Баййина сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
98:1
لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّىٰ تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ
Аҳли китоб орасидаги кофирлик қилганлар[2] ва мушриклар то ўзларига баййина келганда ҳам (ўз ишларидан) айрилмадилар[3].
98:2
رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُطَهَّرَةً
Баййина – Аллоҳнинг элчисидир, у соф/тўғри саҳифаларни тиловат[4] қилмоқда[5].
98:3
فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ
Унда тўғри ҳукмлар бор[6].
98:4
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ
Китоб берилганлар ўзларига ўша баййина келганидан кейин (динда) фирқаланиб кетди[7].
98:5
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ
Ҳолбуки, улар – динга ҳеч нарса қўшмаган[8] ва ҳақда мустаҳкам турган ҳолда – фақат Аллоҳга қуллик қилишга, намозни пухта адо этишга ва закотни беришга буюрилган эди[9]. Тўғри дин мана шу.
98:6
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ أُولَٰئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ
Аҳли китоб орасидаги кофирлик қилганлар ва мушриклар жаҳаннамда мангу қолади. Ана шулар халойиқнинг энг ёмонидир.
98:7
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ
Имон келтирган ва манфаатли ишларни амалга оширганлар – ана шулар халойиқнинг энг яхшисидир.
98:8
جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۖ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ۚ ذَٰلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ
Раббига кўра уларнинг мукофоти – ичидан анҳорлар оқиб турадиган боғу бўстонлардир. Улар у ерларда ўлимсиз-мангу қолади. Аллоҳ улардан рози, улар ҳам Аллоҳдан рози бўлади. Бу – Роббидан қўрққанлар учундир.
[1] Баййина сураси, Мадинада тушган, 8 оят, тушиш тартиби 100, ёзилиш тартиби 98.
[2] Аҳли китоб – Ўзлари амал қиладиган динининг китоби ҳақида маълумотга эга бўлган кишилар. Утул китаб – Уларга илоҳий китоб юборилган миллат ва халқлардир.
[3] Булар рисолатдан аввал ҳам йўлдан адашган кимсалар эди, рисолатдан кейин ҳам ҳатто айнан уларнинг ўзига Аллоҳнинг элчиси оятларни тиловат қилиб берганида ҳам ҳақни тан олмадилар, мушрик ширкидан, кофир куфридан айрилмади ва ўз яшаш тарзини ўзгартириб айрилмади. Шунинг учун ҳам суранинг охирги оятида улар энди жаҳаннам аҳолиси бўлиши ҳақида билдириб қўйилган.
[4] تلو – талвун, тиловат – тушуниб ўқиш, тафаккур билан ўқиш, ўқиган нарсасига амал қилиш, эргашиш деган маъноларни ифодалайди (Муфрадт ва Мақойис تلو моддаси).
[5] Аллоҳнинг китобини – унга ҳеч нарса қўшмасдан ва айирмасдан бошқаларга тушунтириб етказиб берадиган ҳар бир мусулмон киши Қуръонни таблиғ қилувчи деб аталади ва у инсон Расулулллоҳнинг давомчиси ва Аллоҳнинг элчисининг элчиси ҳисобланади. Чунки, энди у инсон Расулуллоҳнинг вазифаси бўлган таблиғ ишини ўз зиммасига олган ва шу ишда давом этаётган бўлади. Набийлик, яъни пайғамбарлик ва ваҳий олиш якунланган, энди ҳеч кимга Аллоҳдан ваҳий келмайди, ҳеч ким пайғамбар бўлмайди, лекин Муҳаммад алайҳиссаломга келган ваҳийни таблиғ қилиб инсонларга етказиш иши қиёматгача давом этади. Аллоҳ сизу бизни шундай инсонлар қаторига ёзсин.
[6] Ҳар қандай қоғоз ва саҳифаларга ёзилган нарсага араб тилида китоб дейилади (Муфрадот). Бу оятда ўша саҳифаларнинг ичидаги нарсалар баён қилинганлиги ҳамда урғу шунга қаратилгани учун, китоб калимасига ҳукм деб маъно берилди.
[7] (Бақара 2/213). Ўзларига илоҳий китоб берилган баъзи насоролар рисолат келганидан кейин ўз хатоларини тан олдилар, Исломга кирдилар, Муҳаммад алайҳиссаломга ва Қуръонга ишондилар (Моида 5/83-85).
[8] Аллоҳдан бошқасининг сўзи ва ҳукми қўшилган дин холис дин бўлмайди. Шу сабабли, Аллоҳ таоло Ўзининг соф Ислом динини мукаммал бир шаклда Қуръони Каримда баён қилиб берди, уни Ўзи батафсил тафсирлаб берди ва бунга бир услуб қўйди. Ўзи белгилаб қўйган услуб ва қоидалардан бошқа йўллар билан тафсирланишини ва ҳукм олинишини катта гуноҳлар қаторига қўшиб қўйди ва бу ишга қўл урганларни ўзини Аллоҳни ўрнига қўйиб олган бўлишига ишорат қилиб ўтди (Ҳуд 11/1-2).
[9] Шўро 42/13-14.
[…] Баййина […]