- Фотир сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
35:1
الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاء إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ {1}
Осмонлар ва ерни бўлиниш тамойили асосида яратувчиси, фаришталарни икки, уч ва тўрт қанотли элчилар қилиб юборган – Аллоҳга олқиш-у мақтовлар бўлсин! У яратишда Ўзи муносиб билган нарсага қўшимча киритади. Албатта, Аллоҳ ҳамма нарсага ўлчов қўяди.
35:2
مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {2}
Агар Аллоҳ инсонларга яхшиликдан бирор нарсани очиб берса, ҳеч ким унга тўсқинлик қилолмайди. Агар Унинг Ўзи тутиб қолса, ундан кейин уни ҳеч ким қўйиб юбора олмайди. У доимо ғолибдир, тўғри қарор берувчидир.
35:3
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالْأَرْضِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ {3}
Эй инсонлар, Аллоҳни сиздаги неъматини ёдда тутинглар. Осмондан ва ердан сизларга ризқ бериб турадиган Аллоҳдан бошқа илоҳ борми?! Қуллик қилинишга ҳақли Ундан бошқа ҳеч ким йўқ. Шундай экан, қаёққа қараб кетяпсизлар?!
35:4
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ {4}
(Эй Муҳаммад!) Агар сени ёлғончига чиқарсалар, билки, сендан аввалгиларни ҳам ёлғончига чиқаришган. Ишлар (натижаси) Аллоҳга қайтарилади.
35:5
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ {5}
Эй инсонлар, Аллоҳнинг ваъдаси ростдир. Шунинг учун, дунё ҳаёти сизларни алдаб қўймасин. Ўша алдоқчи(лар) сизларни Аллоҳ ила алдаб қўймасин[2].
35:6
إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ {6}
Шайтонни[3] сизларга душман экани аниқ, уни ўзингизга душман тутинг. У ўз тарафдорларини фақатгина (алангали) жаҳаннам аҳлидан бўлишга чақиради.
35:7
الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ {7}
Кофирлик қилганларга қаттиқ азоб бор. (Аллоҳ ва Расулига) ишониб, яхши ишларни амалга оширганларга эса мағфират ва улкан ажр-мукофот бор.
35:8
أَفَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي مَن يَشَاء فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ {8}
Ёмон иши ўзига чиройли кўрсатиб қўйилган, шунинг учун уни яхши иш деб билган кишими (ҳидоят топади)?! Албатта, Аллоҳ (ҳидоятни) танлаганни ҳидоят қилади, (залолатни) танлаганни залолатда ташлаб қўяди. Уларга ҳасрат қилиб жонинг ачимасин! Албатта, Аллоҳ қилаётган “ҳунарларини” билиб турибди.
35:9
وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ {9}
Шамоллар юбориб, булутларни қўзғатадиган Аллоҳдир. Сўнгра, унумдорлиги тўхтаганидан кейин у билан унумсиз тупроқни жонлантирамиз. (Қабрлардан) қайтиб чиқиш шундай бўлади.
35:10
مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ وَالَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ يَبُورُ {10}
Ким иззат/ғолибиятни хоҳлаётган бўлса, билсинки, иззат/ғолибият тўлиқ Аллоҳга хос. Яхши сўзлар Унга юксалади. Уларни эса яхши ишлар олиб чиқади. Ёмонликни режа қилаётганларга қаттиқ азоб бор. Уларнинг режалари вайрон бўлади.
35:11
وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلَا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ {11}
Аллоҳ сизларни (илк бошда) тупроқдан, кейин уруғлантирилган тухумдан яратди. Сўнгра сизларни жуфт ҳолатга келтирди. Бирон бир аёл киши Унинг (яратиш қонунида белгилаган) илмисиз ҳомиладор бўлолмайди ҳам, туғолмайди ҳам. Бирон бир умри бор киши яшатилса ҳам, умридан қисқартирилса ҳам, албатта китобга ёзиб қўйилади. Албатта, бу Аллоҳга қулайдир.
35:12
وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ {12}
Икки денгиз бир бўлмайди – буниси яхши, ширин ва ютумли, буниси эса тузли ва бемаза. Ҳар биридан янги гўшт ейсизлар ва ундан тақинчоқлар чиқариб тақасизлар. Унинг фазлидан/ризқидан талаб қилишингиз учун, кемаларни денгизни ёриб кетаётганини кўрасан. Шукр қилгайсизлар[4]!
35:13
يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ {13}
У кечани кундузга киргизади, кундузни кечага киргизади. Қуёш ва ойни бўйсундириб қўйди – ҳар бири белгиланган муддатгача (ўз орбитасида[5]) оқиб боради. Мана шуларни қилган Аллоҳ сизларни яратган эгангиздир. Мулк/ҳукмронлик Унга тегишли. Аллоҳ ила ораларингизга қўйиб дуо қилаётганларингиз писта пўчоғига ҳам эга бўлолмайди.
35:14
إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِير {14}
Уларга дуо қилсангиз, улар дуоларингизни эшитмайди. Эшитсалар ҳам сизларга жавоб қайтаролмайди ва қиёмат куни (уларни Аллоҳга) шерик қилганингизни тан олишмайди. Сенга (буларни) ҳар нарсадан хабардор зотдек ҳеч ким билдирмайди.
35:15
يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ {15}
Эй инсонлар! Сизлар Аллоҳга муҳтожсиз. Аллоҳ бехожатдир, олқишу мақтовга лойиқдир.
35:16
إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ {16}
Агар хоҳласа, сизларни кетказиб, (ўрнингизга) янг бир халқ келтириб қўяди.
35:17
وَمَا ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ {17}
Бу нарса Аллоҳга қийин эмас.
35:18
وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَإِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءٌ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَمَن تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ {18}
Ҳеч бир гуноҳкор бошқасининг гуноҳини ўзига олмайди. Гуноҳи оғир киши уни кўтаргани чақирса, (чақирилган киши) гарчи унинг қариндошлари бўлса ҳам, ундан ҳеч нарсани кўтармайди. (Эй Муҳаммад!) Сен фақатгина, кўрмаса ҳам яратган Эгасидан андиша қилиб қўрқадиган ва намозни пухта адо этадиган кимсаларни огоҳлантира оласан[6]. Кимки ўзини пок тутса, ўз фойдасига покланган бўлади. қайтиб борар жой Аллоҳ ҳузуридир.
35:19
وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ {19}
Кўр билан кўзи очиқ инсон тенг бўлмайди.
35:20
وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ {20}
Зулматлар билан нур ҳам тенг бўлмайди.
35:21
وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ {21}
Соя-салқинлик ва жазирама иссиқлик ҳам тенг бўлмайди.
35:22
وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ {22}
Тириклар ва ўликлар ҳам тенг бўлмайди. Албатта, Аллоҳ Ўзи муносиб билганига эшиттиради. Сен қабрдагиларга эшиттира олмайсан.
35:23
إِنْ أَنتَ إِلَّا نَذِيرٌ {23}
Сен фақат огоҳлантирувчисан.
35:24
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ24}
Сени ҳақ (китоб) ила ҳам хушхабар берадиган, ҳамда огоҳлантирадиган қилиб юбордик. ўтмишда огоҳлантирувчиси бўлмаган бирорта ҳам уммат йўқ.
35:25
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالزُّبُرِ وَبِالْكِتَابِ الْمُنِيرِ {25}
Агар сени ёлғончига чиқарсалар, билгинки, сендан аввалгилар ҳам ёлғончига чиқарилган. Ҳолбуки, элчиларимиз уларга аниқ-равшан далил-мўжизалар, ҳикматли китоблар[7] ва (ҳақиқатни) ёритиб берувчи китоблар билан келишган.
35:26
ثُمَّ أَخَذْتُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ {26}
Кейин, кофирлик қилганларни жазога тутдим. Инкорим/азобим қандай экан?!
35:27
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَخْرَجْنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُّخْتَلِفًا أَلْوَانُهَا وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٌ {27}
Кўрмадингми?! Аллоҳ осмондан ёмғир ёғдириб, у орқали турли рангдаги мевалар чиқарди[8]. Яна, тоғларда турли рангларда оқ, қизил ва қоп-қора йўллар (пайдо қилди).
35:28
وَمِنَ النَّاسِ وَالدَّوَابِّ وَالْأَنْعَامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ كَذَلِكَ إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ {28}
Инсонлар, жониворлар ва чорва ҳайвонлардан ҳам шунинг каби турли рангдагилари бор. Аллоҳдан бандалари орасида фақат илмли кишилар андиша қилиб қўрқади. Албатта, Аллоҳ ўз ишида ғолибдир, жуда кечиримлидир.
35:29
إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَّن تَبُورَ {29}
Албатта, Аллоҳнинг китобини тиловат қиладиган, намозни пухта адо этган ва уларга ризқ қилиб берган нарсамиздан ҳам махфий ҳамда ошкор сарф-харажат қилган кимсалар битмас-туганмас мукофот кутмоқдалар.
35:30
لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ {30}
Уларнинг ҳақ ва эвазларини тўлиқ қилиб бериш ҳамда олийжаноблик қилиб кўпайтириб бериш учун Аллоҳ шундай қилди. Чунки, У жуда кечиримлидир, яхши ишни мукофотсиз қолдирмайдигандир.
35:31
وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ إِنَّ اللَّهَ بِعِبَادِهِ لَخَبِيرٌ بَصِيرٌ {31}
Сенга ваҳий қилганимиз ушбу китоб ҳақдир, ўзидан аввалги китобларни тасдиқловчидир. Албатта, Аллоҳ Ўз бандаларидан хабардордир, кўриб турувчидир.
35:32
ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ {32}
Кейин, ушбу китобни бандаларимиз орасидан Ўзимиз танлаб олганларга мерос қилиб қолдирамиз[9]. Улар орасида кимлардир ўзига ўзи зулм қилади, кимлардир ўрта ҳол бўлади, кимлардир Аллоҳнинг изни ила яхшиликларда олдинда бўлади[10]. Мана шу (яхшиликларда олдинда бўлиш) улуғ фазилатдир.
35:33
جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ {33}
Улар Адн боғларига киради. У ерда олтин билакузуклар ва тақинчоқлар билан ясанадилар. Уларнинг у ердаги кийимлари ипак бўлади.
35:34
وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ {34}
(Жаннатда) шундай дейдилар: “Биздан қайғуни кетказган – Аллоҳга олқиш-у мақтовлар бўлсин! Ҳақиқатда, яратган Эгамиз жуда кечиримлидир, яхши ишни мукофотсиз қолдирмайдигандир.
35:35
الَّذِي أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ مِن فَضْلِهِ لَا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَلَا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ {35}
У Ўзининг олийжаноблиги билан бизни доимий қоладиган диёрга жойлаб қўйди. Бу ерда бизга машаққат ҳам чарчоқ ҳам етмайди.”
35:36
وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نَارُ جَهَنَّمَ لَا يُقْضَى عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُم مِّنْ عَذَابِهَا كَذَلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ {36}
Кофирлик қилганларга жаҳаннам ўти бор. Уларга ўлиш учун ҳукм қилинмайди ва улардан жаҳаннам азобидан енгиллатилмайди. Ҳар бир кофирлик қилувчини шундай жазолаймиз
35:37
وَهُمْ يَصْطَرِخُونَ فِيهَا رَبَّنَا أَخْرِجْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ أَوَلَمْ نُعَمِّرْكُم مَّا يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَن تَذَكَّرَ وَجَاءكُمُ النَّذِيرُ فَذُوقُوا فَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ {37}
Улар у ерда овозини борича: “Эй яратган Эгамиз! Бизни чиқар, энди қилган ишларимизни эмас, яхши иш қиламиз”, деб дод соладилар. (Уларга шундай дейилади): “Ахир сизларга насиҳат оладиган кишига насиҳат олгудек умр бермаганмидик?! Сизларга огоҳлантирувчи ҳам келган! Энди азобни тотинглар, ҳақсизлик қилувчи-золимларга ҳеч бир ёрдамчиси бўлмайди!”
35:38
إِنَّ اللَّهَ عَالِمُ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ {38}
Албатта, Аллоҳ осмонлар ва ердаги (борлиқларга билинмаган) ғайбларни билади. У диллардагини (ҳам) билади.
35:39
هُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ فِي الْأَرْضِ فَمَن كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَلَا يَزِيدُ الْكَافِرِينَ كُفْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِلَّا مَقْتًا وَلَا يَزِيدُ الْكَافِرِينَ كُفْرُهُمْ إِلَّا خَسَارًا {39}
У сизларни ерга халифа (масъул) қилиб тайинлади. Ким кофирлик қилса, унинг кофирлиги ўз зиёнига. Кофирларнинг кофирлиги Робби ҳузурида ўзларига фақатгина қаҳр-у ғазаб орттиради, кофирларнинг кофирлиги ўзларига фақатгина зиён орттиради.
35:40
قُلْ أَرَأَيْتُمْ شُرَكَاءكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَيْنَاهُمْ كِتَابًا فَهُمْ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن يَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضًا إِلَّا غُرُورًا {40}
(Эй Муҳаммад!) Айт: “Сизлар Аллоҳдан бошқасига дуо қилаётган шерикларингизни бир ўйлаб кўрдингизми? Ердан нимани яратиб қўйишганини менга кўрсатинглар, ёки уларни осмонларда (яратилишга оид) шериклиги бор эканми? Ёки Биз уларга (бошқа) бир китоб берибмиз-у, улар ундан бирон бир ҳужжатга эгамикан?[11] Аксинча, у золимлар бир-бирига алдовдан бошқа нарса ваъда қилмайди.
35:41
إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَن تَزُولَا وَلَئِن زَالَتَا إِنْ أَمْسَكَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِّن بَعْدِهِ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا {41}
Албатта, осмонлар ва ерни қулаб кетишидан сақлаб турган Аллоҳдир. Агар қуласалар, Ундан кейин (Аллоҳдан бошқа) ҳеч ким уларни сақлаб қололмайди. Албатта, У юмшоқ муомала қилувчидир, жуда кечиримлидир.
35:42
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِن جَاءهُمْ نَذِيرٌ لَّيَكُونُنَّ أَهْدَى مِنْ إِحْدَى الْأُمَمِ فَلَمَّا جَاءهُمْ نَذِيرٌ مَّا زَادَهُمْ إِلَّا نُفُورًا {42}
Агар уларга бир огоҳлантирувчи келса, ҳар қандай умматдан кўра тўғри йўлда бўлиши ҳақида жон-жаҳди билан Аллоҳга қасам ичдилар[12]. Уларга огоҳлантирувчи келганида эса, уларни (ҳақдан) узоқлашишини орттирди.
35:43
اسْتِكْبَارًا فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا {43}
Ер юзида ўзларини катта тутишларини ва (огоҳлантирувчига нисбатан) ёмон режа қуришни орттиради. Ёмон режа фақат ўз эгасига қайтади. Улар аввалгиалрдаги (ижро этилган) қонундан бошқа нима кутяпти?! Аллоҳнинг қонунида асло ўзгартириш тополмайсан, Аллоҳнинг қонунида асло алмашиш тополмайсан.
35:44
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِن شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا {44}
Ўлзаридан аввалгиларнинг оқибати қандай бўлганини кўриш учун, ер юзида ҳеч сайр қилмадиларми? На аосмонларда ва на ерда Аллоҳни ожиз қолдирадиган ҳеч нарса йўқ. Албатта У билувчидир, ўлчов белгиловчидир.
35:45
وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيرًا {45}
Агар Аллоҳ инсонларни қилмиши сабабли (дарҳол) ҳисобга тутса эди, ерни тепасида бирорта ҳам жонли қолдирмаган бўларди. Бироқ, уларни (ҳисоб-китобини) белгиланган муддатгач кечиктиряпти[13]. Муддати келгача (қилмишига яраша муомала қилади). Албатта, Аллоҳ қулларини кўриб туради.
[1] Фотир сураси, маккада тушган 45 оятдан иборат. Тушиш тартиби 43, ёзилиш тартиби 35.
[2] Аллоҳ номи билан алдаш турли хил бўлади. Масалан; Аллоҳ ваъда қилмаган нарсаларни ваъда қилиб, динда бўлмаган ишларни ўртага қўйиши, Аллоҳ буюрмаган ишларни диндан деб васваса қилиб, натижада уни муҳим ва асл ишлардан чалғитиб қўйиши, Қуръонда келтирилмаган дуо ва ибодатлар билан алдаб, уни қилсанг ёки буни ўқисанг фалонча гуноҳинг кечирилади, каби ёлғон тушунча ва ваъдалар билан алдаб қўйиши мумкин. Бу йўл билан Аллоҳга ишонган бандаларни йўлдан оздиришга уринишлар бўлади.
[3] Инсоннинг ҳам жиннинг ҳам шайтони бўлади (Анъом 6/112, Нос 114/4-6). Мусулмон доим бундай шайтонлардан эҳтиёт бўлиши керак.
[4] Шукр калимаси кўплаб оятларда бурчини бажариш маъносида келади. Яъни, инсонга берилган шунча ноз-неъматнинг барчаси Аллоҳдан эканини эътироф қилиб, Унга нисбатан бандалик вазифасини адо этиш шукрнинг бир нави ҳисобланади.
[5] Ясин 36/40.
[6] Яъни, сени огоҳлантиришинг фақат ўшандай кимсаларга кор қилади, ана шулар сени огоҳлантиришингдан фойдаланди, деган бўлади.
[7] Забур – ҳикмат тўла китоб дегани (аз-Зажжож). Оятдаги “Зубур” калимаси “Забур” калимасининг кўплик шаклидир. Забур аввалги илоҳий китобларнинг сифатдош номидир. Оятдан маълум бўладики, Забур китоб фақатгина Довуд алайҳиссаломга берилган битта китоб эмас.
[8] Осон ва тўғро тушунилиши учун, араб тилидаги илтифот санъати таржимада олинмади. Шу сабабли, учинчи шахсдан биринчи шахсга ўтиш олинмаган.
[9] Мерос калимаси бу каби оятларда “ато этамиз”, “насиб қиламиз” “қолдирамиз” каби маъноларда келади (Тамтовий ва ибн Атийя). Расулуллоҳнинг вафотидан кейин Қуръон унинг умматларига мерос бўлиб қолдирилиши, энди бу китобдан уммати жавобгар бўлади дегани бўлади (Зухруф 43/44). Бу оятни келгусидаги оят билан бирга ўқисак, жаннатга меросхўр бўлиш учун аввало Қуръонга меросхўр бўлиш кераклиги ўртага чиқади. Бу дегани, Қуръонга ишониб амал қилиш ва бошқаларга ҳам етказишдир. Қуръони Карим Муҳаммад алайҳиссаломдан умматига қолган меросдир. Чин уммат бўлиш учун Қуръонни маҳкам ушлаши керак. Акс ҳолда, ўзига ўзи зулм қилган золимлардан бўлиб қолади. Энди илоҳий мактуб бўлмиш Қуръонни бутун инсониятга етказиш Ислом умматининг шарафли вазифасидир.
[10] Воқеа 56/10-27.
[11] Бу оятдан маълум бўладики, Аллоҳдан бошқа ҳеч ким осмонда бирор нарса ярата олмайди, ерда ҳам бирон бир жонли ярата олмайди, осмондан китоб ҳам тушира олмайди. Аллоҳдан бошқасига дуо-илтижо қилаётганлар аниқ адашган золимлардир.
[12] Анъом 6/157, Зумар 39/57-59.
[13] Ҳамма учун белгиланган муддат қиёматдир. У куни ҳамма ўз қилмишидан Аллоҳга жавоб беради, ва қилмишига яраша жазо ёки мукофот олади. Ўхшаш оят: Наҳл 16/61.
Изоҳ қўшиш