33. Аҳзоб сураси

33. Аҳзоб сураси^[1]

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.

33:1

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا {1}

Эй пайғамбар! Аллоҳга қарши чиқишдан сақлан! Кофир ва мунофиқларга итоат қилма! Албатта, Аллоҳ билиб туради, тўғри қарор беради.

33:2

وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا {2}

Сен яратган Эгангдан ўзингга ваҳий қилинган Қуръонга риоя қил/амал қил. Албатта, Аллоҳ қилмишларингиздан тўлиқ хабардордир.

33:3

وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا{3}

Аллоҳга суяниб-таян. Аллоҳ кўмакчиликка кифоядир.

33:4

مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءكُمْ أَبْنَاءكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ {4}

Аллоҳ ҳеч кимнинг ичида иккита қалб ташкил қилмаган, зиҳор^[2] қиладиган аёлларингизни сизларга она қилиб бергани йўқ, боқиб олган болаларингизни ҳам ўз фарзандингиз қилиб бермади. Булар оғзингиздаги (қуруқ) гапларингиздир. Ҳақиқатни Аллоҳ айтади ва тўғри йўл кўрсатади.

33:5

ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا {5}

Уларни ўз оталари номи билан чақиринглар. Аллоҳга кўра энг тўғриси шу. Агар оталарини билмасанглар, унда улар сизларнинг диний биродарларингиз ва дўстларингиздир. Хато ила қилган ўринларда сизларга гуноҳ йўқ. Лекин, юракдан қасд қилган ишларингизда (гуноҳ бор). Аллоҳ жуда кечиримлидир, эзгулик улашувчидир.

33:6

النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَن تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا {6}

Пайғамбар мўминларга ўз жонларидан ҳам яқиндир. Аёллари эса уларнинг оналаридир. Туғишган қариндошлар Аллоҳнинг китобида (мерос масаласида) бир-бирига мўминлар ва муҳожирлардан кўра яқиндир. Лекин, дўстларингизга яхшилик қилишингиз бундан мустасно^[3]. Бу (ҳукм) китобда ёзиб қўйилди.

33:7

وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنكَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا {7}

Биз ўз вақтида пайғамбарлардан сўз олганмиз. Сендан ҳам, Нуҳ, Иброҳим, Мусо ва Марямнинг ўғли Исодан ҳам. Улардан мустаҳкам сўз олганмиз^[4].

33:8

لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَن صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا {8}

Ростгўйлардан ўзларини садоқати ҳақида сўраш учун^[5] (шундай қилди). (Пайғамбарларга) ишонмаган-кофирларга (Аллоҳ) аламли азоб тайёрлаб қўйди.

33:9

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا{9}

Эй Мўминлар! Аллоҳни сизга берган неъматини ёдда тутинглар. Ўшанда сизларга қўшинлар келган эди. Биз уларнинг тепасига бўрон ҳамда сизлар кўрмаган қўшинлар юборганмиз^[6]. Аллоҳ қилаётган ишларингизни кўриб турарди.

33:10

إِذْ جَاؤُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَإِذْ زَاغَتْ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا{10}

Ўшанда улар сизларнинг уст тарафингиздан ҳам, қуйи тарафингиздан ҳам келишган эди. Шунда кўзлар чақнаб, юраклар бўғизларга тиқилиб қолиб, Аллоҳ ҳақида турли гумонларга борган эдингиз.

33:11

هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا {11}

Ана ўша ерда мўминлар қаттиқ чўчитилиб, синовдан ўтказилган.

33:12

وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ مَّا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا{12}

Ўшанда мунофиқлар ва қалбида касали борлар: “Аллоҳ ва Унинг Расули бизга фақат ёлғон ваъда берган экан”, деб қолишган.

33:13

وَإِذْ قَالَت طَّائِفَةٌ مِّنْهُمْ يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِّنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِن يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا {13}

Ўшанда ораларидан бир гуруҳи: “Эй Ясрибликлар^[7]! Сизларга (бу ерда) туришни фойдаси ёқ, қайтиб кетинглар!”, деётган эди. Ораларидан яна бир гуруҳ эса: “Уйларимиз ҳимоясиз”, деб пайғамбардан рухсат сўраётган эди. Ҳолбуки, уйлари ҳимоясиз эмасди. Улар фақат жангдан қочишни хоҳлаган.

33:14

وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِم مِّنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا {14}

Агар уларнинг устига Мадинанинг ҳар тарафидан бостириб кирилиб, улардан фитна^[8] талаб қилинса, кўп иккиланмасдан аниқ фитна келтириб чиқарадилар.

33:15

وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِن قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُولًا {15}

Ҳолбуки, улар илгари (жангдан) ортга қараб қочмаслик ҳақида Аллоҳга сўз беришган эди^[9]. Аллоҳга берилган сўз жавобгарлик талаб қила

33:16

قُل لَّن يَنفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِن فَرَرْتُم مِّنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَإِذًا لَّا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا{16}

Айт: “Агар ўлимдан ёки жангдан қочсангиз, қочиш сизга фойда бермайди. Қочган тақдирингизда ҳам, оз (фурсат) баҳраманд бўласиз, холос.”

33:17

 

قُلْ مَن ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُم مِّنَ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا{17}

“Агар Аллоҳ сизларга бирор ёмонлик хоҳласа, ёки бирор яхшилик хоҳласа, сизларни ундан ким тўсиб қолади?”, деб айт. Улар ўзларига Аллоҳдан бошқа ҳимоячи дўст ҳам, ёрдамчи ҳам тополмайди.

33:18

قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا {18}

Орангиздан сизларга қаршилик чиқарувчиларни ҳам, биродарларига: “Бизга келинглар”, дейдиганларни ҳам Аллоҳ билиб туради. Улар жангга жуда кам қатнашади.

33:19

أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاء الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُم بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُوْلَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا {19}

 

Улар (жангга қатнашса) сизларга қизғанчиқлик қилади. (Жанг мобайнида) хавф келганида, худди ўлим талвасаси келиб қолган одамдек, сенга кўзларини олайтириб қараб турганини кўрасан. Хавф кетганида эса, яхшиликка (ўлжага) қизғанчиқлик қилиб, ўткир тиллари билан сизларни ранжитади. Ана шулар (Аллоҳ ва Расулига) ишонишмаган кимсалардир. Шунинг учун, Аллоҳ уларнинг ишларини бекор қилиб юборди^[10]. Бу нарса Аллоҳга осон.

33:20

يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِن يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُم بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُم مَّا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا {20}

Улар бирлашган қўшинни (чекиниб) кетмади, деб ўйлаяпти. Агар ўша бирлашган қўшин қайтиб келса эди, (орангиздаги мунофиқлар) чўлда бадавий араб орасида қолиб, сизларни хабарларингизни (ўша ердан туриб) суриштиришни орзу қилиб қоларди. Орангизда бўлган тақдирда ҳам, жуда кам жанг қилишган бўларди.

33:21

لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا {21}

Шубҳасизки, Сизлар учун – Аллоҳдан ва охират кунидан умид қилиб, Аллоҳни кўп эслайдиганлар^[11] учун, Аллоҳнинг элчисида гўзал ўрнак бор.

33:22

وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا {22}

Мўминлар бирлашган қўшинни кўришганида: “Аллоҳ ва Расули бизга ваъда қилган нарса мана шу. Аллоҳ ва Расули албатта тўғри айтган”, дедилар. Бу уларнинг фақат (Аллоҳ ва Расулига бўлган) имони ва таслимиятини зиёда қилди.

33:23

مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلً

Мўминлар орасида, Аллоҳга берган сўзида турган (қаҳрамон) йигитлар бор. улардан кимлардир (ўша йўлда) жонини фидо қилди, кимлардир кутяпти. Улар (Аллоҳга берган аҳдини) ҳеч бир шаклда ўзгартирмайди.

33:24

لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا

Ростгўйларни садоқати ила мукофотлаш ҳамда, агар муносиб кўрса мунофиқларни азоблаш ёки тавба имкони бериш учун Аллоҳ шундай қилди. Албатта, Аллоҳ жуда кечиримлидир, эзгулик улашувчидир.

33:25

وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا{25}

Аллоҳ кофирлик қилганларни^[12] ўз аччиқлари билан (Хандақ куни) ортга қайтариб юборди, улар ҳеч қандай яхшиликка эриша олмади. Жангда Аллоҳ мўминларга (ёрдами билан) кифоя қилди. Аллоҳ кучлидир, доимо ғолибдир.

33:26

وَأَنزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُم مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا {26}

Аҳли Китоб орасидан уларга ёрдам берганларни қалбларига қўрқув солиб ўз қалъаларидан туширди. Сиз улардан бир қисмини ўлдираётган, бир қисмини эса асир олаётган эдингиз.

33:27

وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَؤُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا{27}

Аллоҳ уларнинг ерига, юртига ва мол-давлатларига, ҳамда сизлар ҳали ҳануз оёқ босмаган ерга  сизларни эгадор қилиб қўйди. Аллоҳ ҳамма нарсага ўлчов белгилаб қўяди.

33:28

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ إِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا {28}

Эй Пайғамбар! Аёлларингга шундай деб айт: “Агар сизлар дунё ҳаётини ва унинг зийнатини кўзласангиз, унда, сизларга (мол-давлатдан) фойдалантириб, сизларни чиройли ҳолатда қўйиб юборай.

33:29

وَإِن كُنتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا {29}

Агар сизлар Аллоҳ ва Расулини ҳамда охират кунини кўзласанглар, унда, Аллоҳ орангиздан чиройли иш қилувчиларга буюк мукофот тайинлаб қўяди.”

33:30

يَا نِسَاء النَّبِيِّ مَن يَأْتِ مِنكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا {30}

Эй пайғамбар аёллари! Сизлардан кимки аниқ фаҳш бўлган ишни қилса, унга икки баробар азоб берилади. Бу Аллоҳга осон.

33:31

وَمَن يَقْنُتْ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُّؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ وَأَعْتَدْنَا لَهَا رِزْقًا كَرِيمًا {31}

Сизлардан кимки Аллоҳга ва Расулига итоат қилса ва яхши иш қилса, унга ажр-мукофотини икки баробар қилиб берамиз, унга асл ризқ (жаннат) тайёрлаб қўямиз.

33:32

يَا نِسَاء النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا {32}

Эй Пайғамбар аёллари! Агар (Аллоҳга нисбатан) жавобгарликни ҳис қилиб яшасангиз, сизлар бошқа аёлларнинг бирортасига ўхшамайсиз. Шу боис, нозланиб гапирманглар, акс ҳолда, қалбида касали борларни ҳирси уйғониб қолади. Гапни тўғри гапиринглар.

33:33

وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا{33}

Уйларингизни ичида (ҳам) ўзингизни виқорли тутинглар^[13]. Аввалги жаҳолат давридек ноз-у жилвали ҳаракат қилманглар, намозни пухта адо этинглар, закот беринглар, Аллоҳ ва Расулига итоат қилинглар. Эй (пайғамбар) хонадонининг эгалари! Аллоҳ сизлардан гуноҳ-у ёмонликни кетказиб, сизларни пок-покиза ҳолатга келтиришни истайди.

33:34

وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا {34}

Уйларингизда тиловат қилинаётган Аллоҳнинг оятларини ва ҳикматни (оят маъноларининг баёнини) ёдда сақлаб қолинглар. Албатта, Аллоҳ ҳар нарсани нозик ва махфий тарафини ҳам билувчи, ҳар нарсадан хабардордир.

33:35

إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا{35}

Албатта, (Аллоҳ ва Расулига) таслим бўлган эркаклар ва таслим бўлган аёлларга, (Аллоҳ ва Расулига) ишониб-суянган эркаклар ва ишониб-суянган аёлларга, итоатгўй эркалар ва итоатгўй аёлларга, ростгўй эркаклар ва ростгўй аёлларга, сабр-бардошли эркаклар ва сабр-бардошли аёлларга, (Аллоҳга) эҳтиром кўрсатувчи эркаклар ва эҳтиром кўрсатувчи аёлларга, садақа-закот берадиган эркаклар ва садақа-закот берадиган аёлларга, рўза тутадиган эркаклар ва рўза тутадиган аёлларга, уят жойларини сақловчи эркаклар ва уят жойларини сақловчи аёлларга, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркаклар ва кўп зикр қилувчи аёлларга Аллоҳ мағфират/гуноҳларини кечиришни ва буюк мукофот тайёрлаб қўйган.

33:36

وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا {36}

Аллоҳ ва Расули/элчи орқали юборган китоби бирон бир иш ҳақида ҳукм қилганида, ҳеч бир мўмин эркак ва мўмина аёлни у иш ҳақида танлаш ихтиёри йўқ^[14]. Ким Аллоҳ ва Расулига/элчи орқали юборган китобига қарши чиқса, очиқчасига адашган бўлади.

33:37

وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِّنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا{37}

(Эй Муҳаммад!) Бир куни сен, Аллоҳ ҳам яхшилик қилган, сен ўзинг ҳам яхшилик қилган бири (Зайд)га: “Жуфтингни никоҳингда тут, Аллоҳга қарши жавобгарликни ҳис қил!”, деётган эдинг^[15]. Ҳолбуки, инсонлардан андиша қилиб, Аллоҳ ошкор қиладиган ишни ичингда яшираётган эдинг. Аслида Аллоҳдан андиша қилишинг тўғри эди. Зайд (талоқ қилиб) аёлидан муносабатини узганидан кейин, сени унга уйлантирдик. Мўминларга асранди болалари (талоқ қилиб) ўз аёлларидан муносабатларини узиб бўлгач, (уларга уйланишда) муаммо бўлмаслиги учун (шундай қилдик). Аллоҳнинг амри бажарилди^[16].

33:38

مَّا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَّقْدُورًا{38}

Аллоҳ фарз қилган нарсани амалга оширишида пайғамбарга ҳеч қандай айб бўлмайди^[17]. Бу илгари ўтганлар (пайғамбарлар)да ҳам ижро этилган Аллоҳнинг қонунидир. Аллоҳнинг амри ўлчаб-белгилаб қўйилди.

33:39

الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا {39}

Улар – Аллоҳнинг фармонларини етказадиган, Аллоҳдан андиша қиладиган, Ундан бошқа ҳеч кимдан андиша қилмайдиган кишилардир^[18]. Ҳисоб сўрашга Аллоҳнинг Ўзи кифоядир.

33:40

مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِكُمْ وَلَكِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا{40}

Муҳаммад сизлардан ҳеч бир эркакнинг отаси эмас. лекин, у Аллоҳнинг элчиси ва пайғамбарларнинг охиргисидир^[19]. Аллоҳ ҳамма нарсани билади.

33:41

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا {41}

Эй Мўминлар! Аллоҳни кўп эсланг^[20],

33:42

وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا{42}

Ва кеча-ю кундуз Уни улуғланг!

33:43

هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا {43}

У сизларни зулматлардан нурга олиб чиқиш учун, Унинг Ўзи ҳам, фаришталари ҳам сизларга кўмак беради. У мўминларга эзгулик улашувчидир.

33:44

تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا{44}

Аллоҳга йўлиқадиган кунда уларга билдириладиган тилак “Салом!”, дир. У уларга асл-ҳурматли мукофот тайёрлаб қўйган.

33:45

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا {45}

Эй пайғамбар! Биз сени гувоҳ, (жаннатдан) хушхабар берадиган ва (жаҳаннамдан) огоҳлантирадиган элчи қилиб юбордик.

33:46

وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا {46}

Яна, сени Унинг Ўз изни ила Аллоҳга чақирадиган ҳамда, (йўл кўрсатувчи) нурли чироқ қилиб юбордик.

33:47

وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُم مِّنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا {47}

Мўминларга хушхабар бер: Уларга нисбатан Аллоҳ тарафидан буюк олийжаноблик – жаннат бор!^[21]

33:48

وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا{48}

Кофирлик ва мунофиқлик қилувчиларга бўйсунма, азиятларига парво қилма. Сен Аллоҳга суяниб-таян, ҳимоя ва кўмак қилишда Аллоҳ кифоядир.

33:49

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا {49}

Эй Мўминлар! Мўмина аёлларга никоҳланиб, кейин уларга тегишингиздан олдин уларни талоқ қилсангиз, уларни зиммасида сизлар учун идда тутиб бериш вазифаси йўқ. Шунда, уларни (маҳрни ярми билан)^[22] баҳраманд қилиб, уларни чиройли ҳолатда қўйиб юборинг.

33:50

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا {50}

Эй пайғамбар! Сен маҳрларини берган аёлларингни, Аллоҳ сенга жангсиз қўлга киритиб берган ўлжалар орасида сени қўл остингдаги асирани, амакинг, амманг, тоғанг ва холангнинг сен билан бирга ҳижрат қилган қизларини ҳамда, агар ўзини сенга бағишлаган ва сен ҳам унга уйланмоқчи бўлган мўмина аёлни (барчасини биргаликда никоҳланишни) сенга ҳалол қилиб бердик. Бу (маҳрсиз никоҳланиш) мўминларга эмас, фақат сенга ҳалол. Биз мўминларга аёллари ва қўл остидаги асиралари ҳақида нимани фарз қилганимизни жуда яхши биламиз. Сенга айб/муаммо бўлмаслиги учун (шундай қилдик). Аллоҳ жуда кечиримлидир, эзгулик ва неъмат улашувчидир.

33:51

تُرْجِي مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَن تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا {51}

Аёлларингдан ўзинг танлаганингни (ҳамхоналикдан) кечиктириб, муносиб билганингни ёнингга оласан. Вақтинчалик четлашиб турган аёлларингдан ўзинг танлаганингни ёнингга олишингда сенга ҳеч қандай айб йўқ. Бу уларнинг кўзлари қувнаши, ғамга тушмаслиги ва уларга берган нарсангга барчаси рози бўлишига энг мувофиқ (йўл) дир. Аллоҳ қалбларингиздагини билади. Аллоҳ билади, тўғри қарор беради.

33:52

لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاء مِن بَعْدُ وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَّقِيبًا {52}

Бундан кейин, ҳар нақадар ҳусн-у жамоли сенга жуда ёқса ҳам, аёлларга уйланишинг ҳам уларни бошқа аёлларга алмаштиришинг^[23] ҳам ҳалол бўлмайди. Қўл остингдаги (асира) бундан мустасно. Аллоҳ ҳамма нарсани кузатиб боради.

33:53

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَن يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا {53}

Эй Мўминлар! Пайғамбарнинг уйларига фақатгина таомга изн берилганида – тайёр бўлишини кутиб турмайдиган бўлиб – киринглар. Лекин, чақирилган вақтингизда кириб, гапга берилмасдан, овқатланиб бўлиб-ла тарқалинглар. Албатта, ундай қилишингиз пайғамбарга азият беради. Чунки, у сизлардан тортинади. Аллоҳ эса, тўғрисини айтишдан тортинмайди. Пайғамбарнинг аёлларидан бирон нарса сўраганингизда, улардан парда ортидан сўранглар. Мана шу сизларнинг қалбларингиз учун ҳам, уларнинг қалблари учун ҳам энг пок (йўл)дир. Сизларни пайғамбарга азият етказишга ва ундан кейин аёлларига уйланишга асло ҳақингиз йўқ. Чунки, бу Аллоҳга кўра буюк гуноҳ бўлади.

33:54

إِن تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا {54}

Бирон нарсани ошкор қилсанглар ҳам, яширсанглар ҳам, Аллоҳ ҳамма нарсани аниқ билади.

33:55

لَّا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا {55}

Пайғамбарнинг аёлларига ўз оталари, ўғиллари, ака-укалари, ака-укаларининг ўғиллари, опа-сингилларининг ўғиллари, аёллари^[24], қўл остидаги асир(а)лар ҳақида (изнсиз киришларида^[25]) гуноҳ ёқ. (Эй пайғамбар аёллари!) Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар. Албатта, Аллоҳ ҳамма нарсага гувоҳдир.

33:56

إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا {56}

Албатта, Аллоҳ ва фаришталари пайғамбарга кўмак беради^[26]. Эй Мўминлар!  Сизлар ҳам унга кўмак беринг^[27] ва унга тўлиқ таслимият кўрсатинглар^[28].

33:57

إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِينًا {57}

Албатта, Аллоҳ ва Унинг элчисини ранжитганларни^[29] Аллоҳ дунёда ҳам охиратда ҳам лаънатлайди ва уларга хорловчи азоб тайёрлаб қўяди.

33:58

وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِينًا {58}

Мўмин эркак ва Мўмина аёлларни қилмаган ишлари сабабли ранжитадиганлар, шубҳасизки, ўзларига бўҳтон ва очиқ гуноҳ юклаб олган бўлади.

33:59

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا {59}

Эй пайғамбар! Аёлларингга, қизларингга ва мўминларнинг қизларига айт, устларига катта рўмолларини^[30] яқинлаштирсинлар. Мана шу (ўраниш) уларни (иффатли экани) билиниб, ранжитилмасликка энг муносиб (ўраниш)дир. Аллоҳ жуда кечиримлидир, эзгулик улашувчидир.

33:60

لَئِن لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا {60}

Агар мунофиқлар, қалбида касали борлар ва Мадинада ёмон хабар тарқатаётганлар қилмишларини тўхтатмаса, Биз сени уларни устига соламиз. Кейин, улар сен билан бирга Мадинада оз вақт қола олади, холос.

33:61

مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا {61}

Лаънатланган ҳолда қолиб, қаерда топилса ҳам қўлга олинади ва ўлдириладилар.

33:62

سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا {62}

Илгари ўтганларда ижро этилган Аллоҳнинг қонуни (мана шундай). Аллоҳнинг қонунини ўзгарганини асло кўрмайсан.

33:63

يَسْأَلُكَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا {63}

Инсонлар сендан қиёмат (вақти) ҳақида сўрамоқда. “У ҳақидаги илм фақат Аллоҳ ҳузуридадир”, деб айтиб қўй. Қаердан биласан, балки қиёмат (вақти) яқиндир.

33:64

إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْكَافِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِيرًا {64}

Албатта, Аллоҳ кофирлик қилувчиларни лаънатлади ва уларга жаҳаннамни тайёрлаб қўйди.

33:65

خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّا يَجِدُونَ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا {65}

Улар унда ўлимсиз – мангу қолади. (Жаҳаннамдан қутқаргани) ҳеч қандай дўст ҳам, ёрдамчи ҳам тополмайди.

33:66

يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَا لَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَأَطَعْنَا الرَّسُولَا{66}

Юзлари оташга бурилган куни: “Қанийди Аллоҳга итоат қилган бўлсак, қанийди Расулга/элчи келтирган китобга итоат қилган бўлсак”, деб қоладилар.

33:67

وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا {67}

Яна шундай деб қоладилар: “Эй яратган Эгамиз! Биз бошлиқларимизга ва катталаримизга^[31] итоат қилдик, улар бизни йўлдан адаштирди

33:68

رَبَّنَا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا كَبِيرًا {68}

Эй яратган Эгамиз! Уларга шу азобни икки баробар қилиб бер ва уларга кўп^[32] лаънат қил.”

33:69

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا وَكَانَ عِندَ اللَّهِ وَجِيهًا {69}

Эй Мўминлар! Сизлар Мусони ранжитганлар каби бўлманг. Улар айтган нарсадан Аллоҳ уни оқлаб^[33] қолган. У Аллоҳ ҳузурида эътиборли бири эди.

33:70

 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا {70}

Эй Мўминлар! Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинг ва тўғри гапиринг.

33:71

يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَن يُطِعْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا{71}

(Шундай қилсанглар) ишларингизни тузатиб қўяди ва гуноҳларингизни кечиради. Кимки Аллоҳ ва Расулига/Қуръонга итоат қилса, шубҳасиз улкан муваффақиятга эришади.

33:72

إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا{72}

Албатта, Биз омонатни (итоатни) осмонлар ва ерга таклиф қилдик. Шунда улар омонатга хиёнат қилишдан қочдилар^[34], хиёнатдан қўрқдилар^[35]. У (итоатга) инсон хиёнат қилди. Албатта, инсон (хиёнати сабабли) ҳақсизлик қилувчи золимга, жоҳилга айланди.

33:73

لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ وَيَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا{73}

Аллоҳ мунофиқ эркак ва мунофиқ аёлларни, мушрик эркак ва мушрика аёлларни азоблаш учун ҳамда, мўминларга тавба имкони бериш учун (шундай қилди). Аллоҳ (тавба қилган мўминларни) кечиради, эзгулик улашади.

^[1] Аҳзоб сураси, Мадинада тушган, 73 оят. Тóшиш тартиби 90, ёзилиш тартиби 33.

^[2] Зиҳор – эркак киши ўз аёли билан яқинлик қилмаслик мақсадида, аёлига “Сен онамнинг бели кабисан”  ёки шу каби иоралар ишлатишидир. Бунинг ҳукми ҳақида Мужодалар 58/3-4 оятларда баён қилинган.

^[3] Анфол сурасининг 8-оятида, мерос масаласида диний биродарлик, имон-эътиқод ёки муҳожирлик эмас, балки қариндош-уруғчилик асос экани баён қилинган. Шундай бўлса-да, қариндошчилиги бўлмаган диний биродарларига моддий ёрдам бериш албатта мумкин экани ушбу оятдан маълум бўлмоқда.

^[4] Баъзи тафсирчилар бу оятдаги мустаҳкам сўз Аллоҳга ширк келтирмасликлари ҳақидаги ваҳий деб айтишган (Зумар 39/65). Баъзилар эса, пайғамбарларни ўзига ваҳий қилинган нарсани тўлиқ етказишлиги ҳақида сўз олган, деб таъвил қилишади.

^[5] Қиёматда Аллоҳ пайғамбарларда уларга қавми қандай жавоб қайтаргани ва қандай муносабатда бўлгани ҳақида сўрайди (Моида 5/109).

^[6] Бу воқеа ҳижратнинг 5-йили содир бўлган деб айтилади. Бу жанг “Хандак ғазоти”, “Аҳзоб куни”, деб номланади. Ўшанда Ислом ва мусулмонларга қарши турли қабилалардан гуруҳ-гуруҳ жангчилар келган. Улар: Қурайш, Ғатафон, Қурайза ва Назийр қабилалари.

^[7] Ясриб Мадина шаҳрининг эски номи.

^[8] Бу оятдаги фитна – Исломдан қайтиб, Исломга ва мусулмонларга қарши жанг қилиш фитнасидир. Келгусидаги оятлар шунга далолат қилади.

^[9]

^[10] Бу оятлардан маълум бўладики, инсон Исломдан қайтиб кофир бўлса, уни барча ишлари бекор бўлиб кетади, мунофиқлик ила қилган ишлари ҳам йўққа чиқиб кетади, фойда бермайди. Аллоҳ ҳаммамизга сабот, садоқат ва ихлос насиб қилсин.

^[11] Қуръонни ким кўп тушуниб ўқиса, ўша киши Аллоҳни кўп зикр қилган бўлади. Чунки Қуръоннинг тамоми зикрдир. Ундаги оятларни албатта тушуниб ўқиш керак.

^[12] Имом Зажжож, Имом Фарро ва бошқалар бу оятда келтирилган кофирлар Абу Суфён ва унинг аскарлари, деб айтишган.

^[13] Бу оятга берилган маъно учун Тобарий тафсирига, Буззий ва Қунбулни Ибн Касирдан ҳамда, Дуррий ва Сусийни Абу Амрдан қилган Қуръон ривоятларига қаранг.

^[14] Бу оятдаги мўмин эркак ва мўмина аёл аввало Расулуллоҳга ва Зайнаб онамизга тегишли бўлади. Ундан кейин барча мўмин ва мўминаларга тегишли.

^[15]

^[16] Ўша вақтларда Зайд аёли Зайнаб билан ажрашмоқчи эди. Зайд аёли билан ажрашадиган бўлса, Аллоҳ уни Расулуллоҳни ўзига никоҳлаб қўйишидан қўрқарди. Чунки, қуйидаги оятга кўра, Расулуллоҳ Исломдаги ҳар бир масалада инсониятга ўрнак бўлиши кераклиги билдирилган:

 

“Сизлар учун – Аллоҳдан ва охират кунидан (яхши) умиди борлар, ҳамда Аллоҳни кўп зикр қиладиган[10] (Қуръонни тушуниб кўп ўқийдиган)лар учун Аллоҳнинг элчисида гўзал ўрнак бор.” (Аҳзоб 33/21)

 

Муҳаммад алайҳиссаломни андиша қилишига сабаб бўлган ўрнаклик – боқиб олган ўғли Зайд хотини Зайнабни талоқ илганидан кейин ўзига никоҳлаб қўйилиши билан бу нарсани жоиз экани ҳақидаги ўрнаклиги эди. Ўша даврларда боқиб олган ўғли билан ўз фарзанди бир хил деб қабул қилингани учун, ўгай келини билан уйланиш қабул қилинмас эди. Лекин, Мадинада нозил бўлган шу оят боқиб олган фарзанд асло ўз боласи каби бўлмаслигини баён қилган:

 

“Аллоҳ бир кишининг қалбида иккита қалб яратмаган, зиҳор[11] қилган аёлларингизни сизларнинг оналарингиз қилиб қўймаган, боқиб олган болаларингизни ўз фарзандингиз қилмаган. Булар оғзингиздаги (қуруқ) гапларингиздир. Аллоҳ эса ҳақни айтади ва (тўғри) йўлни кўрсатади. Уларни ўз оталарини номи билан чақиринг, Аллоҳ наздида тўғриси мана шу. Агар оталарини билмасангиз улар диний биродарларингиздир. Юракдан қасд қилиб қилмаган бўлсангиз, хато қилиб қўл урган нарсангизда сизга гуноҳ йўқ. Алоҳ (гуноҳ-у жазони) кечириб юборувчидир, эзгулик ва неъмат улашувчидир.” (Аҳзоб 33/4-5)

 

Келгусидаги оятда эса, фақатгина ўз болаларининг талоқ қилган аёллари билан никоҳланиш тақиқланган экани ўртага чиқади:

 

“Ўз пуштингиздан бўлган ўғлиларингизнинг (ажрашган) хотинлари билан никоҳланишингиз… ҳаром қилинган.” (Нисо 4/23)

 

Пайғамбар алайҳиссалом ўзи боқиб олган ўғли Зайдга хотини Зайнаб билан ажрашмаслигини таъкидлаб буюрди, лекин Зайд бунга қулоқ солмади. Кейинчалик, Расулуллоҳ андиша қилган нарсаси рўёбга ошди – айнан Аллоҳнинг Ўзи унга Зайнабни никоҳлатиб қўйди. Буни юқорида келган оятнинг мана шу ибораларидан ўрганамиз:

 

“Зайд хотини билан алоқасини узганида, сени унга уйлантириб қўйдик. Мўминларнинг боқиб олган болалари (талоқ қилиб) хотинларидан алоқаларини узганидан кейин, уларга никоҳланиш масаласида ҳеч қандай муаммо бўлмаслиги учун шундай қилдик. Аллоҳнинг амри бажарилди.” (Аҳзоб 33/37)

 

Бу никоҳни Зайнаб онамиз ҳам хоҳламас эди. Аммо, Аллоҳ таоло қуйидаги оятни нозил қилиб, бу никоҳга на Пайғамбар алайҳиссаломни ва на Зайнаб онамизни эътирози бўлмаслиги кераклигини ҳақида ҳукм қилган:

 

“Аллоҳ ва Расули (яъни Китоби) бир ишни қарорлаштирганида, имон келтирган эркак ва аёлни ўз ишларида танлаш ҳаққи бўлмайди. Ким Аллоҳ ва Расулига (яъни Китобига) қарши чиқса, очиқча адашган бўлади.” (Аҳзоб 33/36)

 

“Аллоҳ ва Расули (яъни Китоби) бир ишни қарорлаштирганида” деган иборани тўғри тушуниш керак. Расул калимасининг биринчи маъноси – бировга юборилган хабар, иккинчи маъноси – ўша хабарни олиб келган элчидир[12]. Элчининг вазифаси эса, ўзига омонат қилиб топширилган нарсага ўзидан ҳеч нарса қўшмасдан уни керакли кишиларга тўлиқ етказиб беришдир[13]. Инсонлар Аллоҳ билан тўғридан-тўғри гаплаша олмагани учун, Ўзининг буйруқларини фақатгина элчилар орқали юборади ва инсонлар уларни элчилардан ўрганади. Демак, расул Исломда иккинчи бир манба эмас, аксинча, Аллоҳнинг сўзларини бизга етказиб берган элчидир. Қуръондаги “Расулуллоҳ – رسول اللّه” ибораси асосан оятларга ишорат қилади. Ўша а оятларга аввало Муҳаммад алайҳиссаломнинг ўзи амал қилиши керак бўлган (Аҳзоб 33/1-2).

 

Барча бу оятларнинг натижаси ўлароқ, юқоридаги Аллоҳ ва расулига итоат қилиш керак деган мазмундаги оятнинг илк мухотоби Муҳаммад алайҳиссалом ва Зайнабдир.

Пайғамбаримиз ҳам, Зайнаб онамиз ҳам Аллоҳнинг амрига сўзсиз итоат қилишиб, Аллоҳ буюрган никоҳни қабул қилишганини келгусидаги оятдан билиб оламиз:

 

“Аллоҳнинг амри (буйруғи) бажарилди.” (Аҳзоб 33/37)

^[17] Асранди боласи Зайд р.а. аёли Зайнабни талоқ қилганидан кейин, Аллоҳнинг рухсатини амалда ижро қилиб, бу ишда гуноҳ ва маломат йўқлигини кўрсатиб, умматига намуна бўлиши учун, Аллоҳнинг амрига кўра Зайнабга уйланишида у кишига ҳеч қандай маломат ва айб бўлмаган, бўлмайди ҳам.

^[18] Ўтмишдаги пайғамбарлар ҳақидаги бу ояти билан Аллоҳ таоло Муҳаммад алайҳиссаломга ҳам эслатма беряптики, сен ҳам ўшалар каби Аллоҳдан бошқасидан андиша қилмаслигинг, Аллоҳдан бошқасидан қўрқмаслигинг керак деб, лафзан музорий бўлса-да, маънан буйруқ шаклида бир оят нозил қилган.

^[19] Бу оятга кўра, Муҳаммад а.с. Аллоҳдан ваҳий орқали китоб ва ҳикмат олган пайғамбарларнинг энг сўнггисидир, энди пайғамбар келмайди. Лекин, Аллоҳнинг оятларини бошқаларга етказадиган, таблиғ ва даъват қилиб халққа Қуръонни етказадиган кишилар келиб туради. Улар ҳам бир нави Аллоҳнинг китобига элчилик қилаётган бўлади.

^[20] Аллоҳни кўп эслаш, аввало Унинг сўзлари ёзилган Қуръонни тушуниб ўқиш орқали бўлади.

^[21] Шўро 42/22.

^[22] Никоҳланганидан кейин аёли билан қовушмай туриб ажрашиб кетган эрлар, аёлига белгиланган маҳрнинг ярмини беради (Бақара 2/237).

^[23] Аёлларни алмаштириш деганда, бирини талоқ қилиб бошқасига уйланишни ёки, бири вафот этганида ўрнига бошқасини никоҳланишни англатади.

^[24] Аёллари деганда ўз жинсидан бўлган аёллар тушунилади. Бу ибора мавсуф сифатига изофа қилинган деб айтилади.

^[25] Бу оятда айтиб ўтилганлар ҳақида гуноҳ йўқлиги айнан уйларига изнсиз киришлик ҳақидадир. Буни Нур 24/31, 58-59 оятлар очиқлаб беради. Бу оятлар бир-бирини очиқлаб беради.

^[26] Аллоҳ ва фаришталарнинг салавоти мўминларни зулматлардан нурга олиб чиқиши экани ушбу суранинг 43-оятида баён қилинди (Таъвилот). Аллоҳнинг пайғамбарга қилган салавоти – унга ваҳий юбориб, уни зулматлардан нурга, муаммолардан фаровонликка олиб туши, тўғри йўл кўрсатиши ва унга доимо маънан ёрдам бериб туришидир. Душман хийласидан хабардор қилиши, мунофиқларнинг кирдикорларидан дарак бериши, ўтмишдаги пайғамбарлар бошига тушган оғир кунларни эслатиб, бу ҳолатга сабр қилса албатта муваффақият ва ғалабага эришиши эслатиб туриши, жанг майдонларида ёрдам бериши, буларнинг барчаси Аллоҳни пайғамбарга қилган салавотидир, кўмак ва ёрдамидир. Бу ишларни амалга ошишида қатнашган фаришталар ҳам пайғамбарга салавот қилган, яъни, унга нисбатан қилиниши талаб қилинган ҳар турли ёрдам ва кўмакни бажарган ҳисобланади. Демак, мўминлар ҳам доим пайғамбар алайҳиссаломни борида ҳам йўғида ҳам тарафини олиши, кўмак бериши, қўллаб-қувватлаши, унга юклатилган даъват ва таблиғ вазифасига ёрдам бериб давом эттириши керак.

^[27] Салавот калимасини туб маъноси – бир нарсани орқасида туриб бериш ва уни ташлаб қўймасликдир (Лисан). Бу калимага ушбу оятга “кўмак” деб маъно бериш энг тўғри йўл бўлади. Буни эса ушбу суранинг 43-ояти, Тавба 9/99, 103, Бақара 2/157 оятлар очиқлаб беради.

^[28] Пайғамбарга толиқ таслимият кўрсатиш қандай бўлишини Нисо 4/65 ояти кўрсатиб беради.

^[29] Аллоҳни ранжитиш ибораси мажозий маънода келган. Чунки, ҳақиқий маънода ҳеч ким Аллоҳга озор етказиб ранжитолмайди. Баъзи яҳудийлар Аллоҳ бахил, деди (Моида 5/64), баъзилари Аллоҳ муҳтож, деди (Оли Имрон 3/181), бошқалари эса Узайр Аллоҳнинг ўғли, деган бўлса, баъзи насронийлар Масиҳ Аллоҳнинг ўғли, деди (Тавба 9/30). Бу иборалар ила Аллоҳ шаънига нолойиқ гаплар айтишган. Буларнинг бу қилмишлари Аллоҳни ранжитиш дея ифодаланган. Расулуллоҳга етказилган азиятлар эса ҳамма маълум. У кишини сеҳргар, мажнун, Қуръонни ўзи тўқиб олган, шоир ва шу каби туҳматлар билан ҳақорат қилишган. Расулуллоҳ шаънига нолойиқ хатти-ҳаракатлари Расулуллоҳни ранжитиш деб ифодаланган. Келгуси оятда, Аллоҳ ва Расулидан ташқари, мўминларни ҳам ранжитадиган кимсаларга таҳдид оятлари келтирилади.

^[30] Оятдаги жилбоб калимасидан ҳам ташқи кийим, ҳамда катта рўмол деган маъно чиқади (Лисан). Бу оятга айнан катта рўмол деб маъно берилишининг сабаби, оятдаги “юднийна” ибораси катта рўмолга нисбатан ишлатилади. Таъвилотда ҳам Абу Авсажани жилбоб калимасига рўмолни тепасидан ташлаб оладиган катта рўмол деган ибораси келтирилган.

^[31] Катталаримиз деганда ёши улуғлар ёки илмли кишилар тушунилади (Мадорик). Демак, Аллоҳ ва Расулига осий бўладиган ишда на катталарга ва на бошлиқларга итоат этилмайди.

^[32] Осим қироатидан бошқа барча машҳур олти қироатнинг барчасида “кабийрон” ўрнига “касийрон” келган. Шунга кўра таржима қилинди.

^[33] Тоҳа 20/88.

^[34] Ҳамлул-омонат иборасига берилган маъно учун қаранг: Мадорикут-Танзил, Имом Насафий ва Кашшоф, Имом Замахшарий.

^[35] Осмонлар ва ер ҳеч қачон Аллоҳнинг амрига қарши чиқмайди. Қаранг: Фуссилат 41/11.