- Тағобун сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи Аллоҳ номи билан.
64:1
يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ {1}
Осмонлар ва ердагилар Аллоҳни улуғлайди. Мутлақ ҳукмронлик Унга тегишли. Олқишу мақтов унга тегишли. У ҳамма нарсага ўлчов қўяди.
64:2
هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنكُمْ كَافِرٌ وَمِنكُم مُّؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ {2}
Сизларни яратган Удир. Энди, сизлардан кимдир кофир, кимдир мўминдир. Аллоҳ қилмишларингизни кўриб туради[2].
64:3
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ {3}
(Аллоҳ) осмонлар ва ерни ҳаққоний равишда (тўғри мақсадда) яратди, сизларга шакл берди ва шаклингизни чиройли қилди[3]. Қайтиш Унгадир[4].
64:4
يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ {4}
(Аллоҳ) осмонлар ва ердаги нарсаларни билади. Сизлар яшираётган нарсани ҳам, ошкор қилаётган нарсани ҳам билади. Зеро, диллардагиларни ҳам билади.
64:5
أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ {5}
Сизларга (ўзингиздан) Илгарлари кофирлик қилган кишиларнинг хабари келмадими?! Улар ишларининг ёмон оқибатини тотдилар. Яна, уларга аламли азоб бор[5].
64:6
ذَلِكَ بِأَنَّهُ كَانَت تَّأْتِيهِمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ يَهْدُونَنَا فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوا وَّاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ{6}
Чунки, Ўзларига юборилган элчилар уларга аниқ-равшан далиллар (мўъжизалар) билан келган. Улар эса: “Бизни бир инсон тўғри йўлга соладими?” дедилар, кофирлик қилдилар, юз ўгирдилар. Аллоҳ ўзини муҳтожсиз эканини кўрсатди[6]. Аллоҳ беҳожатдир, олқишу мақтовга лойиқдир.
64:7
زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن لَّن يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ {7}
Кофирлик қилганлар (ўлганидан кейин) ўзларини қайтиб тирилмайди деб ўйлади. Айт: “Ундай эмас! Роббимга қасамки, сизлар аниқ тириласизлар, кейин амалга оширган ишларингиз ўзингизга билдириб қўйилади. Бу Аллоҳга осон.”
64:8
فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ {8}
Шундай экан, Аллоҳга, Элчисига ва Биз туширган Нур(ли китоб)га ишонинглар. Аллоҳ қилмишларингиздан тўлиқ хабардордир[7].
64:9
يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ {9}
У сизларни тўпланиш кунида тўплайдиган кун, у йўқотиш (ва эришиш) кундир[8]. Ким Аллоҳга ишониб, яхши ишларни амалга оширса, У унинг ёмонликларини тўсиб қўяди ва уни остидан анҳорлар оқиб турадиган жаннатларга жойлайди. Улар унда ўлимсиз – мангу қолади. Мана шу улкан ютуқдир.
64:10
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ خَالِدِينَ فِيهَا وَبِئْسَ الْمَصِيرُ {10}
кофирлик қилиб, оятларимизни ёлғонлаган, улар жаҳаннам аҳлидир. улар унда ўлимсиз – мангу қолади. У жуда ёмон борар жой!
64:11
مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ {11}
Аллоҳнинг рухсатисиз ҳеч нарса содир бўлмайди. Ким Аллоҳга ишонса, (Аллоҳ) уни қалбини тўғри йўлга буради. Аллоҳ ҳамма нарсани билади[9]. 64:
64:12
وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ {12}
Аллоҳ ва Расулига итоат қилинглар. Юз ўгирсаларинг, (билингки) элчимиз зиммасида етзаиб қўйиш бор, холос.
64:13
اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ {13}
Аллоҳдан бошқа худо йўқ! Шундай экан, мўминлар (Унга) суяниб-таянсин!
64:14
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ {14}
Эй мўминлар! Жуфтларингиз ва болаларингиз орасида сизларга нисбатан ҳаддан ошадиганлари бўлади. Шунда, уларга нисбатан диққат-эътиробли бўлинглар. Агар (уларни хатосини афв этиб) жазоламасанглар, “янги саҳифа” очсанглар ва кечириб юборсанглар, (билингларки) албатта, Аллоҳ ҳам жуда кечиримлидир, эзгулик ва неъмат улашувчидир.
64:15
إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ {15}
Мол-мулкарингиз ва болаларингизнинг ўзи фақат имтиҳон (учун)дир. Ажр-мукофот эса Аллоҳ ҳузуридадир[10].
64:16
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنفِقُوا خَيْرًا لِّأَنفُسِكُمْ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ {16}
Шунинг учун, Аллоҳга қарши чиқишдан имкон қадар сақланинглар, (сўзларига) қулоқ солиб, итоат қилинглар ва Инфоқ-эҳсон қилиб қолинглар, ўзингизга яхши бўлади. Кимки ичидаги бахилликдан сақланса, ана шулар нажот топувчилардир.
64:17
إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ {17}
Агар Аллоҳга чиройли қарз[11] берсанглар, У сизларга кўпайтириб беради ва сизларни мағфират қилади. Аллоҳ яхшиликни мукофотсиз қолдирмайди, юмшоқ муомала қилади.
64:18
عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {18}
У махфий нарсаларни (ғайбни) ҳам, ошкор нарсаларни ҳам билувчидир, ўз ишида ғолиб ва тўғри қарор берувчидир.
[1] Тағобун сураси, Мадинада тушган, 18 оят. Тушиш тартиби 108, ёзилиш тартиби 64.
[2] Бу оятдан, Аллоҳ таоло инсонни яратганидан кейин, кофир ёки мўмин бўлиш исини банданинг ўз ихтиёрига ташлаб қўйиши, кейин, уларнинг қилмишларини кўриб туриши маълум бўлмоқда. Зеро, жаннат ва жаҳаннам шунинг учун яратилган. Дунё имтиҳон дунёсидир. Мўмин ёки кофир бўлиш ихтиёри банданинг ўзига тегиши экани ҳақидаги ўхшаш оятлар: каҳф 18/29, Зумар 39/7, Муззаммли 73/19, Муддассир 74/54-56, Инсон 76/3, 29-30, Таквир 81/27-29.
[3] Оли Имрон 3/6, Ғофир 40/64, Инфитор 82/7-8.
[4] Бизни Аллоҳ яратгани учун, қилмишларимизнинг жазо ёки мукофотини ҳамУ беради, Унинг ҳукмига қайтамиз.
[5] Баъзи инсонлар гуноҳларининг жазосини ҳам дунёда, ҳам охиратда тотади.
[6] Яъни, тарихдаги золим ва кофир жамоалар қилган гуноҳлари сабабли ҳалок бўлиб кетишган. Аллоҳ уларни на ҳаётда қолишига ва на яхши ишлар қилишига муҳтож эмас эди. Уларнинг яхши яшашлари ўзлари учун фойда эди. Зулм ва зўравонликлари, куфру маъсиятлари сабабли, АЛлоҳ уларни ҳалок қилди. Охиратда ҳам гуноҳларига яраша жазолари бор.
[7] Бу ва Аъроф 7/158 оятига кўра, Қуръонга амал қилишлик Аллоҳ ва Расулига итоат қилишликдир.
[8] Оятнинг давоми инсонлар у куни ё жаннатга кириб муваффақиятга эришиши ёки, жаҳаннамга тушиб ҳамма яхшиликлардан маҳрум бўлиб йўқотиши ва зиён кўриши билдирилмоқда. Демак, оятдаги “тағобун” калимаси “олди-берди” “фойда-зиён”. “йўқотиш ва эришиш” деган маъноларни англатади. Луғат томонлама бунга ишорат қилмаса-да, бу ва кейинги оятлар мазмуни шунга далолат қилади. Дунё бир бозор кабидир. Унга келган ё фойда кўради, ё зарар. ўша фойда ёки зарарини кўриши охиратда билинади. Бу ҳақидаги ўчаш оятлар: Бақара 2/207, Тавба 9/111, Оли Имрон 3/77.
[9] Бу оятдан маълум бўладики, инсоннинг қалбига ҳидоят кириши учун, аввало инсоннинг о;зи интилиши, Аллоҳга ишониши ва шу йўлни танлаши керак. Зеро, Аллоҳ бандалари орасидан ким Унга йўналса, айнан ўшаларни ҳидоят қилади (Раъд 13/27, Шўро 42/13). Инсонлар орасида фақат ҳаққа йўналган кишиларгина насиҳат олади (Ғофир 40/13).
[10] Яъни, бу дунёда эришилган мол-давлатлар, фарзандлар, буларнинг бари имтиҳон учундир, вақтинчаликдир. Асл неъмат ва бахт жаннатда бўлади. Демак, бу дунёдаги неъматлар ва имкониятлар билан фахрланиб бўлмайди. Аксинча, охиратдаги асл мукофотга, бахт-саодатга эришиш учун, келгуси оятда келтирилган кўрсатмаларга амал қилиб яшаш керак.
[11] Мукофотини фақат Аллоҳдан кутган ҳолда қилинган инфоқ-эҳсонга “қарзи-ҳасана” дейилади.
