Савол: Бир мажлисда ўтирган эдик, бир олим йигит мажлисда берилаётган саволларга оятлардан жавоб бераётган эди. Шунда савол берган киши: “Эй қори, нима учун оятдан аввал “аъувзу айтмаяпсиз?”, деб танқид қилиди. Жавоб бераётган йигит: “Бир мажлисда ўтиганимизда бир марта айтилган “аъувзу”, мажлис якунлангунча ўқиладиган оятлар учун кифоя бўлади”, деб жавоб берди. Лекин, саволлар кўп бўлгани учун, бу берган жавобига далил сўрай олмадик. Бу ҳақда сиз нима дейсиз?
Жавоб: Шайтондан келадиган васвасадан қочиб Аллоҳга сиғиниш фақат Қуръон ўқилаётганида эмас, балки бошқа ҳолатларда ҳам талаб қилинади. Масалан: Аъроф сурасининг 200- оятида шундай буюрилган:
“Агар сенга шайтондан алоқаларни бузадиган бир васваса (ёмон хаёл ва нотўғри тушунча) келса, дарҳол Аллоҳга сиғин. Чунки У (Аллоҳ) эшитиб туради, кўриб туради.”
Бундан ташқари Мўминун сурасининг 96-98-оятлари, Фуссилат сурасининг 34-36-оятларида ҳам шайтонни васвасасидан паноҳ сўрашга буюрилганмиз. Инсон ҳар доим Аллоҳнинг ёрдамига муҳтож. Шайтон эса ҳар доим инсонга душман ва ҳар бир ишига фасод аралаштириш ва бузғунчилик қилиш пайида бўлади. Шундай экан, мусулмон киши эрталаб турганида ҳам, ётишдан олдин ҳам, бирон бир ишга қўл уришда ҳам, инсонлар билан бирон бир шериклик ишни бошлашида ҳам, қуда-андачиликка ҳаракат қилнганида ҳам, бундан ташқари яна бошқа ишларда ҳам шайтоннинг васвасасидан Аллоҳга сиғиниб юришида ҳеч қандай зиён бўлмайди, аксинча, фақат яхши бўлади. Зотан, Қуръондаги энг сўнгги ёзилган “ан-Нос” сурасида ҳам “ауъувзу”ни айтишга буюрган, лекин қачон ва қаердалиги айтилмаган. Бу дегани, инсон доим Аллоҳнинг мадади ва ёрдамига муҳтож эканини ва доимо Аллоҳдан паноҳ сўраб юриши кераклигини билдиради.
Айнан Қуръон ўқишҳдан аввал “аъувзу” айтиш масаласига келсак, Қуръон ўқимоқчи бўлган инсон илк бошда бир марта айтиб қўйса кифоя қилади. Шунинг учун ҳам, ҳар тўрт ракаатлик намозда илк ракаатининг ўзидагина “аъувзу” айтилади, қолган уч ракаатида айтилмайди. Алоқадорт оят қуйидагича:
“Қуръон ўқийдиган вақтингда қувилган (яхшиликлардан маҳрум бўлган) шайтондан Аллоҳга сиғин.” (Наҳл 16/98)
Бу оят Моида сурасининг 6-оятидаги буйруққ ўхшайди, яъни намоз ўқимоқчи бўлган инсоннинг намоз учун олиши керак бўлган таҳорати бўлмаса, у инсон агар бир маротаба таҳорат олса, ўша таҳорати билан хоҳлаганича намоз ўқий олганидек, битта мажлисда ўтириб Қуръон оятларидан жавоб бераётган инсон ҳам мажлиснинг бошида бир маротаба “аъувзу” айтиб қўйишлиги билан кифояланса бўлади.
Буни бошқа бир мисол келтирадиган бўлсак; бир инсон таом ейишдан аввал бир марта “бисмиллоҳ”ни айтса, энди у инсон таомини еб битиргунича “бисмиллоҳ”ни қайтиб такрорламаса ҳам гуноҳкор ҳам ододбсиз ҳам бўлмайди.
Қуръон ўқишдан олдин “аъувзу” айтишнинг ҳикмати – шайтон Қуръон ўқигувчини хаёлини бузиб, оятларга бирон нарса қўшиб ёки айриб қўйдирмаслигидан, ўқиётган маъноларини тадаббур ва тафаккур қилмай ўқиб қўйишидан, ўқиган оятларига амал қилмай қолишидан, ўзи тушуниб-етганидан кейин уни бошқаларга ҳам тавсия қилмай қолишидан Аллоҳга сиғинишдир. (Маълумот учун қаранг: Тафсир Ибн Касир; Мадорик ат-Танзил ли-Имоми ан-Насафий; Тафсири Жомиул Баён, Ибн Жарир ат-Тобарий)
Шуни ҳам эслатиб ўтмоқчимизки, инсонни Қуръондан чалғитадиган фақат жин шайтони эмас, инсон шайтонлари ҳам бор. Аллоҳдан паноҳ сўраганда, сизни Қуръондан чалғитадиган ва Қуръондан узоқлаштирмоқчи бўлган иснон шайтонларидан ҳам паноҳ сўрашни унутманг ва “ан-Нос” сурасига амал қилинг.
