Нозиот сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, доимо эзгулик ва неъмат улашиб турувчи – Аллоҳ номи билан.
79:1
وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا
Онт бўлсин, асосий масалага ечим чиқарувчиларга,[2]
79:2
وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا
Ишни завқ билан бажарувчиларга,[3]
79:3
وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا
Ишни осонликча бажарувчиларга,
79:4
فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا
Шу тариқа, олдинга илгариловчиларга,
79:5
فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا
Натижада, ишни тадбир билан бажарувчиларгаки,
79:6
يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ
Кун келиб қаттиқ титраш бўлади.
79:7
تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ
Ортидан силкиниш бўлади.[4]
79:8
قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ
Ўша куни баъзи бир виждон (эгалари) қаттиқ изтиробли,
79:9
أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ
Кўзлари маюс бўлади.[5]
79:10
يَقُولُونَ أَإِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ
Улар ҳозир шундай демоқда: “Биз қабрда эканимизда ростдан ҳам қайта тирилтириламизми?
79:11
أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا نَخِرَةً
Чириган суякка айланиб бўлганимизда-я?!”
79:12
قَالُوا تِلْكَ إِذًا كَرَّةٌ خَاسِرَةٌ
Улар (яна): “Ундай бўлса, бу зиёнли қайтиш бўлади,” дедилар.
79:13
فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ
У (қайтиш) биргина қичқириқ(қа оиддир).[6]
79:14
فَإِذَا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ
Шунда, улар бирданига очиқ майдонда (маҳшарда) бўлади.
79:15
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ
Сенга Мусонинг хабари келмадими?
79:16
إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى
Ўшанда, Робби туво водийсида/Тур тоғида[7] унга шундай нидо қилди:
79:17
اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ
“Сен Фиръавн ёнига бор. У жуда ҳаддан ошди.
79:18
فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَىٰ أَنْ تَزَكَّىٰ
Бориб шундай де: “Сен ўзингни поклашни хоҳлайсанми?
79:19
وَأَهْدِيَكَ إِلَىٰ رَبِّكَ فَتَخْشَىٰ
Сени Раббингга йўналтиришимни-чи? Шунда, Ундан чекинасан[8]”.
79:20
فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَىٰ
Сўнгра (Мусо) унга энг катта оятни (мўжизани) кўрсатди[9].
79:21
فَكَذَّبَ وَعَصَىٰ
Бироқ, (Фиръавн) ёлғонга чиқарди ва қарши чиқди.
79:22
ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَىٰ
Сўнг, тезда ортга ўгирилиб кетди.
79:23
فَحَشَرَ فَنَادَىٰ
Кейин, анжуман ўтказди[10] ва уларга мурожаат қилиб:
79:24
فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَىٰ
“Сизларни энг буюк раббингиз менман!”, деди.
79:25
فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَىٰ
Оқибатда, Аллоҳ уни келажакдагиларга ҳам замондошларига ҳам ибрат бўладиган қилиб жазолади.
79:26
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشَىٰ
Чекинадиганлар учун бунда аниқ ибрат бор.
79:27
أَأَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ ۚ بَنَاهَا
Сизларни яратилишингиз кучли ва мустаҳкамми ёки (Аллоҳ) барпо қилган осмонними?[11]
79:28
رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا
Уни устки қатламини юксалтириб қўйди ва уни мувозанатини тўғрилади.
79:29
وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
Тунини аломатсиз/қаронғу қилди,[12] (кундузги) ёруғлигини чиқариб қўйди[13].
79:30
وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا
Ундан кейин ерни тўшаб қўйди.
79:31
أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا
Уни ўзидан сувини ва ўтлоғини чиқариб қўйди.
79:32
وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا
Ва унга тоғлар ўрнатди[14].
79:33
مَتَاعًا لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ
Сизлар ва чорваларингиз фойдалансин деб (шундай қилди).
79:34
فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَىٰ
Ўша катта тўпланиш (вақти) келганида[15],
79:35
يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ مَا سَعَىٰ
Ўша куни инсон қилмишини бирма-бир эсга олади.
79:36
وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَىٰ
Кўрадиганлар учун[16] жаҳаннам ўртага чиқарилади.
79:37
فَأَمَّا مَنْ طَغَىٰ
Кимки ҳаддан ошса,
79:38
وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا
Ва дунё ҳаётини (охиратдан) афзал билса,
79:39
فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَىٰ
Демак, унинг борар жойи аниқ жаҳаннамдир.
79:40
وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ
Кимки Раббининг мақомидан қўрқса ва ўзини ҳой-у ҳаваси(га эргашиб кетиши)дан тийса,[17]
79:41
فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ
Демак, унинг борар жойи аниқ жаннатдир.
79:42
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا
Улар сендан (қиёмат) вақтини қачон қоим бўлишини сўрашмоқда.
79:43
فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْرَاهَا
Сен уни қайердан билардинг?!
79:44
إِلَىٰ رَبِّكَ مُنْتَهَاهَا
Уни тамомий илми Раббинга оид.
79:45
إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشَاهَا
Сен фақат ундан чекинадиганларни огоҳлантирувчисан.
79:46
كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا
Инсонлар қиёматни кўрган кунида, ўзларини гўё дунёда фақат бир кеча ёки бир кундуз вақтичалик қолгандек ҳис қилишади[18].
[1] Назиат сураси, Маккада тушган, 46 оят. Тушиш тартиби 81, ёзилиш тартиби 79.
[2] Илк 5 оятдаги илк калималар зеҳндаги насф (кишилар -نفوس “калимасига сифат деб таржима қилинган.
[3] Ал-Айн н-ш-т моддаси.
[4] Иккинчи силкинишдан сўнг ер остидаги ўликлар ер устига чиқади. Оят шунга ишорат қилади.
[5] Воқеа 56:4-7, Муззаммил 73:11-14.
[6] Ясин 36:51-52.
[7] Марям 19:52, Тоҳа 20:12.
[8] Тоҳа 20:44- оятида буюрилганидек, Мусо а.с. Фиръавнга бориб юмшоқ гапирган.
[9] Яъни, Мусо алайҳиссалом Аллоҳ тарафидан ўзига берилган мўжизалар орасидан энг каттасини ҳам кўрсатган. Лекин у шунда ҳам Мусо АЛлоҳнинг элчиси эканига ишонмаган.
[10] Ҳашр – инсонларни бир жойга тўплаш, халқни бир жойга жамлаш, ҳаммани йиғиш, деган маъноларни билдиради. Бу жумлада мафъул кўрсатилмагани сабабли, Фиръавн гапирганида эшитадиган даражадаги миқдорда инсон йиғилганини, улар орасида Мусо алайҳиссалом бўлмаганини инобатга олган ҳолда, Фиръавн ўзининг хос одамлари, маслаҳатчилари, сеҳргарлари ва бошқа аёнларини йиғиб мажлис ўтказгани ва уларни Мусога қарши иш олиб боришга ва ўз сиёсатини кучайтиришга ташвиқ қилиш мақсадида ўз саройида анжуман ўтказди деб таржима қилдик.
[11] Аслида, Осмонларни ва ерни яратиш инсонларни яратишдан қийинроқ иш (Ғофир 40:57). Лекин, Аллоҳ учун ҳеч қандай қийинлик ва муаммо бўлмайди. Чунки, Аллоҳ: “Бўл!” деса, дархол ўша нарса пайдо бўлишни бошлайди (Ясин 36:82).
[12] Оятдаги “ағтоша” феълининг ўзаги бўлган “ал-ғотш” сўзи кўз қамашмаси деган маънони билдиради. Қамашган кўз учун ҳар нарса аломатсиз, белгисиз бўлиб кўринади. Қаерга кетаётгани билмайдиган даражада йўли ғойиб бўлган чўлга “мафазатун ғатшо = مفَازةٌ غَطْشى” дейилади. (Лисанул Араб, ғтъш моддаси). Тун дейиш учун албатта қоронғу бўлиш шарт эмас. Шу сабабли баъзи минтақаларда ёруқ кечалар ўртага чиқади.
[14] Еттинчи оятда осмонлар ва ер олти кунда яратилгани билдирилган. Қуйидаги оятларда эса, ер икки кунда яратилгани, озиқ-овқат ўлчовларини ерга жойлаштириш иши яна икки кун давом этгани, қолган икки кунда эса осмонлар яратилгани билдирилган. (Фуссилат 41:9-12)
[15] Араб тилида “томма” деб бир нарсани бўғозигача тўлдиришга айтилади (Мақойис, Сиҳоҳ). Қиёмат куни инсонлар, жинлар ва ҳайвонлар маҳшар майдонини тўлдириб юборганлиги сабабли, ўша кунги тўпланиш энг катта тўпланиш бўлади.
[16] Жаҳаннамнинг эшиклари бўлади. У фақат жаҳаннамга кирадиган ва ундаги азобни кўрадиганлар учун очилади (Наҳл 16:29, Зумар 39:72, Ғофир 40:76).
[17] Катта гуноҳга қўл урмаганлар, ҳаётини чиройли яшаб ўтказган деб ҳисобланади ва уларга қилган яхши ишларидан кўра чиройлироқ мукофотлар берилади. Аллоҳ таоло Қуйидаги оятларда бу ҳақида очиқча баён қилган: Нажм 53:31–32, Анбиё 21:101-103. Катта гуноҳга қўл уриб, кейин ҳали кеч бўлмай ундан тавба қилиб қайтган ва ўзини тузатган кишлар ҳам мана шу сифатларга эга бўлади. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: Фурқон 25:68-70.
[18] (Мўминун 23/113) Зуҳо деб, қуёш кўтарилиб, иситишни бошлаган вақтдаги чошгоҳ вақтига айтилади. Оятдаги “зуҳаҳа” иборасидаги “ҳо” замири 29- оятдагидек самога қайтади. Демак, самонинг зуҳоси кундуздир (Лисабул Араб моддаси).
