Набаъ сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
78:1
عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ
Улар нимани сўраб-суриштиришяпти?
78:2
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ
Ўша буюк хабарни.[2]
78:3
الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ
Ўзлари у ҳақда келишмовчиликка тушган хабарни.
78:4
كَلَّا سَيَعْلَمُونَ
Йўқ! Яқинда билиб олишади.
78:5
ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ
Йўқ-йўқ! Яқинда билиб олишади[3].
78:6
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا
Ерни бешик[4] қилиб бермадикми?
78:7
وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا
Тоғларни қозиқ (қилиб бермадикми?)
78:8
وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا
Сизларни жуфт-жуфт қилиб яратдик[5].
78:9
وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا
Уйқунгизни дам олиш[6] (воситаси) қилдик.
78:10
وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا
Тунни парда[7] қилдик.
78:11
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا
Кундузни тирикчилик вақти қилдик[8].
78:12
وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا
Тепангизда мустаҳкам етти[9] (қават осмон) барпо қилдик.
78:13
وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا
(Унда) иссиқлик ва ёруғлик таратиб турадиган (қуёш)[10] пайдо қилдик.
78:14
وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا
Зичлаштириб сиқувчи (булут)лардан шарқироқ сувлар тушурдик.
78:15
لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا
Токи, у орқали дон ва ўсимликлар чиқарамиз.
78:16
وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا
Дарахтлари бир-бирига киришиб кетган боғ-роғлар ҳам.
78:17
إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا
Албатта, (ҳақ билан ботилни) ажратиш куни белгилаб қўйилган.
78:18
يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا
У куни сур чалинади. Шунда, тўп-тўп бўлиб келасизлар.
78:19
وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا
Осмон очилиб, эшиклар ҳолатига келади.[11]
78:20
وَسُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا
Тоғлар юргизилиб, саробга айланади.
78:21
إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا
Албатта, жаҳаннам (унга кирадиганларни) пойлаб туради.
78:22
لِلطَّاغِينَ مَآبًا
Гуноҳда ҳаддан ошганларга борар жой бўлиш учун.
78:23
لَابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا
Улар унда асрлар давомида қолишади.
78:24
لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا
Улар унда салқинликдан ҳам, чанқоқни қондирадиган ичимликдан ҳам баҳраманд бўлмайди.
78:25
إِلَّا حَمِيمًا وَغَسَّاقًا
Фақатгина, қайноқ сув ва бадандан чиққан теридан (баҳраманд бўлишади).
78:26
جَزَاءً وِفَاقًا
(Улар жиноятларига) яраша жазо олишади.
78:27
إِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ حِسَابًا
Чунки, улар ҳисоб-китобдан андиша қилмаган,
78:28
وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كِذَّابًا
Ва оятларимизни бутунлай ёлғонлаган бўлади[12].
78:29
وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ كِتَابًا
Биз эса, ҳамма нарсани бирма-бир ҳисоблаб (ёзиб) қўйган бўламиз.
78:30
فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا
(Уларга) “Азобни тотинглар! Сизларга азобдан бошқасини орттирмаймиз”[13] (дейилади).
78:31
إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا
Ютуқлар гуноҳлардан сақланувчилар учундир:
78:32
حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا
Боғу бўстон ва узумзорлар,
78:33
وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا
юқори савияда хизмат кўрсатадиган тенгқур борлиқлар/ҳурлар[14],
78:34
وَكَأْسًا دِهَاقًا
Тўлдирилган қадаҳлар (бор).
78:35
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا
Улар у ерда бекорчи сўз ҳам ёлғон ҳам эшитмайди.
78:36
جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا
Бу, яратган эганг тарафидан берилган етарли мукофотдир.
78:37
رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَٰنِ ۖ لَا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا
У осмонлар, ер ҳамда улар орасидагиларнинг ҳам яратган Эгасидир, яхшилиги чексиздир. (Маҳшарда) Унга сўз очолмайдилар.
78:38
يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِكَةُ صَفًّا ۖ لَا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَقَالَ صَوَابًا
Руҳ(лар) ва фаришталар[15] саф-саф бўлиб турадиган куни фақатгина Раҳмон рухсат берганлар гапиради ва рост гапиради[16].
78:39
ذَٰلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ ۖ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِ مَآبًا
Бу ҳақ кундир[17]. Ким хоҳласа, Раббига олиб борувчи йўлни тутади.
78:40
إِنَّا أَنْذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا
Албатта, сизларни яқиндаги азобдан огоҳлантириб қўйдик. Кун келиб ҳар ким қилиб ўтган ишини кўради ва кофир киши: “Ей воҳ! Кошки тупроққа айланиб кетганимда эди!”, деб қолади.
[1] Набаъ сураси, Маккада тушган, 40 оят. Тушиш тартиби 80, ёзилиш тартиби 78.
[2]Сод 38:67-68 оятларда Қуръони Карим буюк хабар дея келтирилган. Демак, бу оятдаги буюк хабар Қуръонга ва унда келтирилган хабарларга ишорат қилади. Муҳаммад а.с. пайғамбар бўлиб келиши Маккаликлар ва бошқа араб халқлари учун жуда катта хабар ва ўзгариш бўлган. Улар бир-биридан бу ҳақида сўраб-суриштирадиган бўлиб қолишган. Бу оятлар айнан Маккада содир бўлаётган ўша ҳодисалардан хабар бермоқда.
[3]Яъни, Қуръонга ва ундаги хабарларга ишонмаётган кимсалар яқинда Қуръон ва ундаги хабарлар албатта Аллоҳнинг китоби эканини, ундаги хабарлар ҳақ эканини билиб олишади. Буни кимдир дунёда эканида билади, кимдир охиратда билади (Анъом 6:30).
[4]Инсонлар ердан бошқа сайёраларда ерда юрганидек юролмайди, ерда яшаганидек яшолмайди. Чунки, бошқа сайёралар инсоният яшаши учун яратилмаган. Бешикка беланган бола ундан тушиб кетмасдан, бемалол қолгани каби, инсонлар ҳам ерда бемалол юрадилар, ухлайдилар ва ундан ташқарига чиқиб кетмасдан бемалол яшайдилар. Ерда маълум бир тортиш кучи бўлгани сабабли, ер мана шу вазифани бажариб туради.
[5] “Зуввижа” деб эркак билан аёлликка ҳам, руҳ билан баданни бирлашишига ҳам ишлатилади (Таквир 81:7).
[6]Оятдаги “субат” калимаси сокинлик, истироҳат, узилиш, тинчланиш каби бир-бирига ўхшаш маъноларни англатади. Инсон уйқуга кетганида ҳам вужуди дам олади, руҳи тинчланади, сезиш органлари сусаяди. Бу эса, инсондаги ҳам жисмоний ҳамда руҳий чарчоққа малҳам бўлади.
[7]Оятдаги “либос” калимаси тунда баъзи нарсаларни кўзга кўринмаслигига ишорат қилади. Ҳақиқий маънодаги либос тушунилмайди.
[8]Инсонни ҳақиқий дам олиши ва истироҳат қилиши тундаги уйқу билан бўлади (Юнус 10:67, Ғофир 40:61). Кундузи эса тирикчилик учун меҳнат қилади. Шу сабабли, кундузги уйқу ҳеч қачон тунги уйқуни ўрнини босолмайди. Тунда қилинган меҳнат ҳам, кундузи қилинган меҳнат каби бўлмайди.
[9]Ўхшаш оятлар: Бақара 2:29, Исро 17:44, Муъминун 23:17, 86, Фуссилат 41:12, Талоқ 65:12, Мулк 67:3, Нуҳ 71:15.
[10]Нуҳ 71:16 оятга кўра, бу оятдаги сирож қуёшга далолат қилади. Қуёшга берилган “ваҳҳож” сифати иссиқлик манбаига ҳам, ёруқлик манбаига ҳам айтилади. Зеро, қуёшда ҳар иккаласи бор.
[11]У кунда осмон оқ булутлар билан ёрилади ва фаришталар тўп-тўп бўлиб туширилади (Фурқон 25:25). Осмон яратилишидан аввал туман ҳолатида эди (Фуссилат 41:11). Қиёматда ер ва осмон ўзгартирилади (Иброҳим 14:48).
[12]Юқорида билдирилган жазолар мана шу каби ёлғончи кофирларга берилади.
[13]Духон 44:34-50 оятларда жаҳаннамга кирганлар ҳам “Азобни тотинглар!” дейилиши билдирилган.
Ундай хизматкор ҳурлар жаннатда ҳар бир эркак ва аёл учун берилади. Улар аёл қиёфасида бўлади.
[15]Қиёмат куни маҳшарга фақатгина жаннат ёки жаҳаннамга кирадиган кишилар тўпланади (Анъом 6:130). Улар инсон ва жин тоифасидаги борлиқлардир. Улардан бошқаси сўроқ-савол қилинмайди. Чунки, фақатгина инсон ва жин тоифаси имтиҳон учун яратилган (Зориёт 51:56). Кофир ёки мўминлик васфи ҳам инсонлар ва жинларга ишлатилади. Фаришталар ҳам Аллоҳ тарафидан вазифа юклатилган жинлардир. Малоикалик уларнинг мақомидир. Малаклар Аллоҳ тарафидан вазифа юклатиган жинлардир. Бу оятга кўра улар ҳам инсонлар билан бирга саф тортиб туришади. Демак, оятдаги руҳ калимаси инсон ва жин тоифасидаги кишиларга ишорат қилиниши энг яқин эҳтимолдир.
[16]Аллоҳ изн бермаган киши қиёматда бир оғиз ҳам гапиролмайди (Ҳуд 11:105).
[17]Қиёмат кунини ҳақ кун дея номланиши у куннинг келиши аниқ ва шубҳасиз эканини ҳамда у кунда бериладиган ҳукмларнинг барчаси ҳақ эканини билдиради.
