Мурсалат сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
77:1
وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفًا
Онт бўлсин, яхшилик ёйиш учун юборилганларга,[2]
77:2
فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفًا
(Вазифасини) тираниб-тирмашиб бажарувчиларга,[3]
77:3
وَالنَّاشِرَاتِ نَشْرًا
(Яхшиликни) ҳар тафарга ёювчиларга,
77:4
فَالْفَارِقَاتِ فَرْقًا
(Ҳақ билан ботилни) аниқ ажратиб берувчиларга,[4]
77:5
فَالْمُلْقِيَاتِ ذِكْرًا
Эслатма (Қуръон)ни улаштирувчиларга, [5]
77:6
عُذْرًا أَوْ نُذْرًا
(Қуръон) ё узр учунёки огоҳлантириш учундир![6]
77:7
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ
Сизларга таҳдид қилинган нарса аниқ содир бўлади.
77:8
فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ
Юлдузлар сўндирилганида,
77:9
وَإِذَا السَّمَاءُ فُرِجَتْ
Осмон ёрилганида,
77:10
وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ
Тоғлар совурилганида,[7]
77:11
وَاِذَا الرُّسُلُ اُقِّتَتْۜ
Элчиларга вақт ажратилганида,[8]
77:12
لِأَيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ
Қайси кунга вақт белгиланган?
77:13
لِيَوْمِ الْفَصْلِ
Ажратиш кунига.
77:14
وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الْفَصْلِ
Ажратиш куни нима эканини сен қаердан билардинг?
77:15
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:16
أَلَمْ نُهْلِكِ الْأَوَّلِينَ
Аввалги (ёлғончи)ларни ҳалок қилмадикми?
77:17
ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِينَ
Сўнг, уларга (ҳалокатда) кейингиларни эргаштиряпмиз.
77:18
كَذَٰلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِينَ
Жиноятчиларга шундай муомала қиламиз.
77:19
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:20
أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ
Сизларни чидамсиз сувдан яратмадикми?
77:21
فَجَعَلْنَاهُ فِي قَرَارٍ مَكِينٍ
Кейин, уни мустаҳкам ерга ерлаштирдик,[9]
77:22
إِلَىٰ قَدَرٍ مَعْلُومٍ
Маълум муддатгача.
77:23
فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ
Шу тариқа ўлчов белгиладик. Биз жуда яхши ўлчов белгиловчимиз![10]
77:24
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:25
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ كِفَاتًا
Ерни қўйнига оладиган қилиб қўймадикми?[11]
77:26
أَحْيَاءً وَأَمْوَاتًا
Тирикларни ҳам ўликларни ҳам.
77:27
وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَيْنَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا
Ерда мустаҳкам тортиш кучи ўрнаштирдик[12] ва сизларга ширин сувлар ичирдик.
77:28
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:29
انْطَلِقُوا إِلَىٰ مَا كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ
(Кофирларга шундай дейилади:) “Ўзингиз ёлғонлаган жойга (жаҳаннамга) боринглар.
77:30
انْطَلِقُوا إِلَىٰ ظِلٍّ ذِي ثَلَاثِ شُعَبٍ
Уч бўлимли қоронғуликка боринглар.
77:31
لَا ظَلِيلٍ وَلَا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ
(Уни) соя-салқини ҳам йўқ, оташдан ҳам сақламайди.”
77:32
إِنَّهَا تَرْمِي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِ
У ёғоч-тўнгаклар каби учқунлар сочади.[13]
77:33
كَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ
У (учқун) ҳудди сариқ туяга ўхшайди.[14]
77:34
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой.
77:35
هَٰذَا يَوْمُ لَا يَنْطِقُونَ
Бу улар гапира олмайдиган кундир.
77:36
وَلَا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ
Узр билдиргани уларга рухсат берилмайди.
77:37
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:38
هَٰذَا يَوْمُ الْفَصْلِ ۖ جَمَعْنَاكُمْ وَالْأَوَّلِينَ
Бу (ҳақ билан ботилни) ажратиб олиш кунидир. Сизларни ҳам аввалгиларни ҳам тўплаймиз.
77:39
فَإِنْ كَانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ
Шундай экан, (эй кофирлар!) Агар режангиз бўлса, менга режа қилаверинглар![15]
77:40
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:41
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي ظِلَالٍ وَعُيُونٍ
Албатта, гуноҳлардан сақланувчи – тақводорлар соя-салқинлар ва булоқ бошларида,[16]
77:42
وَفَوَاكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَ
Ҳамда, кўнгли тусаган мева-чевалар атрофида (яшайдилар).
77:43
كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
(Уларга:) “Қилган ишларингиз эвазига, осойишталик билан (мазза қилиб) еб-ичинглар” (дейилади).
77:44
إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ
Биз, яхшилик қилувчиларни шундай мукофотлаймиз.
77:45
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:46
كُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِيلًا إِنَّكُمْ مُجْرِمُونَ
(Эй ёлғончилар!) “Еб-ичинглар, (дунёдан) яна бир оз баҳраманд бўлинглар! Сизлар аниқ жиноятчисизлар.”
77:47
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:48
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ
Ундайларга: “Аллоҳга бўйин эгинглар!”- дейилганида бўйин эгмайди.
77:49
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ
Ўша куни ёлғончиларнинг ҳолига вой!
77:50
فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ
Энди, у (Қуръон)дан кейин қайси сўзга ишонишадилар?![17]
[1] Мурсалат сураси, Маккада тушган, 50 оят. Тушиш тартиби 33, ёзилиш тартиби 77.
[2] Мусулмонларни ҳар бирига мана шундай вазифа юклатилган, аммо уларни ҳаммаси ҳам бундай қилмайди. Бу ҳақдаги оят: Аъроф 7:199.
[3] Бу ҳақидаги яна бир оят: Оли Имрон 3:13.
[4] Анфол 8/29.
[5] Илк беч оят муфассирлар тарафидан фаришта ёки шамоллар дея фарқли ва ихтилофли таъвил қилинган.Бизга кўра, бу оятлар ваҳийга ҳамда, ўша ваҳийни таблиғ қилувчи, етказувчи, ўргатувчи ва шу йўлга бел боғлаган шахслар ҳақида. Қуръон инсонларга нозил бўлганлиги туфайли, бу қасам ичилган сифатлар инсонларни сифатлари бўлиши керакки, ҳар ким ўзига керакли дарсни олсин. Шунҳа кўра, оятдаги сифатларга эркак кишини ҳам аёл кишини ҳам ўз ичига олувчи النفوس – ан-нуфус, яъни кишилар сўзининг сифати қилиб олдик.
[6]АллоҳтаолоҚуръоннинозилқилишиасосаниккисабабгакўрабўлади: 1) Аллоҳданбандаларигаузрникелтирибқўйишучун. Яъни, қиёматдажаҳаннамгаҳукмқилинганбандалар: Бизгаҳамкитобюборсангбўлмсамиди? Шундабизҳамяхшиинсонболарэдик, деббаҳонаваёлғонважҳларкелтирмасликлариучунтушутрилган. Инсонларгаэлчиларюборилганиданкейин, улардаАллоҳгақаршиҳечқандайҳужжатиқолмайди (Нисо 4:165). 2) Қуръонбарчагаогоҳлантиришбўлибтушган (нажм 53:56). Унданташқари, Қуръоннибошқаларгаетказадиганинсонлардаҳам, Бизинсонларниогоҳлантирганмиз, уларгаетказганмиз, дейишлариучун, уларниАллоҳҳузуридаўзлариниоқлашучунузрларибўлади (Аъроф 7:164-165).
[7]Тоҳа 20:105-106.
[8] Аъроф 7:6. Маҳшарда элчилар ҳам, уларга элчи юборилган кишилар ҳам албатта савол-жавоб қилинади. Лекин, юқоридаги оятга кўра, пайғамбарлар алоҳида савол-жавоб қилинади. Бунга Исо а.с. мисол бўлади: Моида 5:116-119.
[9] Оятдаги قَرَارٍ مَكٖينٍ = қорори-макин – унга жойлаштирилган нарсани соғлом ва мустаҳкам ҳолда ушлаб турадиган жойга айтилади. Бу маъно учун қаранг: (Мўминун 23/13 ва изоҳи).
[10] Инсонни бичими, эркак-ёки аёл экани, ранги-рўйи ва бутун хусусиятлари онасини қорнидалигида белгиланади (Оли Имрон 3:6).
[11] Ерда шундай хусусият борки, устида қанча инсон яшаб ўтган бўлса, уларни барчасини яна қайтарин ўз ичига сиғдира олади. Ер инсонни тиригини ҳам ўлигини ҳам ўз қўйнига олади.
[12] Раъд 13:3, Ҳижр 15:19, Наҳл 16:15, Анбиё 21:31, Намл 27:61, Луқмон 31:10, Фуссилат 41:10, Қоф 50:7.
[13] Бу маъно учун Замахшарини кашшоф номли тафсирига қаранг.
[14] Агар جِمَالَتٌ сўзи جمالات шаклида ўқилса, баланд кўприкларни ва елканли кемаларни арқони деган маънони ҳам ифодалайди. Замахшарий.
[15] Бу оятларни Расулуллоҳ ўз давридаги кофирларга хитобан айтгани аниқ. Бу каби иборани Ҳуд а.с. ҳам ўз қавмига айтган эдуи (Ҳуд 11:54-55). Шу билан бир қаторда, бу иборалар охиратда ҳам кофирларга нисбатан Аллоҳ тарафидан айтилиши мумкин.
[16] Тақво – Аллоҳдан қўрқиш, ёмонликдан ўзини тийиш, хатодан ўзини сақлаш, ҳимояланиш ва ўзини асл соф фитратини бузмаган деган маъноларни билдиради.
[17] Ҳозирда имон келтиришим, уқиб-ўрганишимиз, амал қилиб ҳаётга татбиқ қилишимиз керак бўлган китоб, қўлимиздаги Қуръондир, ундаги Аллоҳнинг сўзларидир. Бу ҳақиаги ўхшаш оятлар: Аъроф 7:185, Юнус 10:32, Жосия 45:6.
