- Талоқ сураси[1]
بسم اللَّه الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат иАллоҳ номи билан.
65:1
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُيُوتِهِنَّ وَلَا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أَمْرًا {1}
Эй Пайғамбар! Аёлларингиздан ажрашсаларингиз, уларни иддаси учун[2] ажрашинглар ва иддаларини ҳисобланглар. Яратган Эгангиз Аллоҳга қарши чишдан сақланинг! Уларни уйларидан чиқариб юборманг, (ажрашган аёллар) ўзлари ҳам чиқмасин. Очиқ бир фаҳш ишга қўл урган бўлса бу бошқа[3]. Булар Аллоҳнинг (оила масаласидаги) қарорларидир. Ким Аллоҳнинг қарорларини бузса, зулм қилган бўлади. Сиз билмайсиз, балки Аллоҳ бундан кейин янги бир ҳолатни ўртага чиқариб қўяр[4].
65:2
فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِّنكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا {2}
(Идда) муддати ниҳоясига етганида, у аёлларни ё белгиланган – чиройли ҳолатда[5] ушлаб қолинглар ёки, белгиланган – чиройли ҳолатда ажрашинглар. Орангиздан иккита адолатли кишини[6] гувоҳ қилинглар ва гувоҳликни Аллоҳ учун тўғри бажаринглар[7]. Булар, Аллоҳ ва охират кунига ишонган кишиларга қилинадитган ўгитдир. Кимки Аллоҳга қарши чиқишдан сақланса, (Аллоҳ) унга чиқиш йўлини очиб беради.
65:3
وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا {3}
Ва кутмаган тарафидан унга ризқ беради. Кимки Аллоҳга суяниб-таянса, У унга кифоядир. Аллоҳ Ўз ишини ниҳоясига етказади. Аллоҳ ҳамма нарсага ўлчов қўйган[8].
وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِن نِّسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْرًا {4}
65:4
Одатдан тўхтаган аёлларингиздан (уларнинг ҳолатидан) шубҳа қилсангиз, уларнинг иддаси уч ойдир. (Бирон бир сабабга кўра) одат кўрмаган аёллар[9] ҳам (шундай). Ҳомиладор аёлларнинг (иддаси кутиш) муддати ҳомиласи туғишидир. Ким Аллоҳга қарши чиқишдан сақланса, (Аллоҳ) унинг ишини осонлаштириб қўяди.
65:5
ذَلِكَ أَمْرُ اللَّهِ أَنزَلَهُ إِلَيْكُمْ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُعْظِمْ لَهُ أَجْرًا {5}
Бу, Аллоҳни сизларга туширган буйруғидир. Ким Аллоҳга қарши чиқишдан сақланса, (Аллоҳ) уни ёмонликларини тўсиб қўяди ва ажр-мукофотини улуғ қилиб беради.
65:6
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَإِن كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَيْنَكُم بِمَعْرُوفٍ وَإِن تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى {6}
Имкониятингиз муқдорича ўзингиз яшаётган жойдан (уйдан) уларга (идда кутаётган аёлларга) ҳам жой беринг. Уларга (у уйни) тор қилиш учун зарар беришга уринманг. Агар ҳомила бўлсалар, туғиб олгунга қадар нафақасини бериб туринглар. Агар (болангизни) сизлар учун эмизиб берсалар, тўловларини беринг. Ўзаро белгиланган – чиройли ҳолатда иш юритинг. Агар (эмиздиришда) қийинчиликка дуч келсанглар, уни отаси учун бошқа аёл эмизади.
65:7
لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا {7}
Имконияти кенг киши шароитидан келиб чиқиб нафақасини[10] берсин. Ризқи ўлчаб қўйилган киши ҳам, Аллоҳ унга берган нарсадан нафақа берсин. Аллоҳ ҳеч кимга Ўзи берганидан ортиқча нарсага жавобгар қилмайди. Аллоҳ қийинчиликдан кейин енгиллик бериб қўяди[11].
65:8
وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِيدًا وَعَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُّكْرًا {8}
Не-не юртлар бор эди, у юртлар (аҳолиси) Робби ва Унинг элчилари амридан узоқлашиб/адашиб кетган. Биз уларни қаттиқ ҳисобга тортиб, уларни мисли кўрилмаган азоб билан азобладик.
65:9
فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَكَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا {9}
Натижада, ўз қилмишларининг жазосини тотдилар ва ишларининг оқибати зиён бўлди.
65:10
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُوْلِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا {10}
Аллоҳ уларга қаттиқ азоб тайёрлаб қўй(а)ди. Эй (Аллоҳга) ишонган, ақлу виждони соф кишилар! Аллоҳга қарши чиқишдан сақланинг! Шубҳасизки, Аллоҳ сизларга эслатувчи (насиҳат қилувчи) берди.
65:11
رَّسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا{11}
– Сизларга Аллоҳнинг аниқ-равшан оятларини тиловат[12] қилиб берадиган элчи (юборди). (Аллоҳ ва Расулига) ишонган ва яхши ишларни амалга оширган кишиларни зулматлардан нурга олиб чиқиш учун (Аллоҳ шундай қилди). Кимки Аллоҳга ишонса ва яхши ишларни амалга оширса, (Аллоҳ) уни остидан анҳорлар оқиб турадиган жаннаталарга жойлаб қўяди. улар унда ўлимсиз ҳолда абадий қолади. Аллоҳ унга чиройли ризқ бериб қўй(а)ди.
65:12
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا {12}
Аллоҳ етти қават осмонни ва ердан ҳам худди шунча яратди. Ҳар нарсага бир ўлчов қўйган Аллоҳ эканини ҳамда, илми ҳамма нарсани қамраб олган Аллоҳ эканини билиб олишингиз учун, (илоҳий) буйруқ улар орасида юриб туради.
[1] Талоқ сураси, Мадинада тушган, 12 оят. Тушиш тартиби 99, ёзилиш тартиби: 65.
[2] Иддаси учун дегани, аёлларни шариатга кўра ажрашишлари учун белгиланган вақтида дегани (Ғарибул-Қуръон, Зайниддин Қосим Ҳанафий). Яъни, идда кутишни бошлай оладиган қилиб, одат тугаганидан кейин, яқинлик қилмасан ажрашиш керак.
[3] Яъни, агар аёл фаҳш иш қилгани сабабли эри ундан ажрашган бўлса, ундай аёл эрининг уйида идда сақлаб ўтирмайди. Демак, фаҳш сабабли эмас, бошқа сабабли ажрашган аёлалрни эрларининг уйидан иддаларини куттирмай чиқариб юбориш, у аёлларга фаҳш ишга қўл урган аёлларга қилинадиган муомала қилинган бўлади. Шунинг учун, бу хусуда Аллоҳга тақво қилинглар, деб таъкидлаб қўйилди.
[4] Идда кутишнинг ҳикматларидан бири, агар эр-хотин арзимаган сабабларга кўра ажрашмоқчи бўлган бўлса, идда ичида балки ўша сабаблар бартараф бўлар, муаммолар ечилар, балки ўзаро меҳр-муҳаббат ҳисси пайдо бўлар. Мана шунинг учун ҳам, ажрашмоқчи бўлган оилага эр ва хотин тарафидан иккита ҳакам (яраштириш комиссияси) тайинлаб юборилади (Нисо 4/135).
[5] Маъруф деб, чиройли ва яхши экани ақл ёки шариат (Қуръон) орқали ўрганиладиган ҳар бир нарсага айтилади (Муфрадот). Қуръондаги маъруф калимаси, Аллоҳ буюрган ва белгилаб қўйган ишларга айтилади. Қуръондаги ҳар бир буйруқ маъруф ҳисобланади. Инсонларнинг ҳаётидагиҳар бир чиройли сўз ва ҳаракатларга ҳам маъруф дейилади.
[6] Гувоҳлар эркак киши бўлиши ҳам аёл киши бўлиши ҳам мумкин.
[7] Мана шу оятга кўра, талоқ ишини гувоҳларсиз амалга оширилмаслигини кўрсатади.
[8] Ҳамм анарсанинг ўлчови ва шарти бўлганидек, оиладаги ажрашиш масаласининг ҳам ўлчовлари ва шартлари бор. Бу оятарда кўрсатилган нарсалар талоқнинг ўлчови ва шартидир. Булар Аллоҳнинг талоқ масаласига қўйган чегарасидир.
[9] Яъни, ҳар қандай бир сабабга кўра одати кечикиб қолган ва ажрашиш қарори берилган кундан эътиборан уч ой муддат ичида одат кўрмаган аёллар.
[10] Яъни, аввалги оятда кўрсатилган, эрининг уйида идда кутаётган аёлларга бериладиган махсус нафақа. Демак, эр бой бўлса, уйида идда кутаётган аёлга кенг шароит қилиб бериши керак. Буни талоқ қилганман деб, шароитини қийин қилиб бўлмайди.
[11] Иншироҳ 94/5-6.
[12] Тиловат – оятларни тушуниб ўқиш, тушунтириб бериш, мавзуга алоқадор оятларни кетма-кет ўқиш деган маъноларни билдиради.
