- Ҳижр сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз ва меҳрибон – Aллоҳ номи билан.
15:1
الَرَ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِينٍ {1}
Алиф! Лам! Ро![2] Булар (Илоҳий) китоб оятларидир – очиқ-ойдин Қуръон оятларидир.
15:2
رُّبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ كَانُواْ مُسْلِمِينَ {2}
(Қуръонга) қаршилик қилганлар ора-сира «Қанийди биз ҳам мусулмон бўлсак» деб қолади.
15:3
ذَرْهُمْ يَأْكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ {3}
(Эй Муҳаммад!) Уларни ўз ҳолига қўй – еб-ичсин, (ҳаётдан) баҳраманд бўлсин ва орзулари уларни машғул қилиб қўйсин, яқинда (ҳақиқатни) билиб олишади.
15:4
وَمَا أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ إِلاَّ وَلَهَا كِتَابٌ مَّعْلُومٌ {4}
Биз ҳалок қилган ҳар бир юртнинг маълум бир ёзуви (қарори) бўлган.
15:5
مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ {5}
Ҳеч бир уммат ўз ажалини на олдинга ва на ортга сура олмайди.
15:6
وَقَالُواْ يَا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ {6}
Айтдиларки: “Эй ўзига зикр/Қуръон юборилган (деб даъво қилаётган) Муҳаммад)! Сен аниқ мажнунсан[3].
15:7
لَّوْ مَا تَأْتِينَا بِالْمَلائِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ {7}
Агар ростгўй бўлсанг, бизга фаришталарни келтир-чи.”
15:8
مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَا كَانُواْ إِذًا مُّنظَرِينَ {8}
Биз фаришталарни фақат ҳақиқат/ўзларига муносиб вазифа билан юборамиз[4]. Унда уларга муҳлат берилмайди.
15:9
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ {9}
Албатта, зикрни/Қуръонни[5] Биз Ўзимиз юбордик, унинг ҳимоячиси[6] ҳам Бизмиз.
15:10
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي شِيَعِ الأَوَّلِينَ {10}
Шубҳасизки, сендан олдинги жамоалар орасидан ҳам элчилар юборганмиз.
15:11
وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِؤُونَ {11}
Улар ўзларига келган ҳар бир элчини мазах қилиб камситишган.
15:12
كَذَلِكَ نَسْلُكُهُ فِي قُلُوبِ الْمُجْرِمِينَ {12}
У (Қуръонни) жиноятчиларнинг қалбига мана шу шаклда жойлаймиз.
15:13
لاَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَقَدْ خَلَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِينَ {13}
Улар унга ишонмайди. Шубҳасизки, аввалги (жиноятчи)ларнинг (рисолатга нисбатан тутган) йўли шундай ўтган.
15:14
وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِم بَابًا مِّنَ السَّمَاء فَظَلُّواْ فِيهِ يَعْرُجُونَ {14}
Агар осмондан уларга бир эшик очсаг-у, улар унда кўтарилишни бошласалар ҳам,
15:15
لَقَالُواْ إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ {15}
(Барибир улар): «Кўзларимиз ҳайратланиб қўйилибди, йўқ, (кўрганларимиз ёлғон) биз сеҳрланган қавммиз», дейишар эди.
15:16
وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ {16}
Шубҳасизки, (биринчи қат) осмонда буржлар пайдо қилдик ва уни томоша қиладиганлар учун зийнатли қилиб қўйдик.
15:17
وَحَفِظْنَاهَا مِن كُلِّ شَيْطَانٍ رَّجِيمٍ {17}
Ва уни қувилган ҳар турли шайтондан ҳимоя қилдик[7].
15:18
إِلاَّ مَنِ اسْتَرَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ مُّبِينٌ {18}
Аммо, (шайтонлардан) кимки яшириб қулоқ солишга уринса, дарҳол бир ёрқин метеорит уни ортига тушади.
15:19
وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْزُونٍ {19}
Ерга мувозанатни ушлаб турадиган босимлар (тортиш кучи) қўйдик ва уни кенгайтирдик ва ўлчамли ҳар нарсани унда ундирдик.
15:20
وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ وَمَن لَّسْتُمْ لَهُ بِرَازِقِينَ {20}
Ва ерда сизлар учун ҳам, ризқи сизларга оид бўлмаган (жонивор)лар учун ҳам яшаш имкониятларини пайдо қилдик.
15:21
وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ {21}
(Ризққа алоқадор) ҳар нарсанинг манбаси Бизда. Лекин, уни маълум миқдорда туширамиз.
15:22
وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ {22}
Чанглатувчи шамоллар юборамиз, осмондан сув тушириб, сизларни у билан суғорамиз. (Бўлмаса) сизлар уни сақлаб қололмас эдингиз.
15:23
وَاِنَّا لَنَحْنُ نُحْي۪ وَنُم۪يتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ
Албатта, Биз Ўзимиз ҳаёт берамиз ва ўлдирамиз. Меросчи Бизмиз.
15:24
وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ {24}
Шубҳасизки, сизлардан илгари ўтганларни ҳам билдик, сизлардан кейин келадиганларни ҳам биламиз.
15:25
وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ {25}
Яратган Эганг уларни (машҳарда) аниқ тўплайди. У тўғри қарор беради, билади.
15:26
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ {26}
Биз (илк) инсонни қуриган, йиллар ўтиб ҳидланган қора лойдан яратганмиз.
15:27
وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ {27}
Жинларни/кўринмас борлиқларни[8] ундан олдин самум[9] оловидан яратганмиз.
15:28
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ{28}
Бир куни Роббинг фаришталарга шундай деди: “Албатта, Мен қуриган, йиллар ўтиб ҳидланган қора лойдан бир башар яратаман.
15:29
فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ {29}
Уни бежирим қилиб, ичига руҳимдан пуфлаганимда, у учун сажда[10] қилинглар.”
15:30
فَسَجَدَ الْمَلآئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ {30}
Кейин, фаришталарнинг барчаси биргалашиб сажда қилди.
15:31
إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ {31}
Иблис бундан мустасно – у сажда қилувчилардан бўлишдан бош тортди.
15:32
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ {32}
Аллоҳ айтдики: “Эй Иблис! Нега сажда қилувчилардан бўлмадинг?!”
15:33
قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ {33}
Иблис (жавоб бериб): “Қуриган, йиллар ўтиб ҳидланган қора лойдан яратганинг (башар) учун сажда қилмайман”, деди.
15:34
قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ {34}
Аллоҳ айтдики: “Чиқ у ердан! Энди сен қувилдинг.
15:35
وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ {35}
Албатта, сарҳисоб кунигача сенга лаънат бўлади.”
15:36
قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ {36}
Иблис: «Эй Раббим! Улар қайта тирилтирладиган кунгача менга муҳлат бер» деди.
15:37
قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ {37}
Аллоҳ шундай деди: “Сен муҳлат берилганлардансан,
15:38
إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ {38}
Вақти белгиланган кунгача…
15:39
قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ {39}
(Иблис) айтдики: “Эй Раббим! Мени адашган аҳволга солганинг учун, ер юзида уларга (залолатни) чиройли кўрсатиб, уларни барчасини адаштираман.
15:40
إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ {40}
Улар орасида Сенинг самимий[11] қулларинг (бундан) мустасно.”
15:41
قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ {41}
Аллоҳ айтдики: “Мана шу (самимий қулларимнинг адашмаслиги) Менга кўра тўғри йўлдир:
15:42
إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ {42}
Менинг (самимий) қулларимга сени асло кучинг етмайди. Лекин, сенга эргашадиган адашган-гумроҳлар бундан мустасно.”
15:43
وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ {43}
Албатта, Иблис ва унга эргашганларнинг барчасини борар жойи жаҳаннамдир.
15:44
لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ {44}
Уни еттита бўлими бор. Ҳар бир бўлимга улардан тақсимланган тўда киради.
15:45
إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ {45}
Албатта, масъулиятли (мўмин)лар боғ-у бўстонлар ва чашма-и булоқларда (яшайди).
15:46
ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِينَ {46}
Уларга: «Соғ-саломат, хотиржам ҳолатда киринглар», дейилади.
15:47
وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِينَ {47}
Уларнинг дилларидаги ҳар не ёмон ҳис-туйғуни чиқариб ташлаймиз. Улар ака-ука бўлиб сўриларда бир-бирига қараб ўтирадилар.
15:48
لاَ يَمَسُّهُمْ فِيهَا نَصَبٌ وَمَا هُم مِّنْهَا بِمُخْرَجِينَ {48}
Уларга у ерларда ҳеч қандай чарчоқ тегмайди. Улар у ерлардан асло чиқарилмайди.
15:49
نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ {49}
(Эй Муҳаммад!) Қулларимга билдириб қўй – мен кечиримли ва меҳрибонман.
15:50
وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الأَلِيمَ {50}
Ва Менинг азобим; у аламли азобдир.
15:51
وَنَبِّئْهُمْ عَن ضَيْفِ إِ بْراَهِيمَ {51}
Уларга Иброҳимнинг меҳмонлари ҳақида ҳам хабар бер;
15:52
إِذْ دَخَلُواْ عَلَيْهِ فَقَالُواْ سَلامًا قَالَ إِنَّا مِنكُمْ وَجِلُونَ {52}
Улар Иброҳимнинг ёнига кириб салом беришганида, Иброҳим: «Биз сизлардан чўчияпмиз», деди.
15:53
قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ {53}
«Чўчима, биз сенга битта илмли ўғлинг бўлишини дарагини берамиз», деди (фаришталар).
15:54
قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلَى أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ {54}
Иброҳим: “Менга кексалик етиб келганига қарамасдан менга хушхабар олиб келдингизми? Сизлар нимани хушхабар қиляпсизлар?”- деди.
15:55
قَالُواْ بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَكُن مِّنَ الْقَانِطِينَ {55}
“Биз сенга ҳақиқатни хушхабар беряпмиз. Асло умидсиз бўлма”, дедилар.
15:56
قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ {56}
«Адашганлардан бошқа ким ҳам Раббининг яхшилигидан ноумид бўлади?»- деди Иброҳим.
15:57
قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ {57}
«Эй Элчилар! Асл вазифангиз нима?»- деди Иброҳим.
15:58
قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ {58}
Улар айтдики: “Биз жиноятчи қавмга юборилдик.
15:59
إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ {59}
Лутнинг оиласи жиноятчи эмас. Биз уларнинг барчасини қутқариб қоламиз.
15:60
إِلاَّ امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ {60}
Лекин, Лутнинг аёли бундан мустасно (қутқарилмайди). Уни ортда қолувчилардан бўлишини белгилаб қўйдик[12].
15:61
فَلَمَّا جَاء آلَ لُوطٍ الْمُرْسَلُونَ {61}
Ўша элчилар Лут оиласига келишганида,
15:62
قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ {62}
“Сизлар нотаниш кишиларсиз”, деди Лут.
15:63
قَالُواْ بَلْ جِئْنَاكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمْتَرُونَ {63}
Улар айтдиларки: “Йўқ, балки, биз сенга у(кофир)лар шубҳаланаётган нарса билан келдик.
15:64
وَأَتَيْنَاكَ بَالْحَقِّ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ {64}
Сенга ҳақ (хабар) келтирдик, биз ростгўймиз.
15:65
فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِّنَ اللَّيْلِ وَاتَّبِعْ أَدْبَارَهُمْ وَلاَ يَلْتَفِتْ مِنكُمْ أَحَدٌ وَامْضُواْ حَيْثُ تُؤْمَرُونَ {65}
Энди, кечанинг бир қисмида оиланг билан бирга йўлга чиқ, ўзинг уларнинг ортидан юр. Сизлардан ҳеч ким ортига ўгирилмасин. Сизларга буюрилган жойгача юриб боринглар” (деди фаришталар).
15:66
وَقَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَلِكَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ {66}
Ва унга “Тонгга яқин бу (кофир)ларнинг орқасидан келадиган насли қатъиян тўхтатилади” деган буйруқни ваҳий қилдик.”
15:67
وَجَاء أَهْلُ الْمَدِينَةِ يَسْتَبْشِرُونَ {67}
Шаҳар аҳолиси бир-бирига хушхабар бериб (Лутнинг уйига етиб) келди.
15:68
قَالَ إِنَّ هَؤُلاء ضَيْفِي فَلاَ تَفْضَحُونِ {68}
Лут эса: “Ахир, булар менинг меҳмонларим. Мени шарманда қилманглар!” деди.
15:69
وَاتَّقُوا اللّهَ وَلاَ تُخْزُونِ {69}
Аллоҳга нисбатан жавобгарликни ҳис қилинглар, мени хафа қилманглар!”
15:70
قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ {70}
Улар: «Биз сени бошқаларни ишига аралашишдан ман қилмаганмидик?!» деди.
15:71
قَالَ هَؤُلاء بَنَاتِي إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ {71}
Лут айтди: «Агар шу ишни қилмоқчи бўлсангиз, мана булар менинг қизларим (шуларга уйланинг).»
15:72
لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ {72}
“Умринга қасамки/узоқ умр кўргур, улар сархушлик ичра тентираб юрмоқда.[13]”
15:73
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ {73}
Кун чиқаётганида уларни даҳшатли товуш босди.
15:74
فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ {74}
Кейин, уларни остин-устун қилиб, тепасидан пишган лава тошларини ёғдириб юбордик.
15:75
إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ {75}
Албатта, изланиш олиб борувчилар учун бунда белги-аломатлар бор.
15:76
وَإِنَّهَا لَبِسَبِیلࣲ مُّقِیمٍ
Албатта, унинг хароблиги ҳозир ҳам инсонлар ўтадиган йўл устидадир[14].
15:77
إِنَّ فِی ذَ ٰلِكَ لَـَٔایَةࣰ لِّلۡمُؤۡمِنِینَ
Ўша харобаликда ишонадиганлар учун далил-аломат бор.
15:78
وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ {78}
Айкаликлар ҳам аниқ золим эди.
15:79
فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبِينٍ {79}
Уларга ҳам лойиқ жазони бердик. Иккаласининг ҳам харобалиги очиқ йўл устидадир.
15:80
وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ {80}
Шубҳасизки, Ҳижрликлар ҳам ўзларига юборилган элчиларни ёлғончига чиқаришган.
15:81
وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِينَ {81}
Уларга ҳам оятларимизни берганмиз, улар ундан юз ўгиришган.
15:82
وَكَانُواْ يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا آمِنِينَ {82}
Хотиржам бўлиш учун, улар тоғларни ўйиб уйлар қуришар эди.
15:83
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ {83}
Тонга яқин уларни ҳам ўша даҳшатли товуш босди.
15:84
فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ {84}
Эришган нарсалари уларга ҳеч нарсага асқотмади.
15:85
وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ {85}
Ер-у осмонлар ва улар орасидаги нарсаларни ҳақиқий борлиқлар қилиб/тўғри мақсадда яратдик[15]. Қиёмат албатта келади. Сен чиройли муомала қил[16].
15:86
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ {86}
Албатта, Роббинг (мутлоқ) яратувчидир, билувчидир.
15:87
وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ {87}
(Эй Муҳаммад!) Шубҳасизки, сенга сабъи-масонийни ва шу улуғ Қуръонни бердик[17].
15:88
لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ {88}
Биз улар орасидан баъзи кимсаларга жуфт-жуфт қилиб бериб баҳраманд қилган нарсаларга кўз тикма! Улар учун хафа ҳам бўлма. Сен мўминларга қанот ёз (камтар бўл).
15:89
وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ {89}
Ва: «Албатта, мен очиқ-ойдин огоҳлантирувчиман», деб айт.
15:90
كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِينَ {90}
Айирмачиларга[18] юборганимиз каби (сенга ҳам китоб юбордик),
15:91
الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ {91}
Ўша айирмачилар (энди ҳозир) Қуръонни бўлиб-парчалалоқда.
15:92
فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِيْنَ {92}
Раббингга қасамки, уларнинг барчасидан сўраймиз,
15:93
عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ {93}
Қилмишларидан (сўраймиз).
15:94
فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ {94}
Энди, сен ўзинга буюрилган нарсани очиқ гапир ва мушриклардан юз ўгир.
15:95
إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ {95}
Сени масхара қилувчиларга қарши Биз Ўзимиз сенга кифоя қиламиз.
15:96
الَّذِينَ يَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلـهًا آخَرَ فَسَوْفَ يَعْمَلُونَ {96}
Улар Аллоҳ билан бирга яна бошқа бир илоҳ тўқиб чиқаришди. Энди, яқинда билиб олишади.
15:97
وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ {97}
Шубҳасизки, уларнинг гапларидан юрагинг сиқилаётганини билиб турибмиз.
15:98
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ {98}
Сен Роббингни олқишлаб улуғла ва сажда қилувчилардан бўл;
15:99
وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ {99}
Сенга аниқ ҳақиқат (ўлим) келгунга қадар Раббингга қуллик қил!
[1] Ҳижр сураси, Маккада тушган, 99 оят. Тушиш тартиби 54, ёзилиш тартиби 15.
[2] Бу ҳарфларга «ҳуруфи муқаттоа» ва «ҳуруфут-танбеҳ» дейилади. Қуръони Каримнинг бундан бошқа яна 28 та сураси мана шундай, яъни ўқувчи ва эшитувчининг диққатини ва фикрини жалб қилиш учун араб тилига хос бир қоида билан бошланган. Ҳуруфи муқаттоадан кейин келадиган оятлар асосан Қуръоннинг асл моҳияти, мазмуни ва ўзидаги усул ва қоидаларни, Қуръоннинг нозил бўлишидаги мақсади ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг Қуръонга нисбатан юклатилган вазифаси ҳақида баён қилиб берувчи оятлар келган. Пайғамбар алайҳиссаломга буларнинг маънолари ҳақида ҳеч қандай савол берилмаган. Бу эса, у ҳарфларда турли илоҳий сирлар яширилмаганини, аксинча уларнинг маъно ва моҳияти очиқ-равшан бўлганини билдиради. Яъни танбеҳ ҳарфларидир. Демак, бу ҳарфлардан қасд қилинган нарса; булардан кейин ўқиладиган оятларга ўқувчи ва эшитувчиларнинг диққатини жалб қилишдир. Ўзбек тилида бу каби ҳолатларда «Диққат! Диққат!» калимаси фойдаланилади.
[3] Ўхшаш оят: Мўминун 23:70, Қалам 68:51.
[4] Инсонларга фаришталарни элчи қилиб юбориш мунсиб ва тўғри иш бўлмайди. Ер юзидагилар инсон бўлгани боис, уларга элчи бўлиб инсонлар келади. Агар ер юзига инсонлар эмас, балки фаришталар жойлаштирилганида, унда ерга фаришталар элчи бўлиб келишар эди (Исро 17:95). Демак, инсонларга инсон эмас, фариштани элчи қилиб юбориш ҳикматли иш бўлмайди.
[5] Ушбу суранинг 6- оятида Расулуллоҳга нозил бўлган ваҳийни зикр деб айтилган. Демак, зикр – ваҳийнинг тўплами бўлган Қуръоннинг яна бир номидир.
[6] Қуръон нозил бўлгандан бери шу кунгача Қуръоннинг машҳур 7 қироатининг матнидан бирорта ҳарф ёки бирорта сўз ҳам алмаштириб қўйилмаган. Бу ҳам Қуръоннинг мўжиза эканига ва ягора яратувчи – Аллоҳ тарафидан муҳофаза қилиниб келинаётганига далилдир.
[7] Соффат 37/7-9, Жин 72/8, Мулк 67/5, Жин 72/9.
[8] Жон – кўзга кўринмас борлиқларнинг отасидир. Яъни, жинларнинг илк яратилгани.
[9] «Самум» калимаси ёқиб юборувчи, зажар каби вужудга кириб зиён келтирувчи каби маъноларни англатади.
[10] Бу оятдаги сажда хизматига кириш, бўйсуниш ва ҳурмат кўрсатиш каби маъноларни англатади. Зеро, сажда деганда фақат бошни ерга қўйишгина тушунилмайди.
[11] Ихлос – имон-эътиқодда фақат Аллоҳга боғланиш.
[12] Оятда «қоддарна» яъни лафзан таржима қилинса «тақдир қилдик» деб айтилади. Унда у аёл бегуноҳ ҳалок бўлганмикин, ўз тақдирининг қурбони бўлганмикин деган турли мулоҳазаларга сабаб бўлади. Аксинча, у аёлнинг шахсан ўзи ўша тақдирга муносиб иш қилган, пайғамбар бўлмиш эрига хиёнат қилган ва адашган кофирлар сафини танлаган (Аъроф 7:83, Таҳрим 66:10). Шунда Аллоҳ таоло уни ўша сафдошлари билан бирга ҳалок қилишга қарор берган. Шу тариқа у аё ўз тақдирини ўзи танлаган, Аллоҳ эса ўша тақдирни содир этишига қарор берган.
[13] Бу сўз Муҳаммад алайҳиссаломга нисбатан ёки малакларни Лут пайғамбарга айтган сўзлари бўълиши мумкин.
[14] Ҳозирда бу жой Иордания давлатида.
[15] Ўхшаш оятлар: Анъом 6:73, Юнус 10:5, Иброҳим 14:19, наҳл 16:3, анкабут 29:44, Рум 30:8, Зумар 39:5, Духон 44:39, Жосия 45:22, Аҳқоф 46:3, Тағобун 64:3.
[16] Бу ва бу каби оятлар кофирларнинг хийла-найрангларига ғам чекиб ички туйғуларини жиловлай олмайдиган даражада ғазабланиш ёки ундан қаттиқ таъсирланиш каби ҳолатларга тушиб қолмаслик кераклигига ишорат қилади. Ўхшаш оятлар: Бақара 2:109, Зухруф 43:89, Наҳл 16:127.
[17] Қуръон оятлари маъно жиҳатидан энг камида иккиталик бўлади ва улар бир-бирини очиқлаб беради (Зумар 39/22-23). Оятдаги «масоний» калимаси такрорланадиган, бирлашадиган ва мақталадиган каби маъноларни англатади. Бу сифатларнинг барчаси Қуръонга мос сифатлардир. Лекин оятдаги «сабъ» ибораси айнан нимага ишора қилишини баён қилишдан ҳозирча ожиз қолдик. Аввалги муфассирларнинг Сабъи-масоний ҳақида турлича қарашлари бор. Улар бир-бирига ихтилофли бўлгани учун уларни келтирмасликни афзал билдик.
[18] Яҳудий ва насронийлар ўзларига юборилган илоҳий китобларни айириб ташлашган, ўз нафси ва манфаатига тоғри келадиганларига амал қилишиб, қолганларини беркитишган, ҳукмини тўхтатмоқчи бўлишган. Улар эндиликда Қуръонга ҳам шундай муносабатда бўлишга уринмоқда, мусулмонларни Қуръонга тўлиқ амал қилишарига қаршилик қилишмоқда.
[…] Ҳижр […]