Савол: “Аллоҳ таоло Қуръон оятларини тамоман нозил қилмай туриб Расулуллоҳ ҳукм бермайди” демоқдасиз. Хўп, агар буни қабул қиладиган бўлсак, Расулуллоҳ 23 йил мобайнида ҳукм бермасдан Аллоҳга элчилик қилди деган бир тушунарсиз ҳолат ўртага чиқиб қолмайдими?
Жавоб: Тоҳо сурасининг 114- оятида келтирилишича, Аллоҳ таоло ваҳий жараёни якунланмай туриб Расулуллоҳга Қуръон билан ҳукм бермаслик кераклиги ҳақида огоҳлантирган. Ваҳий жараёнидан назарда тутилган нарса бутун Қуръон эмас, балки, ўша мавзуга алоқадор бўлган бошқа очиқлаб берувчи оятларни нозил бўлишидир. Чунки, Қуръон маъно тўпламларидан ташкил топган бир китобдир. Ҳар қандай масала ва мавзуга – ўша мавзуга алоқадор оятларни барчаси нозил бўлганидан кейин ҳукм берилган. Расулуллоҳдан талаб қилинган нарса мана шу эди. Қиёмат сурасининг 16-19 ва Исро сурасининг 106- оятларига мана шу жиҳатдан эътибор берилиши керак.
Баъзи масалалар оятларда жуда ҳам очиқ қилиб тушунтирилади. Ўша очиқ ҳукм ўша заҳоти ҳаётга татбиқ этилиб ижро қилиниши мумкин. Аммо, ўша оятда тўлиқ тушунилмаган бошқа ҳукмлар ҳам ўрин олган бўлиши мумкин. У ҳукм – унга алоқадор бўлган оятлар жамланмаси тамоман нозил бўлганидан кейин аниқланади ва ижро этилади. Расулуллоҳга буюрилган нарса мана шудир, яъни маънолар бирлашмасини кутишдир. Буни аксига олиб, Қуръонни энг сўнги ояти нозил бўлгунча 23 йил мобайнида Расулуллоҳ асло ҳукм бермаган деган тушунча бўлиши мумкин эмас.
Др. Фотиҳ Ўрум
