Нос сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
114:1
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ
Айт: “Инсонларнинг яратган Эгасига[2] сиғиниб паноҳ сўрайман.
114:2
مَلِكِ النَّاسِ
Инсонларнинг Ҳукмронига[3],
114:3
إِلَٰهِ النَّاسِ
Инсонларнинг Илоҳига[4] (сиғиниб паноҳ сўрайман),
114:4
مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ
Писмайиб ёмон фикр уйғотиб қўювчининг[5] ёмонлигидан[6],
114:5
اَلَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ
У – инсонларнинг ич-ичига[7] (қалби ва зеҳнига) ёмон фикр уйғотиб қўяди[8].
114:5
مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ
(Васвасачининг) жинидан[9] ҳам инсонидан ҳам.”[10]
[1] Ан-Нос сураси, Маккада тушган, 6 оятдан иборат. Тушиш тартиби 21, ёзилиш тартиби 114.
[2] Робб – эга, хўжайин, бошлиқ ва тарбиячи деган маъноларни билдиради. “Яратган Эга” сўзи буларнинг барчасини ўз ичига олади. Зотан, Аллоҳдан бошқа ҳеч ким йўқдан бор қилиб яратган Эга деган ном ва сифатга эга бўлмайди. Агар оятдаги Робб калимасига мураббий деган маънони оладиган бўлсак; инсон онасининг қорнидан туғилишдан аввал унинг тўлиқ тарбияси ва униб-ривожланиши Аллоҳнинг тарбияси остида бўлади; унга шакл беради, эркак ёки аёл эканини ҳамда ҳар иккала ажалини белгилайди ва. ҳк. Бу ишларда ота-онани ҳиссаси ва таъсир бўлмайди. Инсонни тарбияланиши ана ўшанда (онасини қорнидаёқ) Аллоҳ таоло тарафидан бошланган бўлади. Шу боис Аллоҳ ҳақиқий маънода инсонларнинг Робби – мурабийси ҳисобланади. Агар Робб калимасига “эга” деб маънони оладиган бўлсак; Аллоҳ таоло нафақат инсонларнинг, балки тамомий борлиқнинг ҳақиқий эгасидир. Борлиқлар ичидан инсонларни алоҳида зикр қилиниши – инсон яратилган борлиқлар ичида энг шарафли ва мукаррами эканига ишорат бўлади.
[3] Аллоҳ таоло иснонларнинг ҳам, еру осмоннинг ҳам мутлақ ҳукмронидир, тамомий ҳукмдорлик (эгадорлик) Аллоҳникидир. Аллоҳдан бошқасидаги ҳукмронликнинг барчаси вақтинчалик ва сабабларга боғлиқ бўлган мажозий ҳукмронликдир. (Оли имрон 3/189). У Ўз мулки ва ҳукмронлигидан Ўзи муносиб билган қулларига эҳтиёжига қараб вақтинчалик бериб ва олиб туради (Оли имрон 3/26).
[4] Илоҳ – Унинг айтгани сўзсиз бажариладиган ва Унинг айтгани бўладиган зотдир; У ягона Аллоҳдир (Анъом 6/102). “Илоҳ” калимасига эски туркий тилларда Тангри, Форс тилида эса Худо дейилади.
[5] Васваса – ёмон фикр, ёмон тушунча ва ёмон хаёл уйғотиш, қалбни бекорчи нарсалар билан машғул қилиб қўйиш, диний ишлардан чалғитиш, ваҳимага солиш, пичирлаб гапириш, висирлаш ва бунга ўхшаш бошқа маъноларда ҳам келади. (Қаранг: Муфрадот, Мақойис, Таъвилотул-Қуръон.)
[6] Инсон ва жин тоифасидаги шайтонлар ўзини душман эканини ҳам, асл мақсади ва ичидаги ғаразини ҳам билдирмай яширади, ўзини дўст деб кўрсатиб, ўзини мақсадига эришишга уринади. Ҳақ ва ҳақиқатдан узоқлаштиришга уринади. Охир-оқибат душман экани билинганида ўртадан ғойиб бўлади. Васваса асосан икки тарафни яъни, Аллоҳ билан қул ўртасини, ёки инсон билан инсон ўртасини бузиш учун қилинади. Аллоҳ билан қул ўртасини ширк, куфр ва маъсият бузади, иснон билан инсон ўртасини эса асосан ишончсизлик, шубҳа-гумон, нафрат, туҳмат, ғийбат ва низо бузади.
[7] Инсон ва жин тоифасидаги шайтонлар ўзини душман эканини ҳам, асл мақсади ва ичидаги ғаразини ҳам билдирмай яширади, ўзини дўст деб кўрсатиб, ўзини мақсадига эришишга уринади. Ҳақ ва ҳақиқатдан узоқлаштиришга уринади. Охир-оқибат душман экани билинганида ўртадан ғойиб бўлади.
[8] Хоҳ инсон шайтони бўлсин, хоҳ жин шайтони бўлсин ўзини душманлигини яширган ҳолда инсонларнинг қалбига ва хаёлига таъсир қиладиган даражада юмшоқлик билан гапириб, уларда нотўғри тушунча, ёмон хаёл ва ёмон фикр уйғотиб қўяди. Ана ундан кейин инсон аста-секин ўша хаёл ва ўй орқаали ўзини бошқара олмай қолади ва ўша ғоя ва мафкуранинг маҳкумига айланишни бошлайди. Ўша вақтда инсон дарҳол Аллоҳдан ёрдам сўраб паноҳ тилаши керак. Чунки, инсонларга ёмонликни раво кўрадиган инсон ва жин шайтонлари ўзларини ким ва қандай мақсадда эканини яширишади. (Бу ҳолат эса инсонга ғайб ҳисоланади. Ғайбни эса Аллоҳ билади.) Бўлар иш бўлганидан кейин эса, ўзларини яширишга ва у ишда умуман алоқаси йўқлигига ишонтиришга уриниб қочишади. Инсон асосан ўзининг қилган ишидан жавобгарликка тортилади. Чунки атрофидаги инсон ва жин шайтонлари унга турли фикрлар ва нотўғри ишларни васваса қилгани билан, барибир у ишни айнан уни ўзи амалга оширган бўлади. Менга фалон киши шундай дегани учун қилганман, фалон кишини гапига ишониб бундай қилганман, деган баҳоналар ва важҳлар ўтмайди. Шунинг учун ҳам Аллоҳ шайтонни душман билинглар, у сизларнинг очиқ душманингиздир, деб буюрган (Фатир 35/6).
[9] Жин – кўринмас борлиқлардир. Улар ҳам имтиҳон учун яратилган (Зорият 51/56).
[10] Васваса ва хийлалар ва улардан қочиш ҳақида қўшимча маълумот учун қаранг: Аъроф 7/200-201, Мўминун 23/96-98, Бақара 2/275, Юсуф 12/33, Оли Имрон 3/8, Фуссилат 41/34-36, наҳл 16/98.
[…] Нос […]