- Луқмон сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
31:1
الم{1}
Алиф! Лам! Мим!
31:2
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ {2}
Булар ҳикматли – тўғри ҳукмларга тўла китоб оятларидир.
31:3
هُدًى وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِينَ {3}
Муҳсинларга (тўғри йўл кўрсатувчи илоҳий) қўлланма ва раҳматдир.
31:4
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ {4}
Улар намозни пухта адо этади, закотни беради ва охиратга қатъий ишонади.
31:5
أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ {5}
Ана шулар – яратган Эгасидан келган (илоҳий) қўлланмага амал қиладиганлардир. Ана шулар – нажот топувчилардир.
31:6
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ {6}
Инсонлар орасида, илмсиз ҳолда (бошқаларни) Аллоҳнинг йўлидан адаштириш ва уни масхара қилиб камситиш учун, беҳуда (асоссиз) гапларни сотиб оладиган (алмашадиган) кишилар бор. Айнан улар учун хорловчи азоб бор.
31:7
وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ {7}
Ундай кишига оятларимиз ўқилганида, худди уни эшитмагандек, худди қулоқларида оғирлик бордек ўзини катта тутиб юз ўгиради. Сен уларга аламли азобдан дарак бер.
31:8
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ {8}
(Аллоҳ ва Расулига) ишониб, яхши ишларни амалга оширганлар учун неъмат тўла боғ-у бўстонлар бор.
31:9
خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {9}
Улар унда ўлимсиз ҳолда-мангу қолади. Буни Аллоҳ ваъда қилди, у албатта амалга ошади. У доимо ғолибдир, тўғри қарор берувчидир.
31:10
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ {10}
Аллоҳ осмонларни сиз кўрадиган устунсиз яратди, сизларни тебратавермаслиги учун ерда тоғлар ўрнатди ва ерда турли жонзотлар (яратиб) тарқатди. Осмондан сув тушириб, ерда фойда берадиган ҳар турли жуфт-жуфт (ўсимлик) ундириб қўйдик.
31:11
هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ {11}
Бу Аллоҳнинг яратиши! Энди менга кўрсатиб беринглар-чи, Ундан бошқаси нима яратди?! Аслида, золимлар[2] очиқ-ойдин залолатдадир.
31:12
وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ {12}
Шубҳасизки, “Бурчингни бажар/шукр қил!”, деб Биз Луқмонга ҳикмат бердик. Кимки ўз бурчини бажарса ўзи учун қилган бўлади. кимки нонкўрлик қилса, билиб қўйсин, Аллоҳ бехожатдир, доимо олқиш-у мақтовга лойиқдир.
31:13
وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ {13}
Бир куни Луқмон ўғлига насиҳат қилаётиб шундай деди: “Эй Болажоним! Аллоҳга шерик қўшма! Чунки, ширк ниҳоятда катта зулмдир.
31:14
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ{14}
Биз инсонга шундай вазифа юкладик: – онаси уни заифлик устига заифлик билан (қорнида) кўтариб юради, уни сутдан айрилиши икки йилда битади – “(Эй инсон!) Сен менга нисбатан ҳам, ота-онангга нисбатан ҳам бурчингни бажар! Қайтиб бориш жойи Менинг ҳузуримдир.
31:15
وَإِن جَاهَدَاكَ عَلى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ {15}
Агар ота-онанг сени у ҳақида илминг бўлмаган нарсада Менга шерик қилишга мажбур қилсалар, иккаласига ҳам (ширк масаласида) итоат қилма. Бироқ, дунё ишларида улар билан чиройли ҳаёт кечир. Сен Менга йўналган кишининг йўлига эргаш. Кейин , барчангизнинг қайтишингиз Менинг ҳузуримдир. Шунда, Мен сизларга қилмишларингизни билдириб қўяман.”
31:16
يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ {16}
(Луқмон сўзида давом этиб айтдики): “Эй болажоним! (Қилинган яхши ёки ёмон иш) хантал уруғичалик бўлиб, у бир қоя тош ичида бўлса ёки самоларда ёки ер остида бўлса ҳам, уни (қиёмат куни ҳисоб учун) келтиради. Албатта, Аллоҳ энг нозик тафсилотларни ҳам билувчи ва хабардор зотдир.
31:17
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ {17}
Эй болажоним! Намозни пухта адо эт, белгиланган-яхши ишларга буюр, ёмонликдан қайтар. Сенга етган мусибатга сабр-бардош қил. Чунки, булар қатъият ва қарор талаб қиладиган ишлардандир.
31:18
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ {18}
Ўзингни катта тутиб инсонлардан юз ўгирма, ер юзида ғўдайиб юрма. Чунки, Аллоҳ гердайган ва мақтанчоқларнинг бирортасини ҳам ёқтирмайди.
31:19
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ {19}
Юришингда табиий бўл, овозингни пасайтир. Чунки, овозларнинг энг ёмони – хунуги аниқ эшакларнинг овозидир.”
31:20
أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ {20}
(Эй инсонлар!) Аллоҳ сизларга осмонлар ва ердаги нарсаларни (хизматингизга) бўйсундириб берганини, сизларга кўриниб турадиган – ошкор ва кўринмайдиган – яширин неъматларини мукаммал қилиб берганини наҳот кўриб-билмадингиз?! Инсонлар орасида на бир илмга[3], на бир қўлланма-ҳидоятга ва на ойдинлик киритиб берувчи китобга асосланмаган ҳолда Аллоҳ ҳақида тортишадиганлари бор.
31:21
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ {21}
Уларга: “Аллоҳ нозил қилган китобга эргашиб-амал қилинглар”, дейилганида, улар: “Йўқ! Биз ота-боболаримизни қайси йўлда кўрган бўлсак, шунга эргашиб-амал қиламиз”, дейди. Шайтон уларни жаҳаннам азобига чақирган бўлса ҳам (оталарига эргашиб кетаверадиларми)-а?
31:22
وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ {22}
Кимки самимий ҳолда ўзини Аллоҳга топшириб, (яхши амалларини) чиройли бажарса, демак, у мустаҳкам ҳалқани ушлаган бўлади. зотан, ишларнинг оқибати Аллоҳга қайтади.
31:23
وَمَن كَفَرَ فَلَا يَحْزُنكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ {23}
Кимки (ҳақни тан олмай) кофирлик қилса, унинг кофирлиги сени ғамга солмасин. Уларнинг қайтиши Бизга. Шунда, уларга қилган ишларини билдириб қўямиз. Албатта, Аллоҳ диллардагини ҳам билади.
31:24
نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ {24}
Уларни (дунёда неъматлардан[4]) озгина баҳраманд қилиб, кейин уларни қаттиқ-оғир азобга мажбур қиламиз.
31:25
وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ {25}
Улардан: “Осмонлар ва ерни ким яратган?”, десанг, аниқ “Аллоҳ”, дейди. Сен: “Ҳар турли олқиш-у мақтов Аллоҳга хос!”, де. Аслида, уларнинг кўпи билмаяпти.
31:26
لِلَّـهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ {26}
Осмонлар-у ердаги барча нарсалар Аллоҳга тегишли. Албатта, Аллоҳ бехожатдир, мақтовга лойиқ дир.
31:27
وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِن بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ {27}
Ер юзидаги дарахтлар қалам бўлса, денгизлар ва унга яна еттита денгиз қўшилиб (сиёҳ бўлса) турса ҳам, Аллоҳнинг сўзлари – илми[5] тугаб қолмайди. Албатта, Аллоҳ доимо ғолибдир, тўғри қарор берувчидир.
31:28
مَّا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ {28}
Сизларни яратиш ва сизларни (ўлгандан кейин қиёматда) қайта тирилтириш бир кишини яратиш билан бир хил бўлади. албатта, Аллоҳ эшитади, кўради.
31:29
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ {29}
Аллоҳ тунни кундузга киритишини, кундузни тунга киритишини, қуёш ва ойни (хизматингизда) бўйсундириб, уларнинг ҳар бирини белгиланган муддатгача (ўз орбитасида) айлантириб туришини, ҳамда Аллоҳ қилмишларингизни хабардор эканини кўриб-билмадингми?
31:30
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ {30}
Албатта, Аллоҳ ҳақ[6] бўлгани, Уни қўйиб дуо қилаётганлари ботил – ёлғон бўлгани учун, ҳамда Аллоҳ олий ва буюк зот бўлгани учун шундай бўлмоқда.
31:31
أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ {31}
Аллоҳнинг неъмати билан кемалар денгизларда сузиб юрганини кўрмадингми? Аллоҳ Ўзининг оят-кўрсатмаларидан баъзиларини сизларга кўрсатиб қўйиш учун (шундай қилди). Албатта, ҳар бир сабр-бардош қилувчи ва ўз бурчини адо этувчилар учун бунда оят-кўрсатмалар бор.
31:32
وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ {32}
Уларни денгизда соялардек (катта) тўлқинлар ўраб олганида, Аллоҳнинг динига ҳеч нарса қўшмай, Унга дуо қилишади. Уларни қуруқликка (чиқариб) қутқариб қолганида эса, баъзилари тўғри йўлда қолади. Оят-кўрсатмаларимизни фақат хоин ва нонкўрлар инкор қилади.
31:33
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ {33}
Эй инсонлар! Яратган Эгангизга нисбатан гуноҳ қилишдан сақланинг. Ота боласига асқатмайдиган, бола ҳам отасига асқатмайдиган кундан қўрқинглар. Албатта, Аллоҳнинг ваъдаси ҳақ. Шунинг учун, сизларни дунё ҳаёти алдаб қўймасин. Ўша алдамчи (шайтон) сизларни Аллоҳ ила алдаб қўймасин.
31:34
إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ {34}
(Қиёмат) вақти ҳақидаги илм фақат Аллоҳ ҳузурида. Ёмғирни У ёғдиради, бачадонлардаги нарсани билади. Ҳеч ким эртага нима қилишини/нимага эришишини билмайди. Ҳеч ким қаерда ўлишини билмайди. Албатта, Аллоҳ билувчидир, хабардордир.
[1] Луқмон сураси, Маккада тушган, 34 оятдан иборат. Тушиш тартиби 57, ёзилиш тартиби 31.
[2]Энг катта зулм Аллоҳга ширк қўшишдир. Ҳар қандай ҳақсизликка ҳам зулм дейилади.
[3]Имом Мотрудий бу оятдаги келтирилган илмнинг асоси учта нарса – ақл, суннат ва Қуръон – деб таъвил қилган.
[4]Дунё неъматлари жуда оз ва ўткинчидир (Нисо 4/77). Аллоҳ таоло мўминни ҳам кофирни ҳам дунёда вақтинчалик ноз-неъматлардан баҳраманд қилиб туради.
[5]Илк тафсирчилар бу оятдаги “Аллоҳнинг сўзлари” ни Аллоҳнинг илмидир, деб тафсир қилган. (Қаранг: Маонил-Қуръан, ан-Наҳҳос, )
[6]Ҳар – бир нарсани тўғри эканига ва ҳақиқий эканига ишорат қилади. Аллоҳ ҳақиқатда ҳам бордир, У ҳақиқий илоҳдир, ундан бошқа ёрдамга чақириладиган ёки ибодат қилинадиган сохта илоҳ ва маъбудлар ёлғон ва ботилдир, аслида йўқдир, тўқиб чиқарилгандир.
Изоҳ қўшиш