Одият сураси[1].
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
100:1
وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا
Машъала бўлиб тўсиқларни енгиб ўтувчиларга қасам[2],
100:2
فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا
Чуқур масалаларга ечим чиқарувчиларга,
100:3
فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا
Тонг отишидан аввал ишга киришувчиларга[3],
100:4
فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا
(Шундай қилиб) ортидан барқарорлик қолдирганларга,
100:5
فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا
Натижада, у (иши) билан жамоатчилик марказида бўлганларга (қасамки)[4];
100:6
إِنَّ الْإِنْسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ
Шубҳасизки, инсон (зоти) Раббига нисбатан жуда нонкўрдир.
100:7
وَإِنَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ لَشَهِيدٌ
Бунга унинг ўзи ҳам гувоҳ.
100:8
وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ
У мол-давлат севгисига жуда ўчдир.
100:9
أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ
Билмайдимики, қабрлардаги (инсон)лар ташқарига чиқарилганида,
100:10
وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ
Диллардаги (сир)лар фош этилганида[5],
100:11
إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَخَبِيرٌ
Албатта, Рабби уларни ўша куни (ҳар нарсадан) хабардор қилиб қўяди[6].
[1] Одият сураси, Маккада тушган, 11 оят. Тушиш тартиби 14, ёзилиш тартиби 100.
[2] Булар яхши ишларда қолганларга ўрнак бўлиб илдамлик қилувчилар ҳамда ҳақ ва ҳаққат сари йўлбошчилик қилувчилардир. Биринчи оятда тақдирий “нуфус” калимаси фоил бўлган. Оятдаги “Адвун” бир нарсадан ўтиб кетишни, ошиб ўтишни, тўхташи керак бўлган жойда тўхтатмасликни билдиради (Мақойис). Баъзан бу калимага чегара ва тўсиқлардан ўтган деб айтилади. “ضَبْحً” эса, ўтинларни учуни ёқиш дегани (Мақойис). Машъала мана шундай ҳосил бўлади. Бу оятдан, қоронғуликда қолиб кетган инсонларни ёруғлик сари олиб чиқувчи, йўлини йўқотганларга йўл кўрсатувчи деган кўчма ва мажозий маънолар ҳам чиқади.
[3] “أغارَ” Кетма-кет, қадамма-қадам тез-тез ҳаракатга киришишган деган (Ас-Сиҳоҳ).
[4] Мана шу оятгача Аллоҳ таоло 5 оятда қасам ичган. Аллоҳнинг бирон нарсага қасам ичиши – ўша нарсага урғу бериш ва уни катта аҳамиятга эгалигини эслатиб ўтишидир. Оятга мана шунга қараб маъно бердик. Чунки, Аллоҳ инсонлар каби ўз гапига бошқаларни ишонтиришга муҳтож бўлганлиги учун қасам ичмайди. Бунга Унинг асло эҳтиёжи йўқ. Агар ишонтираман деганида эди, мажбуран ҳаммани Ўз каломига ишонтириб қўйган бўларди.
[5] Бу оятга Ториқ сураси 86/9-оятига кўра маъно бердик. Чунки бу иккала оят бир-бирини очиқлаб беради.
[6] Оятдаги (خَبِير) калимасига “мухбир” маъноси берилди (Муфрадот). Бу оятни Қиёмат 75/13-оят тафсирлаб беради: “ У Кунда инсонга (дунёдалигида) қилиб ўтган ва кечиктириб (бажарармай қолдирган барча) нарсаларнинг хабари берилади.”
