Мунафиқун сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
63:1
إِذَا جَاءكَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَكَاذِبُونَ{1}
Мунофиқлар ёнинга келганида: “Биз шоҳидмиз, сен Албатта Аллоҳнинг элчисисан”, дейди. Сен Ўзининг элчиси эканингни Аллоҳ билади ва Аллоҳ гувоҳ бўлмоқдаки, мунофиқлар аниқ ёлғончидир.
63:2
اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ {2}
Қасамларини[2] ўзларига қалқон қилиб олишиб, Аллоҳнинг йўлидан қайт(ар)дилар[3]. Уларнингқилаётган қилмишлари жуда ёмон![4]
63:3
ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا فَطُبِعَ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَفْقَهُونَ {3}
Чунки, улар (аввал) ишониб, кейин тан олмай қўйишди. Шунда, қалблари муҳрланди[5]; энди (ҳақиқатни) англай олмайдилар[6].
63:4
وَإِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ وَإِن يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ {4}
Уларни кўрганингда ташқи қиёфалари сени лол қолдиради. Агар гапирсалар гапларига қулоқ солиб қоласан. Улар деворга суяб қўйилган хас-хашакка ўхшайди[7]. Ҳар қандай шовқинни ўзларига қарши деб ўйлашади. Улар душмандир; улардан эҳтиёт бўл. Аллоҳ уларни жонини олсин! Қандай қилиб (ҳақдан) бурилмоқдалар?!
63:5
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُوسَهُمْ وَرَأَيْتَهُمْ يَصُدُّونَ وَهُم مُّسْتَكْبِرُونَ {5}
Уларга: “Келинглар, Аллоҳнинг Элчиси сизлар учун мағфират сўрасин”, дейилганида, бошларини эгиб-бурадилар ва қарабсанки, катта кетган ҳолда (сендан) қайтадилар[8].
63:6
سَوَاء عَلَيْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ {6}
Улар учун мағфират сўрасанг ҳам сўрамасанг ҳам, барибир Аллоҳ уларни мағфират қилмайди. Аллоҳ итоатсиз-фосиқ кишиларни (жаннат йўлига) йўлламайди.
63:7
هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لَا تُنفِقُوا عَلَى مَنْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنفَضُّوا وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَفْقَهُونَ {7}
Улар: “Расулуллоҳни ёнидагиларга инфоқ-эҳсон қилманглар, токи тарқалиб кетсинлар!” демоқда. Ҳолбуки, осмонлару ернинг хазиналари Аллоҳники! Лекин мунофиқлар англамаяпти.
63:8
يَقُولُونَ لَئِن رَّجَعْنَا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ {8}
Янаулар: “Мадинага қайтсак, биз азизлар инсонлар ўша пасткашларни (мадинадан) чиқариб юборамиз”, демоқда.[9] Аслида азизлик Аллоҳга, Элчисига ва мўминларга хос[10]. Лекин, мунофиқлар билмаяпти.
63:9
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ {9}
Эй мўминлар! Мол-давлат ва фарзандларингиз сизларни Аллоҳнинг зикридан[11] чалғитиб қўймасин. Ким шундай қилса, улар аниқ хонавайрон бўлади.
63:10
وَأَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُن مِّنَ الصَّالِحِينَ {10}
Сизларга эриштирган нарсамиздан яхшиликка сарф-харажат қилиб улгириб қолинглар; бўлмаса, сизлардан бирингизга ўлим келганида: “Эй Раббим! Ажалимни яна бир оз муддатга кечиктириб турсанг нима бўлади; шундай қилсанг садақа/тасдиқ қилиб яхшилардан бўлиб олардим”, деб ёлвориб қоласизлар[12].
63:11
وَلَن يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاء أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ {11}
Бировга берилган умр тугаганида, Аллоҳ унга асло қўшимча вақт бермайди[13]. Аллоҳ барча қилмишларингизни ич тарафини ҳам билади[14].
[1]Мунафиқун сураси, Мадинада тушган, 11 оят. Тушиш тaртиби 104, ёзилиш тартиби 63.
[2]Мунофиқ-ёлғончилар ўзлaрини мусулмон қилиб кўрсатиш учун Аллоҳ ва Расулига ишонишини, ҳамда шаҳодат келтиришганини айтишади. Уларни айтган гапларига оятда қасам дейилди. Чунки, қасам бир нарсани таъкитлаб қувватлаш учун ишлатилади. Улар ўзларини мусулмон қилиб кўрсатиш ва мусулмонларни бунга ишонтира олиш учун қасам ҳам ичишади.
[3] “Соддун” калимаси баъзан ўзи бир нарсадан қайтишни, баъзан эса бировни қайтаришни ифодақилади. Ўхшаш оят: Мужодала 58/16.
[4]Бақара 2/8-9-10, Тавба 9/77, 107, Мужодала 58/14, 18.
[5]Гуноҳлари сабабли қалблари муҳрланиб қоладиганлар ҳақида ўхшаш оятлар: Бақара 2/7, 88, Нисо 4/155, Аъроф 7/100-101, Тавба 9/87, 93, Юнус 10/74, Наҳл 16/108, Рум 30/59, Ғофир 40/35, Муҳаммад 47/16.
[6] Нисо 4/89, Бақара 2/11-12.
[7] Мунофиқлар бир ерга суянмасдан туролмайди. На у тарафга на бу тарафга тўлиқ ўтмаганлиги боис, ҳеч нарсага тўлиқ ишона олмай, таяна олмай ўртада ўзларини кучсиз ҳисоблаб қолиб кетишади ва ҳар он енгилиши мумкин.
[8]Нисо 4/61.
[9]Бу гапни мунофилқлар Бану Мусталиқ жанггида айтагни ривоят қилинади.
[10]Бу сура Абдуллоҳб. Убайб. Салул ва унинг дўст ва тарафдорлари сабабли Бану Мусталиқ жангидан кейин тушган. Бунга алоқадор ривоятлар қуйидагича: Зайдб. Арқамдан шулар ривоят қилинган: Бир жангда эдим. Абдуллоҳб. Убайни эшитиб қолдим, у шундай дер эди: “Аллоҳнинг Элчисини ёнидагиларга садақа берманглар, шунда улар тарқаб кетишади. Уни ёнидан қайтиб борайликда, кучли/азиз инсонлар кучсиз/хор инсонларни у ердан чиқариб юборади.” Буни эшитиб дарҳол амакимга айтдим, у эса Набий алайҳиссаломга айтган экан, мени чақиртирди. Мен бўлиб ўтганларни барини айтиб бердим. Шунда Набий алайҳиссалом Убайб. Каъб ва уни дўстларига хабар юбoriб чақиртирди. Улар келиб асло бундай демаганмиз, деб қасам ичдилар. Шундан кейин Набий алайҳиссалом мени ёлғон ва уларни рост гапирди, деб қабул қилди. Ўшанда шунақа хафа бўлдимки, ҳаётимда ҳеч қачон унчалик хафа бўлмаган эдим. Уйимга бориб ўтирдим. Амаким менга: “Нима учун Расулуллоҳни олдида ёлғончи бўлиб қоладиган ва у кишини хафа қиладиган бундай ишга қўл урдинг, деб мени жеркий бошлади. Ана ўшанда Аллоҳ таоло Мунофиқлар ҳақидаги ушбu сурани туширди. Шунда Расулуллоҳ менга одам юбориб мени ёнига чақаритириб: “Аллоҳ таоло сени оқлади эй Зайд!”, деди. (Бухорий, Мунофиқун сурасининг тафсири.)
Термизийнинг бу ҳақидаги ривояти яна-да кенгроқ келтирилган: Зайд б. Арқам шундай ривоят қилади: “Расулуллоҳ билан бирга жанг қилдим. Орамизда бадавилардан ҳам бир жамоа бор эди. Сувга қараб шошардик. Бадавилар биздан илгарилаб кетди. Ораларидан бир бадавий ўз шерикларидан ҳам ўтиб кетди. Сувга етиб олиб бир ховуз ясадб, атрофини тошлар билан ўрар, устини салқиб қилиб туриш учун ёпиб турар ва дўстларини кутиб турар эди. Ансорлардан бири туясини суғориш учун таёрлаб ўша бадавийни ёнига борди, лекин Ансорга изн бермади. Шунда ҳалиги Ансор аччиғидан ховузни атрофини бузиб юборди. Буни кўрган бадавий хассасини олиб Ансорни бошига уриб жароҳат етказди. Ансор эса ўша заҳоти Абдуллоҳ б. Убайга хабар берди. Ансор унга яқин дўст эди. Буни эшиитган Абдуллоҳ б. Убайни жаҳли чиқди ва бадавийларни назарда тутиб шундай деди: “Расулуллоҳни ёнидагиларга ҳеч нарса берманглар. Шунда уни ёнидагилар тарқалиб кетишади.” Чунки бадавийлар овқат вақтида Расулуллоҳни ёнига келишар эди. Абдуллоҳ айтдики: “бадавийлар тарқалиб кетишганидан кейингина Муҳаммадни овақтини олиб боринглар. Уни ёнида ким қолган бўлса уни ўшалар билан бирга есин.” Ундан кейин шундай деди: “Хали биз мадинага қайтиб борайлик-да, азиз/кучли бўлган мана биз ўша пасткаш/кучсиз бўлган кимсаларни чиқариб юборамиз.”
Зайд айтадики: “Улар бу ҳақда гаплашишаётганида мен Расулуллоҳни маркабини ортида кетаётган эдим. Абдуллоҳ б. Убайни бу гапларини эшитиб қолиб-ла буни амакимга хабар бердим, у Расулуллоҳга бориб айтди, Расулуллоҳ эса Убайни чақиртирдииб сўраган эди, айтган гапини тан олмай инкор қилди. Шунда Расулуллоҳ уни тўғри сўз мени эса ёлғончи деб ўйлади. Амаким келиб: “Расулуллоҳни ва мусулмонларни хафа қилишдан ва ўзингни ёлғончига чиқаришдан нима фойда кўрдинг?” деди. мен шундай бир оғир вазиятга тушиб қолдимки, у ҳолат бировни бошига тушмаган.
Расулуллоҳ билан бирга кетаётган эдик, мен хижолатдан юзимни ерга қаратиб кетаётгандим. Расулуллоҳ қулоғимдан чўзди ва юзимга қараб табассум қилди. Буни ўрнига менга дунёдаги барча бахтни берсалар ҳам қабул қилмаган бўлар эдим. Бир оздан кейин Абу бакр келиб: “Расулулоҳ нима деди?” деб сўради. Мен: ”Ҳеч нарса демади, фақатгина зулоғимдан чўзиб, юзимга қараб кулди” деб жавоб бердим. Шунда Абу Бакр: “Хуш хабар”, деди. Орқасидан Умар келиб, у ҳам Абу Бакр сўраган нарсани сўради, унга ҳам ўша жавоб бердим. Шундай қилиб тонг ҳам отди. Шунда Расулуллоҳ Мунофиқун сурасини ўқиди. (Термизий, Тафсирул Қуръан, Мунопфиқун сураси 3313-ҳадис.)
[11]БуоятдагиАллоҳнингзикрииборасиАллоҳнингбуйруқларигаишоратқилади. Оятнингдавомишунгадалолатқилади.
[12] Илтифот.
[14] Ҳр бир инсонда иккита нафс бор; бири руҳи, иккинчиси бадани. Она бачадонида озуқалантирилган уруғдан яратилиб шакл берилган баданга руҳ берилиши инсоннинг барча аъзоларига шакл берилиб бўлганидан кейингина амалга оширилади. Ана шундай кейин у эшитиб тушуна оладиган, кўриб пайқай оладиган ва кўнгизлдан ҳис қилиб фарқлай оладиган ўзгача бир борлиқ ҳолига келади (Мўминун 23/12-14 ва Сажда 32/7-9).
Руҳ бадандан худди бир бино каби фойдаланади. Бадан уйқуга кетганида руҳ бинодан фойдалана олиш имкониятидан чекланиб қолади. Юрак уруши тўхтаб ўлган бадан эса, руҳ учун худди йиқилиб вайрон бўлган уй каби бўлиб қолади ва руҳ қайтиб унга кириб фаолият кўрсата олмайди. Бу оятлар ўлган бир усулмон ҳақида баён қилмоқда. Ўлим они келган ҳеч кимга яхши амал қилиб олиши учун қўшимча вақт берилмайди. Энди ўлган бадандан чиқиб кетган руҳ у баданга иккинчи марта Сурга уфланганидан кейингина қайтади. (Таквир 81/7)
