“Савол: Баъзи китобларда нафс тарбияси ҳақида сўз борганда, жуда оз ухлаш, энг охирги даражада/минимум овқатланиш, ўзини хок-сор кўрсатадиган кийимларни кийиб юриш ҳақида ўқиб қоламан, бу ҳақда Қуръон нима деган?
Жавоб: Бизлар ҳар бир масалада кимдан ўрнак оишимиз жуда очиқ ва аниқ бўлган бир киши бор, у ҳам бўлса Аллоҳнинг Элчиси Муҳаммад алайҳиссаломдир. Аллоҳ таоло шундай буюради:
لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّـهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّـهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّـهَ كَثِيرًا
“Эй мўминлар! Қасамки, сизлар учун Аллоҳга ва охират кунига юзма-юз келишга ишонганлар ва Аллоҳни кўп зикр қилганлар учун Расулуллоҳда жуда чиройли ўрнак бор.” (Аҳзоб 33/21)
Ўз-ўзидан бирор нарсани ҳалол ёки ҳаром қилиш масаласида Аллоҳ таоло Муҳаммад алайҳиссаломни қандай огоҳлантирганини келгуси оятдан билиб оламиз:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّـهُ لَكَ ۖ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ ۚ وَاللَّـهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“Эй Набий! Аёлларингни ризосини кўзда тутиб, Аллоҳни сенга ҳалол қилган нарсасини нега ҳаром қилмоқдасан? Аллоҳ кўп кечиримли ва яхшилиги чексиздир.” (Таҳрим 66/1)
Биз мўминларга эса, Аллоҳ таоло шундай буюради:
“Эй Аллоҳга ишониб суянганлар! Аллоҳ сизларга ҳалол қилган яхши ва покиза бўлган нарсаларни ҳаром қилиб олманглар ва ҳаддан ошманглар. Аллоҳ ҳаддан ошганларни ёқтирмайди.” (Моида 5/87)
يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿٣١﴾ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّـهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ ۚ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ﴿٣٢﴾ قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُوا بِاللَّـهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّـهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
“Эй Одам ўғиллари! Ҳар сафар сажда ерига борган вақтингизда, сизларга ярашган/ташқи кийимларингизни кийинглар. Еб-ичинглар, аммо меёридан оширманглар. Аллоҳ меёридан ошириб юборувчиларни ёқтирмайди.
Айтгинки: “Аллоҳ Ўз қуллари учун пайдо қилган зийнатни/ташқи кийимни, тоза ва лаззатли ризқларни ким ҳаром қилди? Айтгинки: “Булар дунёда асосан мўминлар учундир, охират кунида эса фақатгина уларга тегишли бўлади.” Билимли бир қавм учун оятларимизни шундай қилиб очиқлаб берамиз.
Айтгинки: “Роббим фақатгина шуларни ҳаром қилди: Хоҳ очиқча хоҳ яширин бўлсин ҳар қандай фаҳш ишни, исм/гуноҳни, ҳақсиз тажовузни, Аллоҳ ҳақида бирон бир маълумот келмаган нарсани Унга ширк қўшишингизни ва Аллоҳ ҳақида билмаган нарсангизни гапиришни.” (Аъроф 7/31-33)
Бу оятлардан шу нарса маълум бўладики, ён-атрофимиздаги кишилардан ким нима деганига ва нима қилганига эмас, балки, Аллоҳ биздан нима қилишимизни ва қандай қилишимизни талаб қилганига эътибор беришимиз керак. Буни эса, Аллоҳни бизга юборган Китоби ва Аллоҳнинг элчисининг ҳикмат йўли орқали уни бизга тушунтириб берган ҳикмат йўли орқали ўрганиб оламиз.
Хоҳ нафс тарбияси бўлсин, хоҳ жисмоний тарбия бўлсин, хоҳ руҳий ва хоҳ маънавий тарбия бўлсин албатта Аллоҳ ҳалол қилиб берган ризқ-рўзидан воз кечиш шарт эмас, ҳалол ва покиза нарсалардан фойдаланган ҳолда ҳар қандай камолотга эришиш мумкин. Лекин, Аллоҳ учун ўзидаги неъмат ва имкониятларни бир озини Аллоҳ учун сарфлаш савобдан холи бўлмайди. Масалан, мубоҳ бўлган уйқусини бир қисмидан воз кечиб таҳажжуд намозига туриши, ҳалол ва пок бўлган қўлидаги ризқлардан еб туришни саҳардан кечгача тўзтатиб туриб нафл рўзалар тутиш нур устига аъло нур бўлади. Бундан ҳалол нарсалардан мутлақо воз кечиш деган нарса чиқмайди.
