Савол: Моида сурасида келтирилган “майта/ўлимтик” нимани ифода қилади? Ўлик балиқлар ҳам бу ҳукм ичига кирадими? Яъни балиқни ўлиги ейиладими?
Жавоб: Бақара 173, Моида 3, Анъом 145 ва Наҳл 115- оятларда айтиб ўтилган майта; “сўйилмай ўлган ҳайвон”, “ўз ажали билан ўлган ҳайвон” ёки сўйилмай ўлдирилган ҳайвон” хоҳ уй ҳайвони бўлсин, хоҳ ёввойи бўлсин, ейилиши мубоҳ бўлган ер ҳайвонлари ва оқиб чиқадиган қони бўлган ва кесилмасдан, ўз-ўзидан ўлиб қолган ҳайвонлардир.
Майта калимасининг ўзбекча таржимаси “ҳаром ўлган”, “ўлимтик”дир.
Аллоҳ таоло, ер ҳайвонларини аксича, сув ҳайвонларини ҳалол экани ҳақида бирорта ҳам истисно қўшмасдан шундай марҳамат қилган:
“Сизлар ва йўлчилар фойдалансин деб, денгиз ови ва емишлари сизларга ҳалол қилинди.
…“ أُحِلَّ لَكُمۡ صَيۡدُ ٱلۡبَحۡرِ وَطَعَامُهُ ۥ مَتَـٰعً۬ا لَّكُمۡ وَلِلسَّيَّارَةِۖ ” ”(Моида 5/96)
Бу оятга кўра, денгиз ҳайвонларининг, яъни сув остидан бошқа жойда яшай олмайдиган жонзотларнинг барчаси, қаерда ва қандай ҳолатда топилмасин; ҳалолдир. Бу жонлиларнинг исми қандай бўлмасин, уни қўлга киритган хоҳ Мусулмон бўлсин хоҳ ғайримуслим бўлсин, тирик ёки ўлик эканига эътибор қилинмасдан мутлақ ҳукм берилгандир; ҳалолдир.
“Аллоҳ таоло, маълум бир қисмини ҳаром қилмасдан ва бошқа ҳайвонлар каби сўйиш шартини қўшмасдан, денгиз ҳайвонларини мутлақо ҳалол қилиб бериши билан биргаликда қулларини қулайлик ва кенглик билан таъминлаган.” (Юсуф ал-Қарзовий, Исломда Ҳалол ва Ҳаром, Тарж” Мустафо Варли, Ҳилол Нашриёти, 3. Нашр, Анқара 1971, 64-с.)
