Алақ сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
96:1
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
Яратган Эганг номи ила ўқи[2]!
96:2
خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ
У инсонни ёпишқоқ-лахта қондан яратди.
96:3
اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ
Ўқи! Яратган Эганг энг сахийдир.
96:4
الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
У қалам билан ўргатди[3].
96:5
عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
Инсонга билмаган нарсасини У ўргатди.
96:6
كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَىٰ
Йўқ, инсон аниқ ҳаддан ошар,
96:7
أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَىٰ
Ўзини эҳтиёжсиз деб билса агар!
96:8
إِنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ الرُّجْعَىٰ
Албатта, қайтиб борадиган жой яратган яратган Эганг ҳузуридир.
96:9
أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَىٰ
Қайтараётган кишини кўрдингми?
96:10
عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰ
Ибодатга (диндорликка) киришган бандани (диндан/ибодатдан қайтараётганини кўрдингми)?
96:11
أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ عَلَى الْهُدَىٰ
Кўрдингми? Агар у (ибодатга/диндорликка киришган банда) тўғри йўлда бўлса-чи?
96:12
أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَىٰ
Ёки у инсонларни гуноҳлардан сақланишга – тақводорликка буюраётган бўлса-чи?
96:13
أَرَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰ
Агар у (ибодатдан тўсаётган киши)нинг ўзи (Қуръон ва пайғамбарни) ёлғончига чиқараётган бўлса нима дейсан?
96:14
أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرَىٰ
Аллоҳ кўриб турганини у билмас эканми?
96:15
كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ
Йўқ! (Бас қилсин!)[4] Агар бас қилмаса, Биз унинг пешонасидан тутиб (жаҳаннамга) судраймиз.
96:16
نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ
Ўша ёлғончи, гуноҳкор пешонасидан (тутиб судраймиз).
96:17
فَلْيَدْعُ نَادِيَهُ
Шунда,у (қўлидан келса) ўз тарафдорларини чақирсин-чи.
96:18
سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ
Биз забонийларни[6] чақирамиз!
96:19
كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ۩
Йўқ![7] Сен унга итоат қилма – талабини бажарма! (Аллоҳга) бош эгиб сажда қил ва (Унинг розилигига) яқинлаш![8]
[1] Алақ сураси, 19 оятдан иборат, Маккада тушган. Тушиш тартиби 1, ёзилиш тартиби 96.
[2] Бу сурадаги илк 5 оят Муҳаммад алайҳиссаломга илк нозил бўлган ваҳий деб қабул қилинган. Бу оятларда яратилишга, ёзув-чизув ва билмаганини ўрганишга диққатни жалб қилиниши – Қуръонда энг аввал буюрилган буйруқ ён-атрофни, табиатни, ўз нафсини ва бутун борлиқни ўқиб-ўрганишга – уқишга алоқадор эканига ишорат қилмоқда. Зотан, илк пайғамбар – Одам алайҳиссаломга ҳам Аллоҳ таоло аввало борлиқлардаги нарсаларни ўргатган. (Қаранг: Бақара 2:30 ва давоми)
[3] Бақара 2/31- оятда “Аллоҳ Одамга борлиқларни исмини–нимага ярашини ўргатди” деди. Бу оятда эса, қалам билан ўргатганини айтмоқда. Демак, ёзув-чизувни илк ўрганган инсон Одам, уни илк ўргатган эса Аллоҳдир. Шундай қилиб Одам алайҳиссалом инсон наслидан илк ўрганувчи ва зурриёдларига илк ўргатувчиси бўлди.
[4]Бу оят инсонларни намоздан тўсаётган барча учун таҳдиддир. Инсонларни намоздан ва масжидлардан тўсаётган кишилар охир-оқибат Аллоҳдан қандай жазо олишини унутмасин. Зотан, инсонларни масжидлардан тўсиш зулмдир (Бақара 2:114).
[6] Балоғат ва усул уламоларининг аксарияти забонияга азоб фаришталари, деб маъно берган. Бошқалари эса инсонлар тарафидан Расулулоҳга қилинган суиқасдни даф этувчи малаклар, деб айтган.
[7] Яъни, инсонларни намоздан қайтараётган ва намозга қарши чиқаётган кишига бўйсунилмайди, унинг талаби бажарилмайди. Аллоҳга осий бўладиган ишда бандасига итоат қилинмайди.
[8] Аллоҳ бандаларга уларнинг шоҳтомиридан ҳам яқин бўлгани учун, оятга “Аллоҳнинг розилигига яқинлаш”, деб маъно бердик.
