Маъориж сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмати улашувчи – Аллоҳ номи билан.
70:1
سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ
Бир сўровчи содир бўладиган азоб ҳақида сўради.
70:2
لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ
Кофирларга тегишли азоб ҳақида. У азобни бартараф қилувчи (ҳеч ким) йўқ.
70:3
مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ
Олий мақомлар эгаси – Аллоҳ тарафидан келадиган (азоб ҳақида).
70:4
تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ
Миқдори эллик минг йил бўлган кунда,[2] Фаришталар ва Руҳ (Жаброил) Аллоҳга юксалади[3].
70:5
فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِيلًا
Сен чиройли сабр қил.
70:6
إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيدًا
Улар у (кун)ни узоқ биляпти.
70:7
وَنَرَاهُ قَرِيبًا
Биз эса уни яқин биламиз.
70:8
يَوْمَ تَكُونُ السَّمَاءُ كَالْمُهْلِ
У кунда осмон маъдан эритмасидек бўлиб қолади,
70:9
وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ
Тоғлар рангго-ранг юндек бўлиб қолади,
70:10
وَلَا يَسْأَلُ حَمِيمٌ حَمِيمًا
Ва ҳеч бир қадрдон қадрдон(и)дан аҳвол сўрамайди[4].
70:11
يُبَصَّرُونَهُمْ ۚ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ
Улар бир-бирига кўрсатиладилар. Жиноятчи у куннинг азобидан (қутилиб қолиш учун) ўз болаларини фидо қилмоқчи бўлади,
70:12
وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِيهِ
Аёлини, ака-укасини ҳам,
70:13
وَفَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ
Ўзини ҳимоя қилган қавм-қариндошини ҳам,
70:14
وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ يُنْجِيهِ
Ва ер юзида яшаб ўтган барчани (фидо қилиб), кейин, ўзини қутқармоқчи бўлади.
70:15
كَلَّا ۖ إِنَّهَا لَظَىٰ
Йўқ! жаҳаннам алангалидир.
70:16
نَزَّاعَةً لِلشَّوَىٰ
Терини шилиб ташловчидир.
70:17
تَدْعُو مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّىٰ
У (ҳақиқатдан) орқа ўгирган ва юз ўгирган ҳар кимни ўзига чорлайди.
70:18
وَجَمَعَ فَأَوْعَىٰ
Мол йиғиб (ҳаққини бермай) сақлаб қўйган кишини ҳам (чорлайди)!
70:19
إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا
Инсон чидамсиз/тўймас қилиб яратилган.
70:20
إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا
Унга бир ёмонлик/муаммо келганида жазавага тушиб қолади.
70:21
وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا
Унга яхшилик келганда эса бермай қўяди.
70:22
إِلَّا الْمُصَلِّينَ
Намоз ўқувчилар ундай эмас.[5]
70:23
الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ
Улар, намозларини пухта адо этади.
70:24
وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ
Уларнинг мол-давлатларида маълум бир ҳақ бор;
70:25
لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ
Сўрагувчи ва (сўрашдан) маҳрум бўлганлар учун.
70:26
وَالَّذِينَ يُصَدِّقُونَ بِيَوْمِ الدِّينِ
Улар, сарҳисоб кунини тасдиқлайди.
70:27
وَالَّذِينَ هُمْ مِنْ عَذَابِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ
Улар, яратган Эгасининг азобидан қўрқади.
70:28
إِنَّ عَذَابَ رَبِّهِمْ غَيْرُ مَأْمُونٍ
Чунки, яратган Эгасининг азоби (ҳукм қилинса) омонда қолинадиган эмас.[6]
70:29
وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ
Улар, аврат жойларини эҳтиёткорлик билан ҳимоя қилувчилардир.
70:30
إِلَّا عَلَىٰ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ
Фақат (ҳур) жуфтлари ва қўл остидаги асир(а)лар бундан мустасно.[7] Чунки, улар (бу ҳолатда) айбланмайдилар.
70:31
فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ
Кимки бундан бошқа (ҳукм) истаса, улар ҳаддан ошувчилардир.[8]
70:32
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ
Улар, омонатлари ва мажбуриятлари/келишувларига риоя қилувчилардир.
70:33
وَالَّذِينَ هُمْ بِشَهَادَاتِهِمْ قَائِمُونَ
Улар, гувоҳлигини тўғри адо этувчилардир.
70:34
وَالَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ
Улар, намозларини (динга ёрдамларини) муҳофаза қиладилар.
70:35
أُولَٰئِكَ فِي جَنَّاتٍ مُكْرَمُونَ
Ана шулар Жаннатларда иззат-икром кўрсатиладиган кишилардир.
70:36
فَمَالِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ
(Эй Муҳаммад!) Кофирлик қилганларга нима бўлдики, улар сен тарафга кўзларини лўқ қилиб бўйин чўзмоқда?!
70:37
عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ عِزِينَ
Ўнг ва чап тарафингда тўп-тўп бўлиб олишиб!
70:38
أَيَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ
Улардан ҳар бири неъмат тўла жаннатларга киргизилишини тамаъ[9] қиляптими?
70:39
كَلَّا ۖ إِنَّا خَلَقْنَاهُمْ مِمَّا يَعْلَمُونَ
Йўқ! Биз уларни ўзлари биладиган нарсадан яраттик[10].
70:40
فَلَا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ
Йўқ! Машриқлар ва мағрибларни Роббига қасамки, албатта, Бизни кучимиз етади.
70:41
عَلَىٰ أَنْ نُبَدِّلَ خَيْرًا مِنْهُمْ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
У (кофир)ларни ўрнига улардан яхшисини келтириб қўйишга кучимиз етади! Биз бундан ожиз эмасмиз.
70:42
فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّىٰ يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ
Уларни тек қўй, таҳдид қилинган кунга йўлиққунга қадар гуноҳга ботиб, ўйнаб-кулиб юраверсинлар!
70:43
يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعًا كَأَنَّهُمْ إِلَىٰ نُصُبٍ يُوفِضُونَ
У куни, худди нишонга қараб югургандек, мозорларидан шошилиб чиқариладилар.
70:44
خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ۚ ذَٰلِكَ الْيَوْمُ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ
(Кофирларнинг) кўзлари маюс, ўзларини эса хорлик босган бўлади. Уларга таҳдид қилинган кун ўша кундир.
[1] 70. Маориж сураси, Маккада тушган, 44 оят.Тушиш тартиби 79, ёзилиш тартиби 70.
[2] У вақтда қуёшнинг ҳаракати тўхтатилиб бўлигани, юлдузлар тўкилгани, ой тизимдан чиққани сабабли, у кунни ҳисоби бу қуёш ҳисоби бўйича бўлмайди. Осмонлар ва ердаги ҳар бир фаришта Аллоҳ ҳузурига кўтарилади. Чунки, осмонлар ва ерда уларнинг вазифаси тугаган бўлади. Яна бир масала, оятдаги “Аллоҳга юксалади” деганда Аллоҳга макон нисбат берилмайди. Балки, Аллоҳнинг амрига қайтарилади, деб тушунилади. Зеро, ҳар бир ишнинг охири Аллоҳга қайтарилади (Ҳуд 11/123).
[3] Яъни, ҳар бир фаришта яратилганидан кейин осмонлар ва ердаги вазифаларига тарқлишинидан олдин, ўзига тегишли буйруқни қаердан олган бўлсалар, ҳаммаси яна қайтиб ўша ерга юксалиши тушунилади, дейди муфасссирлар. Оятдаги Руҳ Жаброил фариштага ишорат қилади. Зеро, у фаришталар орасида алоҳида ҳурмат ва этиборга лойиқдир. Шу сабабли, бундан бошқа оятларда ҳам фаришталар ёнида алоҳида исми айтилиб келади (Бақара 2/98). Яна бошқа оятларда Жаброил фаришта “Руҳул-Қудус” дея номланган (Бақара 2/87, 253, Моида 5/110, Наҳл 16/102).
[4] Луқмон 31/33, Фотир 35/18, Духон 44/41.
[5] Намоз ўқийдиган ҳар ким ҳам бу оятда кўрсатилганидек яшамаганлиги учун, бу оятдаги الْمُصَلِّينَ калиамсини бошидаги ال = ал қўшимчасини аҳди зеҳнийдир. Бу оятдаги намоз ўқийдиганлардан мурод – айнан шу оятларда айтиб ўтилган сифатларга эга бўлган ҳолда намоз ўқийдиган мўминлардир.
[6] Кимда ким Аллоҳнинг азобига муносиб бўладига бир иш қилган бўлса ва Аллоҳ унга ўша азобни бераман деб қарор қилган бўлса, энди у Аллоҳни азобидан асло қутилиб қололмайди.
[7] Мажбурият остида ушлаб турилган аёллалрга асира дейилади. Ҳур аёллар ҳеч қачон мажбурият остида ушлаб турилмайди. барча савдо алоқалари ва шартномалар ўзаро келишилган ҳолда амалга оширилади. Нисо 4/29.
[8] Яъни, айб ва аврат ерларини номаҳрамлардан беркитмаганлар, Аллоҳни ҳукмига риоя қилмаган бўлади.
[9] Яъни, жаннатга киргани арзийдиган ҳеч қандай амал қилмасда, имон ва амалсиз, жаннатга муносиб бўлмасдан ҳам унга кирмоқчи бўляпсизларми, дегани бўлади.
[10] Яъни, ҳар бир инсон агар ҳаётда имон ва амали билан яшаб ўлса, ана шулар жаннатга киради деб ҳукм қилган АЛлоҳ. Кофирларнинг баъзилари эса, ҳеч қандай амалсиз ва имонсиз ҳам жаннатга кирамиз деб иддао қилади. Зеро, улар ҳам бошқа инсонлар каби бир томчи сувдан яратилган, уларни бошқалардан ортиқча жойи йўқ, яратилиши ҳам бир хил. Демак, уларга ҳам ҳамма инсонлар каби бир хл ҳукм қилинади; Аллоҳга ишониб яхши яшаса, охиратда жаннатга муносиб бўлади, ишонмасдан ёмнликлар қилиб яшаса, жаҳаннамга муносиб бўлади ва унга кириб абадий қолади.
