судраймиз.
(Алақ 96/16)
نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ
Ўша ёлғончи, гуноҳкор пешонасидан (тутиб судраймиз).
(Алақ 96/17)
فَلْيَدْعُ نَادِيَهُ
Шунда, у (қўлидан келса) ўз тарафдорларини чақирсин-чи[5].
(Алақ 96/18)
سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ
Биз забонийларни[6] чақирамиз!
(Алақ 96/19)
كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ ۩
Йўқ, йўқ![7] Сен унга итоат қилма – талабини бажарма! (Аллоҳга) бош эгиб сажда қил ва (Унинг розилигига) яқинлаш![8]
[1] Алақ сураси, 19 оятдан иборат, Маккада тушган. Тушиш тартиби 1, ёзилиш тартиби 96.
[2] Бу сурадаги илк 5 оят Муҳаммад алайҳиссаломга илк нозил бўлган ваҳий деб қабул қилинган. Бу оятларда яратилишга, ёзув-чизув ва билмаганини ўрганишга диққатни жалб қилиниши – Қуръонда энг аввал буюрилган буйруқ ён-атрофни, табиатни, ўз нафсини ва бутун борлиқни ўқиб-ўрганишга – уқишга алоқадор эканига ишорат қилмоқда. Зотан, илк пайғамбар – Одам алайҳиссаломга ҳам Аллоҳ таоло аввало борлиқлардаги нарсаларни ўргатган. (Қаранг: Бақара 2/30 ва давоми)
[3] Бақара 2/31- оятда “Аллоҳ Одамга борлиқларни исмини – нимага ярашини ўргатди” деди. Бу оятда эса, қалам билан ўргатганини айтмоқда. Демак, ёзув-чизувни илк ўрганган инсон Одам, уни илк ўргатган эса Аллоҳдир. Шундай қилиб Одам алайҳиссалом инсон наслидан илк ўрганувчи ва инсонларнинг илк ўргатувчиси бўлди.
[4] Бу оят инсонларни намоздан тўсаётган барчаcга таҳдид бўлади. Инсонларни намоздан ва масжидлардан тўсаётган кишилар охир-оқибат Аллоҳдан қандай жазо олишини унутмасин. Зотан, инсонларни масжидлардан тўсиш зулмдир. (Қаранг: Бақара 2/114)
[5] Ривоят қилинишича, Расулуллоҳ намоз ўқиётганида Абу жаҳл келиб: “Ахир мен сени бундан ман қилмаганмидим?”, деганида, Расулуллоҳ Абу Жаҳлга ғазаб қилади. Шунда у: “Сен менга таҳдид қиляпсанми хали. Мен водий аҳлининг энг тарафдори кўпиман”, деганида, мана шу оятлар нозил бўлган.
[6] Балоғат ва усул уламоларининг аксарияти забонияга “азоб фаришталари” деб маъно берган. Бошқалари эса “Расулуллоҳдан инсонлар тарафидан келадиган суиқасдни даф этувчи малаклар” деб айтган.
[7] Яъни, инсонларни намоздан қайтараётган ва намозга қарши чиқаётган кишига бўйсунилмайди, унинг талаби бажарилмади. Аллоҳга осий бўладиган ишда бандасига итоат қилинмайди.
[8] Аллоҳ бандаларга уларнинг шоҳтомиридан ҳам яқин бўлгани учун, оятга “Аллоҳнинг розилигига яқинлаш”, деб маъно бердик.
