34. Сабаъ сураси

34. Сабаъ сураси^[1]

 

بسم الله الرحمن الرحيم

Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.

34:1

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ {1}

Осмонлар ва ердаги нарсалар Уники бўлмиш – Аллоҳга олқиш-у мақтов бўлсин. Унга охиратда ҳам олқиш-у мақтов бўлсин. У тўғри қарор берувчидир, ҳар нарсадан хабардордир.

34:2

يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا وَهُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ {2}

У ерга кирадиган нарсаларни ҳам, ундан чиқадиган нарсаларни ҳам, осмондан тушадиган нарсаларни ҳам, унга кўтариладиган нарсаларни ҳам билади. У эзгулик улашувчидир, жуда кечиримлидир.

34:3

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَا تَأْتِينَا السَّاعَةُ قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ {3}

Кофирлик қилганлар: “Бизга қиёмат келмайди”, деди. Айтгин: “Йўқ, ундай эмас. ғайбни билувчи – раббимга қасамки (қиёмат) сизларга аниқ келади. На осмонларда ва на ерда заррачалик нарса Ундан узоқ қолмайди. Булардан хоҳ кичик хоҳ катта нарса бўлсин, бари равшан китобдадир.”

34:4

لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ {4}

(Аллоҳ ва Расулига) ишониб-суяниб, яхши ишларни амалга оширганларни мукофотлаш учун (Аллоҳ шундай қилди). Ана шулар учун мағфират ва асл ризқ (жаннат) бор.

34:5

وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مِّن رِّجْزٍ أَلِيمٌ {5}

Оятларимизни кераксиз – таъсирсиз ҳолга келтиришга уринганларга эса алам-оғриқ берувчи жирканч азоб бор.

34:6

وَيَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَيَهْدِي إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ {6}

Илм берилган кишилар сенга Раббингдан нозил қилинган Қуръонни ҳақ эканини ҳамда, доимо ғолиб ва мақтовга лойиқ зотнинг йўлига бошлашини ҳам билишади.

34:7

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلَى رَجُلٍ يُنَبِّئُكُمْ إِذَا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمْ لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ {7}

(Қуръонга ишонмай) кофирлик қилганлар шундай деди: “Бутунлай чириб-титилиб кетганингизда, яна янгитдан аниқ яратиласиз, деётган бирини сизларга кўрсатайми?

34:8

أَفْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَم بِهِ جِنَّةٌ بَلِ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ فِي الْعَذَابِ وَالضَّلَالِ الْبَعِيدِ {8}

У Аллоҳ ҳақида ёлғон тўқидимикин ёки унда жиннилик бормикин.” Йўқ, аслида, охиратга ишонмайдиганлар азобдадир ва қаттиқ залолатдадир.

34:9

أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِن نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِّنَ السَّمَاء إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّكُلِّ عَبْدٍ مُّنِيبٍ {9}

Улар олдилардаги ва орқаларидаги осмон ва ерга қарамадиларми? Муносиб билганимизда эди, уларни ерга юттириб юборган, ёки тепаларига осмондан парчалар туширган бўлардик. لآунда (Аллоҳга) йўналувчи банда учун белги-аломат^[2] бор.

34:10

وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ {10}

Довудга Ўз тарафимиздан фазл^[3] бердик: “Эй тоғлар, у билан бирга (тасбеҳ) қайтар, қушлар ҳам”, (дедик). Унга темирни юмшатиб бердик.

34:11

{11}أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

“Совутлар яса ва тўқилишида ўлчамли қил!”, дедик. “(Эй Довуд оиласи!) Яхши ишларни амалга оширинглар. Мен қилмишларингизни кўриб турибман.”

34:12

وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَن يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَن يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ {12}

Тушдан кейин бир ойлик, кечаси бир ойлик масофани босиб ўтадиган шамолни^[4] Сулаймонга бўйсундириб бердик. Унга мис булоғини ҳам оқизиб бердик. Раббинг изни ила Сулаймонни олдида ишлайдигани жинлар ҳам бор эди. Улардан кимки амримиздан четласа, унга оташ азобини тоттириб қўйганмиз.

34:13

يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاء مِن مَّحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَّاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ {13}

Жинлар Сулаймон хоҳлаган нарсалар – (қадрли) масканлар, ҳайкаллар, ҳовузлар каби лаганлар ва ўрнашиб турадиган қозонлар ясаб беришарди. Эй Довуд оиласи! Бурчингизни адо этадиган иш қилинглар. Бандаларимдан бурчини адо этадигани жуда оздир.

34:14

فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَن لَّوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ {14}

Сулаймонга ўлим ҳукмини ижро қилганимизда, унинг суянган нарсасини кемирган ёғоч қурти жинларга уни ўлганини кўрсатиб қўйди. Сулаймон йиқилганида жинларга аён бўлдики, агар улар ғайбни^[5] билишганида, хорловчи азобда қолиб кетишмаган бўларди.

34:15

لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٍ وَشِمَالٍ كُلُوا مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ {15}

Сабаъликлар учун ўз масканларида оят-белги – ўнг ва чап тарафларида боғ бўлган. “Яратган Эгангиз берган ризқдан еб-ичинглар ва Унга нисбатан бурчингизни адо этинглар. Бу покиза шаҳар, яратган Эгангиз жуда кечиримли Раббдир” (дейилган эди).

34:16

فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَى أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ {16}

Улар (бурчини адо этишдан) юз ўгирдилар. Шунда, Биз уларга (тўғонларни) бузиб юборадиган сел юбордик ва уларнинг иккала боғини аччиқ мевали, бутали ва бир оз гилос дарахти бор икки боғга айлантириб қўйдик.

34:17

ذَلِكَ جَزَيْنَاهُم بِمَا كَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِي إِلَّا الْكَفُورَ {17}

Нонкўрлик қилишгани учун уларни шундай жазоладик. Биз нонкўрлардан бошқаларни жазолармидик?!

34:18:

وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِيَ وَأَيَّامًا آمِنِين َ {18}

Биз баракатли қилган юрт билан уларнинг юрти орасида кўриниб турадиган юртлар ҳам пайдо қилганмиз, уларни ичида бориб-келишни ўлчаб-белгилаб бериб, (уларга): “Кечаси-ю кундузи хотиржам сайр қилаверинглар”, деганмиз.

34:19

فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَيْنَ أَسْفَارِنَا وَظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ وَمَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ {19}

Улар эса: “Эй яратган Эгамиз, сафарларимиз орасини йироқлаштир”, деб, ўзларига зулм қилдилар. Шунда, Биз уларни парчалаб юбориб, ибратли ҳодисаларга айлантириб қўйдик^[6]. Албатта, сабр-бардошлилар ва ўз бурчини адо этувчилар учун, бунда оят-кўрсатмалар бор.

34:20

وَلَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ {20}

Иблис инсонлар ҳақидаги ўз гумонида^[7] тўғри бўлиб чиқди; мўминларнинг бир қисмидан бошқа барчаси унга эргашди.

34:21

وَمَا كَانَ لَهُ عَلَيْهِم مِّن سُلْطَانٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِي شَكٍّ وَرَبُّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ {21}

Ҳолбуки, Иблисни уларнинг тепасида ҳеч қандай ҳукмронлиги бўлмаган^[8]. Лекин, охиратга ишонганларни ундан шубҳада бўлганлардан билиб-ажратиб қўйиш учун (васвасага имкон бердик). Аллоҳ ҳамма нарсани муҳофаза қилиб туради.

34:22

قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَمَا لَهُمْ فِيهِمَا مِن شِرْكٍ وَمَا لَهُ مِنْهُم مِّن ظَهِيرٍ {22}

Айт: “Аллоҳдан бошқа эътиқод қилаётганларингизга дуо қилиб кўринглар, улар на осмонларда ва на ерда заррача нарсага эга (ҳукмрон) бўлолмайди, улар учун у иккаласида (Аллоҳга) ҳеч қандай шерикчилиги ҳам йўқ, улардан Унга ҳеч қандай ёрдамчи ҳам йўқ.

34:23

وَلَا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمْ قَالُوا مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا الْحَقَّ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ {23}

Аллоҳ рухсат берганлардан бошқаларга Унинг ҳузурида шафоат/ўзини оқлаш фойда бермайди. Токи (оқланиб,) дилларидаги қўрқув кетказилгач: “Раббингиз нима деди?”, деб сўрашади. “Ҳақни айтди”, деб жавоб беришади. У Улуғдир буюкдир.

34:24

قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَإِنَّا أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى هُدًى أَوْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ {24}

“Сизларга осмонлар ва ердан ризқ бериб турган ким?” деб сўра ва айт: “Аллоҳдир! Аниқки, биз ёки сизлар тўғри йўлдамиз, ёки аниқ залолатдамиз.”

34:25

قُل لَّا تُسْأَلُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلَا نُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ {25}

Айт: “Биз қилган жиноятдан сизлар жавобгарликка тортилмайсиз, биз ҳам сизнинг қилмишингиздан жавобгарликка тортилмаймиз.”

34:26

قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ {26}

Айт: “Яратган Эгамиз бизни (маҳшарда) тўплайди ва тўғри бир шаклда орамизни очиб беради. У , билади.”

34:27

قُلْ أَرُونِي الَّذِينَ أَلْحَقْتُم بِهِ شُرَكَاء كَلَّا بَلْ هُوَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {27}

Айт: “Унга шерик деб қўшганларингизни (илоҳликда шериклигини) менга кўрсатиб беринг-чи!” Йўқ, шерик эмаслар. Балки, илоҳ – доимо ғолиб ва тўғри қарор берувчи Аллоҳнинг Ўзидир.

34:28

وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ {28}

Биз сени барча инсониятга фақатгина хушхабар берувчи ва огоҳлантирувчи қилиб юбордик. лекин, инсонларнинг кўпи билмайди.

34:29

وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ {29}

“Агар ростгўй бўлсанглар, бу ваъда^[9] қачон содир бўлади?”, дейишади.

34:30

قُل لَّكُم مِّيعَادُ يَوْمٍ لَّا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ سَاعَةً وَلَا تَسْتَقْدِمُونَ {30}

Айт: “Сизларга ваъда қилинган кун бор. Ундан бир он кечиктиролмайсиз, олдинга ҳам суролмайсиз.”

34:31

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَن نُّؤْمِنَ بِهَذَا الْقُرْآنِ وَلَا بِالَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِندَ رَبِّهِمْ يَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ الْقَوْلَ يَقُولُ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لَوْلَا أَنتُمْ لَكُنَّا مُؤْمِنِينَ {31}

Кофирлик қилганлар: “Биз бу Қуръонга ҳам, ундан олдинги китобларга ҳам ишонмаймиз”, дедилар. Сен бу золимларни Рабби ҳузурида тўхтатиб қўйилган онини кўрганингда эди! Улар ўшанда бир-бирига гап қайтаради, эзилган-жафокаш кимсалар ўзини катта тутган кимсаларга қараб: “Сизлар бўлмаганингизда, биз албатта мўмин бўлардик”, дейди.

34:32

قَالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا أَنَحْنُ صَدَدْنَاكُمْ عَنِ الْهُدَى بَعْدَ إِذْ جَاءكُم بَلْ كُنتُم مُّجْرِمِينَ {32}

Ўзини катта тутганлар эса, эзилган-жафокаш кимсаларга: “Сизларга тўғри йўл келганидан кейин, ундан сизларни биз тўсибмизми?! Йўқ, ундай эмас. Сизлар ўзингиз жиноятчи бўлгансиз”, дейди.

34:33

وَقَالَ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا بَلْ مَكْرُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ إِذْ تَأْمُرُونَنَا أَن نَّكْفُرَ بِاللَّهِ وَنَجْعَلَ لَهُ أَندَادًا وَأَسَرُّوا النَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ وَجَعَلْنَا الْأَغْلَالَ فِي أَعْنَاقِ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ {33}

Эзилган-жафокаш кимсалар ўзини катта тутган кимсаларга: “Аслида, сизларни кеча-ю кундуз қилган макр-ҳийлаларингиз тўсди. Ўшанда сизлар бизни Аллоҳга кофирлик қилишга ва Унга турли шериклар нисбат беришга буюрар эдингиз”, дейди. Улар азобни кўришганида – кофирлик қилганларнинг бўйнига кишанлар солганимизда, афсус-надоматни сир тутадилар. Уларга фақатгина ўз қилмишларининг жазоси берилади.

34:34

وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ {34}

Биз қайси бир юртга огоҳлантирувчи юборган бўлсак, у ернинг маишатпараст-жиноятчилари: “Биз сизларни элчилигингизга ишонмаймиз”, дейишган.

34:35

وَقَالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ {35}

Яна: “Бизни мол-давлатларимиз ҳам, болаларимиз ҳам кўп. Биз азобланмаймиз”, дейишган.

34:36

قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاء وَيَقْدِرُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ {36}

Айт: “Албатта, муносиб билган қулига ризқни кенг қилиб қўядиган ҳам, ўлчаб- тор қилиб қўядиган ҳам Раббимдир. Лекин, инсонларнинг кўпи билмайди.

34:37

وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُم بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِندَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ جَزَاء الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ {37}

Сизларни бизга яқинлаштирадиган нарса мол-давлатингиз ҳам эмас, болаларингиз ҳам эмас. Лекин, кимки (Аллоҳ ва Расулига) ишониб, яхши ишларни амалга оширса, ана шулар учун, қилган ишлари эвазига кўпайтириб бериладиган мукофот бор. Улар олий саройларда тинч-хотиржамликда бўладилар.

34:38

وَالَّذِينَ يَسْعَوْنَ فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ {38}

Оятларимизни кераксиз – таъсирсиз ҳолга келтиришга уринаётганлар, улар азобга келтириладилар.

34:39

قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ      {39}

Айт: “Албатта, қуллари орасидан Ўзи муносиб билганига ризқни кенг қилиб қўядиган ҳам, унга ўлчаб- тор қилиб қўядиган ҳам Раббимдир. (Аллоҳ йўлида) нимаики сарф-харажат қилсангиз ҳам, У унинг ўрнини тўлдириб қўяди. У энг яхши ризқ берувчидир.

34:40

وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ يَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ أَهَؤُلَاء إِيَّاكُمْ كَانُوا يَعْبُدُونَ {40}

Кун келиб, (Аллоҳ) уларнинг барчасини тўплайди. Кейин фаришталарга: “Сизларга шулар ибодат қилишганми?”, дейди.

34:41

قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِم بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُم بِهِم مُّؤْمِنُونَ {41}

Улар: “Сен поксан! Бизни валийимиз/хожамиз Сенсан, улар эмас. Аслида, улар жинларга^[10] ибодат қилишарди, уларнинг кўпи уларга ишонарди.

34:42

فَالْيَوْمَ لَا يَمْلِكُ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ نَّفْعًا وَلَا ضَرًّا وَنَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّتِي كُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ{42}

“Бугун бир-бирингизга на фойда ва на зарар беришга эга бўлмайсиз”, (деймиз) ва золимлик қилганларга: “Ёлғонга чиқарганингиз эвазига, жаҳаннам азобини тотинглар!”, деймиз.

34:43

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَذَا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَن يَصُدَّكُمْ عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُكُمْ وَقَالُوا مَا هَذَا إِلَّا إِفْكٌ مُّفْتَرًى وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُّبِينٌ {43}

Уларга аниқ-равшан оятларимиз ўқиб берилганида, улар: “Бу одам сизларни ота-боболарингиз сиғиниб келган нарсадан тўсмоқчи бўляпти”, деди. “Бу (Қуръон) тўқиб чиқарилган ёлғон нарсадир”, деди. Ўзига ҳақ келганида уни тан олмаган киши эса: “Бу аниқ сеҳрдир”, дедилар.

34:44

وَمَا آتَيْنَاهُم مِّن كُتُبٍ يَدْرُسُونَهَا وَمَا أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمْ قَبْلَكَ مِن نَّذِيرٍ {44}

Ҳолбуки, Биз уларга (ўша даврдаги Маккаликларга) ўқиб ўрганадиган китоб бермаганмиз, уларга сендан олдин ҳеч қандай огоҳлантирувчи ҳам юбормаганмиз^[11].

34:45

وَكَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَيْنَاهُمْ فَكَذَّبُوا رُسُلِي فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ {45}

Улардан олдингилар ҳам (ҳақни) ёлғонга чиқаришган. Булар Биз уларга берган нарсани ўндан бирига ҳам эриша олмадилар^[12]. Энди, Мени уларга кўрсатган қаршилигим қандай бўлди?!

34:46

قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُم مِّن جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ لَّكُم بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ {46}

(Макка мушрикларига) айт: “Сизларга бир нарсани насиҳат қиламан; Аллоҳ учун жуфт ҳолатда ва ёлғиз ҳолда туриб, кейин, тафаккур қилинглар. Биродарингиз (Муҳаммад)да жин таъсири йўқ. У қаттиқ азоб олдидан сизларни огоҳлантириб қўювчи, холос.”

34:47

قُلْ مَا سَأَلْتُكُم مِّنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ {47}

Айт: “Мен сизлардан ҳеч қандай ҳақ-ажр сўрамайман. У ўзингизга бўлсин. Менга бериладиган ҳақ ва эваз фақат Аллоҳга оид. У ҳамма нарсага шоҳиддир.”

34:48

قُلْ إِنَّ رَبِّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَّامُ الْغُيُوبِ {48}

Айт: Албатта, “Роббим (ботилни)^[13] ҳақ билан улоқтириб юборади, ғайбларни^[14] тўлиқ билади.”

34:49

قُلۡ جَاۤءَ ٱلۡحَقُّ وَمَا یُبۡدِئُ ٱلۡبَـٰطِلُ وَمَا یُعِیدُ {49}

Айт: “Ҳақ^[15] келди; ботил янги пайдо бўлмайди ва (эски ҳолига) қайтолмайди^[16].”

34:50

قُلْ إِن ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَإِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي إِنَّهُ سَمِيعٌ قَرِيبٌ {50}

Айт: Агар мен адашсам, фақат ўз зиёнимга адашаман. Агар тўғри йўлни топсам, бу менга Роббимни ваҳий қилган Қуръонни сабаблидир. У эшитиб турувчидир, яқиндир^[17].”

34:51

وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ {51}

Уларни даҳшатга тушган онларини бир кўрсанг эди! Энди, қочиб-қутилиш йўқ, улар яқин ерда тутиб туриладилар.

 

 

34:52

وَقَالُوا آمَنَّا بِهِ وَأَنَّى لَهُمُ التَّنَاوُشُ مِن مَكَانٍ بَعِيدٍ {52}

“Унга^[18] ишондик” дейди-ю, бироқ, уларга узоқ ердан^[19] (имонга) эришишга қандай имкон бўлсин?

34:53

وَقَدْ كَفَرُوا بِهِ مِن قَبْلُ وَيَقْذِفُونَ بِالْغَيْبِ مِن مَّكَانٍ بَعِيدٍ {53}

Ҳолбуки, улар илгари (дунё ҳаётида) унга ишонмаган. Улар ғайбга узоқ ердан тош отишган.

34:54

وَحِيلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ كَمَا فُعِلَ بِأَشْيَاعِهِم مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا فِي شَكٍّ مُّرِيبٍ {54}

Илгари уларнинг ҳамфикрларига қилинганидек, улар билан ўзлари орзу қилган нарса ўртасида ҳам тўсиқ пайдо қилинади. Чунки, улар қаттиқ шубҳада эди.

^[1] Сабаъ сураси, Маккада тушган, 54 оятдан иборат. Тушиш тартиби 58, ёзилиш тартиби 34.

^[2]Соф виждон ва ақл билан тафаккур қилган инсон осмонларни кимдир бошқариб турганини билади. Шунинг учун, ундан бирор нарса ерга қулаб тушмаяпти ҳам, бир-бирига урилиб кетмаяпти ҳам. Агар қиламан деганида, Аллоҳ бу ишни қилган бўларди.

^[3]Бу оятдаги фазл махсус илмга ишорат қилиши мумкин. Чунки, бошқа бир оятда Довуд ва Сулаймон (а.с.) га махсус илм берилгани айтилган (Намл 27/15).

^[4]

^[5]Бу оятдаги ғайб“ Сулаймон алайҳиссаломнинг ўлимига ишорат қилади. Сулаймон алайҳиссалом улардан ўз ўлимини яширган, жинлар уни ўлганини билмаган. Зотан, ғайб деб билинмаган нарсага айтилади. Агар жинлар Сулаймонни ўлимидан хабар топишгани эди, уларга берилган азобдан эртароқ қутилиб қолишган бўларди.

^[6]Деҳқончилик ва боғдорчилик маҳсулотларини бошқа давлатларга боришига тўсқинлик қилиш, бу борадаги имкониятларни чеклаш, бошқаларга қийинчилик туғдириб, фақат ўзи учун имконият яратиш жуда ёмон оқибатларга — ўша юртни ҳалокатига сабаб бўлиши ҳақида билиш учун 15-19 оятларига қаранг. Юртлар аро бундай маҳсулотларни алмашуви халққа катта фойда келтиради.

 

 

 

^[7]Иблисни инсонлар ҳақидаги режаси ва гумони ҳақида билиш учун қаранг: Аъроф 7/16-17, Ҳижр 15/39-40, Сод 38/82-85.

^[8]Иблис ҳеч қачон ҳеч кимга на қурол, на ўқ отиш, на мажбурлаш ёки шу каби ҳолатлар билан босим ўтказа олмаган,бундан кейин ҳам ўтказа олмайди. Лекин, инсонлар унинг васвасасига – алдовига алданиб қолди, холос.

^[9]Бу оятдаги ваъда – инсонлар қилган яхши-ёмон ишлари учун савоб ёки жазо оладиган ҳисоб куни ҳақидаги ваъдадир (14/22-23).

^[10]Бу оятдаги жинлар калимасига мажозий маъно берилиб, шайтонлар деб таържима қилса ҳам бўлади. Ёки, изофани ҳазф қилган ҳолда, шайтонлашган жинлар деб таржима қилса ҳам бўлади. Яъни, кофир ва мушриклар шайтонларнинг буйруғига бўйснгани учун, худди шайтонларнинг ўзига ибодат қилгандек баён қилинмоқда. Марям сурасининг 44-оятида ҳам, шайтоннинг амрига қулоқ солиш ҳолати, унинг ўзига ибодат қилиш деб баён қилинган.

^[11]Ясин 36/1-6.

^[12]Бу оятдан, аввалги умматларга берилган баъзи бир имкониятлар Маккаликларга берилмагани билинади.

^[13]Ботил эътиқод ва тушунчалар ҳақ келиши билан тарқаб кетади, мағлуб бўлади (Исро 17/82, Анбиё 21/18).

^[14]Осмонлар ва ерда яширилган барча нарсани, келажак ва ўтмишни, кўринган ва кўринмаган, билинган ва билинмаган ҳамма нарсани билади.

^[15]Бу оятдаги ҳақ калимасига Қуръонга ишорат қилади. чунки, барча ҳақиқатларни Қуръон ўртага қўйди, барча ҳақиқатни баён қилиб берди, нотўғри эътиқод ва динларни ботил эканини фош қилди.

^[16]Анбиё 21/18.

^[17]Аллоҳни бандасига яқинлиги ҳақидаги яна бир оят Бақара 2/186.

^[18]Ёвуз инсонлар дунёда ўлими келиб қолганини билиб қолганида ҳам, охиратда жаҳаннамга ҳукм қилинганида ҳам пушаймон бўлиб, кошки Аллоҳнинг элчиларига ва улар келтирган Аллоҳнинг оятларига ишонсак ва унга амал қилсак эди, деб қоладилар. Бу ҳақидаги яна бир оят: Анъом 6/27, Юнус 10/90-91.

^[19]Оятдаги узоқ ердан ибораси етиб бўлмас, имкони йўқ, улашишни иложи бўлмаган ҳолатга ишорат қилади. яъни, ўлими келиб қолган инсоннинг ҳам, қиёматда қайта тирилган инсоннинг ҳам тавбаси ва имони қабул бўлмайди, буни уларга фойдаси йўқ, дегани бўлади.